Een nieuwe trend op de socials

De afgelopen weken is er een nieuwe trend ontstaan op TikTok en Instagram, de #boeitmeniet-trend. In korte filmpjes geven jongeren (en soms wat oudere jongeren) een opsomming van allerlei dingen die ze oninteressant vinden. En dat vinden anderen dan juist weer interessant.

In de filmpjes komen de meest uiteenlopende zaken voorbij: van andermans mening tot verschillende sokken dragen, matcha drinken, meerdaagse festivals, het Songfestival, B&B Vol Liefde, de stijgende huizenprijzen, Labubu’s, het laatste nieuws, het weer of een lange rij bij een koffiebar. Het fascinerende is dat de filmpjes meestal geen interacties zijn, maar monologen (een of twee mensen die tegen de camera praten). Ze hebben een sterke ironische ondertoon, een beetje een arrogante ook wel.

Desinteresse

Het doel van de filmpjes is vooral om onverschilligheid uit te drukken. Dat begint met een sociaal verwachtingspatroon waar iemand van afwijkt, bijvoorbeeld dat je volgens de laatste food trends matcha zou moeten drinken (‘matcha boeit me niet, je kunt net zo goed gras in mijn mond stoppen’) of aan het einde van het jaar je lijstje met favoriete Spotifynummers zou moeten delen (‘je Spotifylijst aan het eind van het jaar boeit me ook echt geen fuck, het interesseert me niet naar wie je hebt geluisterd’). De filmpjes zijn zo populair dat influencers een deel twee, drie of vier maken. En er zijn ook themavarianten: een festivaleditie, een leerkrachteditie, een paardeneditie enzovoort.

In de filmpjes ontlenen de makers een bepaald prestige aan hun desinteresse: “ik ben cool, omdat ik duidelijk laat weten wat ik oninteressant vind”. Het is cool om op de hoogte te zijn van de sociale norm, maar je er niks van aan te trekken. Een lange rij voor die hippe koffiebar? Nou en. Ik ga er gewoon in staan, want de koffie is lekker en de mensen zijn aardig. Vaak is de strekking: het zou me blijkbaar iets moeten boeien, mensen maken er een punt van, maar mij boeit het helemaal niks. Daar zit ook een diepere ironische laag onder: hoe meer views, likes en reacties je krijgt, hoe duidelijker het is dat het een ander dus wel boeit wat jou niet boeit. Impliciet stellen de makers hun kijkers dus de vraag: ‘hoeveel boeit het jou wat mij helemaal niks boeit?’ De socials zijn soms onnavolgbaar en hun trends al helemaal.

Boeiuh: stijlmiddel van onverschilligheid

Enfin, wat is hier nu vanuit taalkundig opzicht boeiend aan? Ik denk meerdere dingen. Bij jongerentaal op sociale media denk je vooral aan Engels, maar bij deze taaltrend valt op dat de centrale boodschap #boeitmeniet Nederlands is. Al wordt die wel vaak afgewisseld met Engelse varianten als I don’t get it of I (really) couldn’t care less. Ook boeie(n), uitgesproken als boeiuhhh met een stijgende intonatie aan het begin van het woord en een dalende (slepende) intonatie aan het einde, duikt regelmatig op. Alsof je letterlijk je schouders ophaalt en weer laat zakken. Het gouwe ouwe boeiuh! is oorspronkelijk vooral een reactie op iemand anders om aan te geven dat wat diegene zegt uitermate oninteressant is (dus eigenlijk het tegenovergestelde van boeiend). Zoiets als lekker belangrijk (ironisch).

In 2006 schreef taalkundige Peter-Arno Coppen al over de mogelijke herkomst van het jongerenwoord boeiuh in het tijdschrift Onze Taal. En ook NRC kopte in 2007 Boeiuh is ons toverwoord, chilluh onze hobby, in een artikel over jongeren die geen journaal kijken, geen krant lezen en niet van politiek houden (naar aanleiding van het gelijknamige boek Boeiuh! van journalist Rob Wijnberg). Waarschijnlijk is de term ergens in de jaren negentig populair geworden. In Van Dale is het woord opgenomen als boeien: een tussenwerpsel dat wat saai! betekent. Het is echt een cultwoord geworden dat zich niet beperkt tot de huidige generatie jongeren, maar ook tot de vroegere jongeren (en volwassenen die zich hip proberen uit te drukken). En hoewel jongerenwoorden doorgaans niet zo’n lange levensduur hebben, heeft generatie Z het werkwoord boeien en alle daaraan verwante uitdrukkingen weer omarmd als stijlmiddel van onverschilligheid.

Bron: Van Dale online

Taalkundige herkomst

Peter-Arno Coppen bepleitte dat boeiuh waarschijnlijk géén verkorting is van het adjectief boeiend, omdat het onwaarschijnlijk zou zijn dat mensen de -nd weglaten. Dat zie je bij andere adjectieven immers ook niet: spannuh, verveluh of vermoeiuh komen niet voor. Bij werkwoorden zie je het procedé wel vaker: chilluh, bijvoorbeeld, is een jongerenvariant van het werkwoord chillen, dat je zou kunnen opvatten als een aansporing tot chillen. De uitspraak bevat ook wel wat ironie: bij een luie activiteit hoort een luie intonatie. Ook in een ironisch bedoeld werkwoord als lachuh heeft ze een functie: wat wordt gezegd is een poging tot grappig zijn, maar je moet niet écht lachen. Of als het flauwe humor betreft: dat filmpje is lachuh. Je gebruikt zo’n werkwoord predicatief, het geeft aan wat je van iets vindt: iets is lachuh (niet supergrappig) of boeiuh (niet interessant).

In zijn stuk doet Peter-Arno Coppen nog veel meer interessante observaties, maar één claim veegt hij vrij snel van tafel, namelijk dat boeiuh een afkorting zou zijn van dat kan me niet boeien. Daar heeft hij ook goede redenen voor. Het zou immers de intonatie niet verklaren (je zou boeien in een volledige zin nooit hetzelfde uitspreken als boeiuh) en het zou een raadsel zijn waarom je zomaar allerlei taalelementen zou weglaten. Je hoort ook niemand scheluh! zeggen in plaats van dat kan me niet schelen.

Bruh, boeiuh!

Dat lijkt me op zich een logische redenering, maar de recente filmpjes geven toch aanleiding om wél te denken dat boeiuh van dat kan me niet boeien komt. Beide zegswijzen worden afwisselend gebruikt in de filmpjes gedurende de opsomming en lijken daardoor synoniem te zijn. Ik zou willen voorstellen dat de negatie of afkeuring al in de uitgang uh verpakt zit. Je hoeft niet uit te drukken dat iets je niet boeit als je boeiuh zegt: de dalende intonatie, de lazy uitspraak, maakt op zichzelf al duidelijk dat het een gevalletje desinteresse is. In de finale van de verkiezing Kinderwoord van het Jaar 2024 won bruh het niet voor niks van bro. Bro is de neutrale aanspreekvorm voor een vriend of maat (vooral voor jongens maar ook voor meisjes), en bruh betekent nagenoeg hetzelfde maar heeft een andere pragmatische betekenis. Je spreekt niet alleen iemand aan, maar ook diens gedrag, op een casual manier: ‘waar ben jij mee bezig?’ Het is natuurlijk heerlijk als je met één woordje (dat je dan laat eindigen op uh) niet alleen iets aanduidt, maar ook een (vriendelijk) afkeurend oordeel over dat iets kan uitdrukken.

Het zinnetje dat boeit me niet of de verkorting boeiuh hebben wat in de sociolinguïstiek indexicale waarde wordt genoemd. Door het te zeggen, communiceert de spreker niet alleen een inhoudelijke boodschap, maar ook iets over zichzelf: ik ben zelfbewust en weet goed wat ik wel en niet interessant vind. Natuurlijk zijn er ook mensen die zich niet in dat typetje herkennen. Dan verwacht je online tegenreacties, en die zijn er ook, zoals filmpjes waarin mensen opsommen wat ze wél boeit: ‘ik ben gevoelig en trek het me allemaal wél aan’. Of duo’s die aan elkaar voorlezen wat ze niet boeit of dat van elkaar raden: als dat niet de ultieme manier is om te laten zien wie je bent of hoe goed je de ander kent! En daarmee verzinnen mensen op de socials steeds weer nieuwe dingen om op te vallen en erbij te horen (of juist niet). Taal speelt daar (onbewust) ook een belangrijke rol in, als een icoon waaraan je een bepaald sociaal typetje kunt herkennen. En dat is natuurlijk allesbehalve boeiuh.

Dit stuk verscheen eerder op de Substack van Kristel Doreleijers