Piet van der Hem, 1921. Collectie Rijksmuseum
Ik las twee artikelen van ‘een zekere’ Paul Sebes, ‘een man die ik verder niet ken’ – zijn woorden, niet de mijne* – waarin hij stelt dat de literaire roman en literaire non-fictie als intellectuele en verbeeldende krachtbron verdwijnen uit het centrum van onze cultuur: ‘mannen lezen minder, het uitgeefvak feminiseert, Nederlanders leven massaal op sociale media en lezen steeds vaker alleen in het Engels, verhalen moeten bij voorkeur “echt gebeurd” zijn.’ (NRC, 18 augustus 2025). Allemaal waar: die trends zijn vaker gesignaleerd. Het probleem is dat Sebes oorzaken en gevolgen op een hoop veegt en voorbijgaat aan een eeuwenoud patroon: hardnekkige vooroordelen over ‘Literaire Literatuur’ die vrouwen marginaliseerden en die nu jongens en mannen in de weg zitten.
De hiërarchie
Misschien wist u het nog niet, maar ‘Literatuur’ is vanaf het begin door mannelijke normen bepaald. U kent Vondel, maar Van Merken – in haar tijd vele malen succesvoller – waarschijnlijk niet. Lucretia van Merken en Juliana de Lannoy domineerden in de achttiende eeuw het toneel; niemand vond dat een bedreiging. Sterker: Bilderdijk dweepte zelfs met De Lannoy. Toch verdwenen deze vrouwen grotendeels uit de literaire geschiedenis, terwijl we wél een Vondelpark hebben.
Aan het einde van diezelfde eeuw kwam de roman op. Vrouwen speelden daarin een belangrijke rol: ze stelden gevoelens en gedachten centraal, in plaats van ‘de manier van de tijd’ (dixit Romein-Verschoor). Hun succes maakte mannen zenuwachtig: de ‘Hollandse Parnassus’ mocht niet in vrouwelijke handen vallen! Vanaf de negentiende eeuw hield dat succes aan, mede dankzij hun humor, terwijl Clarissa van Richardson van de markt verdween. Toen sloot het patriarchaat pas echt de gelederen: gevoel kwam lijnrecht tegenover rede te staan, gekoppeld aan sekse. Succesvolle romans van vrouwen werden weggezet als sentimenteel of huiselijk: hoge verkoopcijfers en een ‘gevoelige’ inhoud veranderden in synoniemen voor lagere literaire kwaliteit en zo kregen vrouwelijke auteurs een lagere status toebedeeld. Kijk naar het onderzoek: Toos Streng en Jacqueline Bel laten zien hoe uitgevers en critici vrouwelijke auteurs marginaliseerden; Erica van Boven beschrijft in Een hoofdstuk apart hoe in de jaren dertig de term ‘damesroman’ ieder boek van een vrouw van de literaire tafel veegde; Marianne Vogel laat zien dat in de jaren vijftig en negentig met twee maten werd gemeten: vrouwen schreven larmoyante wissewasjes, mannen meesterlijk gecomponeerde oeuvres. En Corina Koolen maakte in Dit is geen vrouwenboek met computeronderzoek glashelder dat tot de jaren 2010 literaire kwaliteit vrijwel automatisch aan mannen werd toegekend, puur omdat ze man waren.
Kortom: het verschil tussen boeken van mannen en vrouwen zat niet in de tekst zelf, maar in de culturele waardering en canonisering. Literatuur was eeuwenlang een mannenbolwerk. Pas recent breken vrouwen voorzichtig door, zichtbaar in het langzaam stijgende aantal vrouwelijke prijswinnaars.
Al die tijd schreven vrouwen massaal ‘lectuur’ – wat buiten NUR-code 306 valt: damesromans, feelgood, thrillers. Het publiek smulde ervan, maar literaire status kregen ze niet. Zo ontstond de scheiding: vrouwen produceerden de successen en consumeerden, mannen bepaalden wat ‘echte’ literatuur was. Het resultaat? Een culturele onderschatting van genres die miljoenen lezers boeien.
Dit onderscheid helpt te begrijpen wat we de laatste decennia in de Bestseller Top 60 zien: talrijke populaire boeken geschreven door vrouwen, vaak weggezet als ‘pulp’, maar geliefd bij het publiek. De scheiding tussen productie, consumptie en waardering is nog altijd zichtbaar, en legt bloot hoe diepgeworteld de historische hiërarchie nog is.
Volgens het boekje
Diezelfde mechanismen zie je echoën in Sebes’ verhaal. Hij schrijft dat er nu een ‘voorkeur voor relationele dynamiek, historische troost en soms wat licht psychologisch inzicht’ is en telt ruim veertig door vrouwen geschreven boeken in de Bestseller 60, waarvan hij er slechts twee literair noemt. Of hij de NUR-code hanteert of een eigen oordeel velt, blijft een raadsel. Maar deze thematische voorkeuren te koppelen aan vrouwelijke auteurs herhaalt hij exact het oude trucje: de inhoud is niet ‘serieus’ genoeg. En zoals in de jaren negentig het persoonlijke en traumatische verdacht gemaakt werden, doet hij dat in zijn stuk nog eens over. Het is helemaal volgens het boekje: zijn kwaliteitsbegrip is een en al klassieke, mannelijke norm.
Problematischer wordt het als hij dit verbindt met ‘een sociologisch verschijnsel’: de feminisering van het boekenvak. Alsof meer vrouwen in de uitgeefwereld automatisch leiden tot oppervlakkiger literatuur. Dat is een omkering van de werkelijkheid: eeuwenlang bepaalden mannen wat literaire waarde had, ongeacht de intrinsieke kwaliteit van vrouwenwerk. Wat Sebes ziet als een bedreiging, is in feite de correctie van een historische scheefgroei. Vrouwen geven álle auteurs uit. Mannen gaven eeuwenlang vooral mannen uit. Dat vrouwen nu domineren in het boekenvak weerspiegelt daarom een bredere maatschappelijke verandering: deuren gaan open die eeuwenlang gesloten bleven. Dat zegt niets over de complexiteit of kwaliteit van de literatuur, alleen dat het vak nu representatiever is. Het merkwaardige blijft wel dat elk beroep dat feminiseert in status daalt: waarom toch? Het probleem zit in ieder geval niet bij vrouwelijke uitgevers, redacteuren of auteurs.
Het dedain
Je zou bijna denken dat Sebes uit is op een relletje, maar zijn tweede stuk toont dat hij zich werkelijk zorgen maakt – net als ik — over tienerjongens die verrechtsen en achter mannen als Trump aanlopen. Alleen: zijn redenering blijft warrig. Zo schrijft hij: ‘als je je zorgen maakt over de gezondheid van onze samenleving […] dan zou de neergang en ondergang van literaire mannen je wél zorgen moeten baren’. Maar welke literaire mannen bedoelt hij hier nou? Uitgevers, schrijvers, lezers? Even lijkt hij te suggereren dat mannelijke schrijvers worden weggedrukt (of zelfs vernietigd!) door succesvolle vrouwen (ha, dat klinkt bekend; zie hierboven). Uiteindelijk lijkt hij de schuld af te schuiven op de lezers zelf: mannen lezen minder, en dát zou de roman de das om doen.
Maar is er bewijs dat de maatschappelijke relevantie van romans afhangt van het aantál mannen dat ze leest? Historisch gezien niet. De literaire status van romans werd altijd bepaald door een klein, mannelijk lezerspubliek. Wat mannen (recensenten, wetenschappers, etc) lazen en bejubelden werd literatuur; wat zij afkeurden, verdween in de vergetelheid of in de hoek van de lectuur, zelfs als vrouwen het massaal lazen en ook als het stilistisch sterk was. Dat mannen vandaag minder lezen, is dus geen ramp voor de roman. Misschien toont het enkel aan dat het gezag van mannen die de definitie van literatuur claimden tanende is.
De interessantere vraag is: waarom hebben mannen van oudsher zo’n weerzin tegen wat vrouwen schrijven, of tegen dat wat met het vrouwelijke geassocieerd wordt? Vrouwen lezen toch ook boeken van mannen, met mannelijke normen? Jongens spiegelen zich aan mannelijke rolmodellen (vaders, docenten, etc.) en nemen – áls ze al lezen – hun voorkeur voor non-fictie en hun desinteresse in vrouwelijke perspectieven over. Eeuwenlang dicteerde een masculiene canon dat literatuur afstandelijk, intellectueel en vormtechnisch moest zijn. Geen wonder dat canonieke romans niet zo bij de beleving van jongens aansluit (Dera, Van Lierop-Debrauwer, Schotanus). En wat jammer dat jongens daardoor ook sneller hun interesse verliezen in verhalen die vrouwelijke ervaringen en perspectieven centraal stellen. Er is wat dat betreft ook een schamel aanbod: nog altijd delven vrouwelijke hoofdpersonen in romans het onderspit (Roel Smeets).
#leeseenvrouw
Daarom is het cruciaal jongens én mannen bewust in aanraking te brengen met literatuur die historisch ondervertegenwoordigd is, meestal geschreven door vrouwen, auteurs van kleur of lhbtq+-schrijvers. Niet omdat die per se beter zijn, maar omdat ze eeuwenlang genegeerd zijn en de blik op de wereld verbreden. Ze nodigen uit tot empathie, relativeren onzekerheid en laten andere, minder destructieve vormen van mannelijkheid zien.
Zoals Mabel Dodge Luhan al in 1929 aan D.H. Lawrence schreef: ‘study her behaviour, for that is a new language to learn’. En zoals Hella S. Haasse later formuleerde: pas wanneer we onze mannelijke én vrouwelijke kanten gelijkelijk waarderen, is er sprake van echte e-mens-ipatie.
Conclusie? Sebes observeert terecht een aantal trends, maar zijn diagnose mist de kern. Het probleem is niet dat vrouwen het boekenvak domineren, hun werk populairder is of dat zij minder literair zouden schrijven, zoals hij suggereert, maar dat historische genderpatronen nog altijd ons leesgedrag sturen.
De echte uitdaging is jongens én mannen te verleiden romans te lezen die eeuwenlang zijn weggemoffeld. Zo doorbreek je tegelijk de blinde vlek van de canon én de verstikkende norm dat lezen iets vrouwelijks zou zijn. Werp het maliënkolder van mannelijkheid af dat zegt dat lezen niet stoer is, dat alleen ‘Literatuur’ telt, of dat boeken van vrouwen minderwaardig zijn.
Durf te zeggen: ‘Ik lees romans van vrouwen’. Je blik wordt rijker én je doorbreekt eeuwenoude rolpatronen. Dat is pas stoer. Stel je voor dat alle mannen dat lef hadden. Wedden dat jongens vanzelf weer gingen lezen?
* Dit is een grap. Zie hiervoor de aanhef van het tweede artikel van Sebes in HP/De Tijd.
Genoeg stof om overna te denken! Wat mij vanuit literair-historisch perspectief opvalt is dat in dit betoog vrouwelijk schrijverschap impliciet als het tegenovergestelde wordt neergezet van “afstandelijk, intellectueel en vormtechnisch”. In feite lijkt mij dat denkbeeld in lijn met de negentiende-eeuwse geslachtskaraktertheorie zoals deze in het aangehaalde werk van Toos Streng zo goed is besproken (en bekritiseerd). Om rolpatronen te doorbreken moeten we denk ik niet vergeten dat alle schrijvers (m/v/x/) in principe zowel binnen als buiten gevestigde genrenormen kunnen schrijven, en ook hebben geschreven, vanuit persoonlijke perspectieven en vanuit die van anderen.
Ik denk niet dat de auteur van dit artikel vrouwelijk schrijverschap wegzet als het tegenovergestelde van afstandelijk, intellectueel etc. Ik denk wel dat mannen schrijvende vrouwen al eeuwenlang wegzetten als emotioneel en enkel geschikt voor licht psychologisch en relationeel geneuzel. Literatuur geschreven door vrouwen wordt, ongeacht de inhoudt gezien als minderwaardig. Sebes bevestigt dit beeld. Sebes verkoopt waarschijnlijk, net als veel uitgevers, niet alleen de boeken, maar ook de auteur. En vrouwelijk auteurs verkopen beter als ze jong zijn, zelfhulpboeken schrijven etc. Ik denk dat veel schrijvende vrouwen zouden willen dat ze evenveel meetelden binnen de literatuur als in de andere genres binnen het boekenvak. Vooralsnog is dit echter niet het geval. Ook binnen het boekenvak is de ongelijkwaardigheid tussen man en vrouw nog niet vlak getrokken.
Ik ben het geheel eens met alles na je eerste zin! Maar ik proef in de stuk toch echt een beeld dat wat vrouwen (en mannen) inhoudelijk schrijven als essentieel anders wordt getypeerd. Deze tweedeling wilde ik graag aankaarten en hier bespreken. Het kan natuurlijk dat ik de enige ben die dit zo leest.
Getypeerd door wie? Dat is denk ik een van de punten van dit stuk. Of wil u betogen dat wanneer vrouwen analytisch, kritisch, feitelijk (of elk andere als mannelijk gewogen eigenschap) schrijven zij beter gewaardeerd zouden worden door mannen? Als dit waar was dan zou dat toch een verarming van de literatuur zijn. Ik zou, net als de schrijfster meen ik, ervoor pleiten dat meer mannen vrouwelijk, zacht en desalniettemin literair schrijven mogen beoefenen. Dan zou een en ander mogelijk echt gelijk trekken (al gun ik vrouwen ook wel eens een voorsprong/koploperspositie).
Getypeerd door de auteur van dit stuk (zoals ik in mijn eerste bericht probeerde duidelijk te maken). Ook in uw reactie typeert (of: essensialiseert) u vrouwelijk schijverschap (namelijk als ‘zacht’). Ik zie dat als problematisch. Juist door het willen typeren van een ‘vrouwelijke’ stijl draai je denk ik de emanciepatiegedachte de nek om, door stellig de hokjes ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ in stand te houden en zo in feite het 19e eeuwse denken in stand te houden. Een queer-feministisch perspectief zou hier juist een oplossing kunnen bieden.
Ik vermoed dat u mij niet goed begrijpt. Ik typeer vrouwelijke schrijverschap niet als zacht. Juist anderen doen dit. Ik zou een boek kunnen schrijven vol literaire gruwelijkheden en dan nog zou dit boek worden beoordeeld op de basis van mijn gender. Ik vrees dat het voor velen (soald Sebes) op dit moment onmogelijk is om de inhoud los te koppelen van de schrijver. Zoals Fleur Speet ook betoogt is dit al eeuwen het geval. Hoe een vrouw ook schrijft, ze wordt beoordeeld op haar gender. Ik zou dit graag anders zien. Maar het probleem niet erkennen is juist wat de discussie en dus de emancipatie van de vrouwelijk schrijvers zou tegenhouden. Goed dus dat we het erover hebben.
Dan had ik uw woorden inderdaad niet goed begrepen. Ik blijf desalniettemin bij mijn stelling dat dit stuk zowel vrouwelijk als mannelijk schrijverschap (onbewust) essensialiseert (op een andere maar wel degelijk vergelijkbare manier als door de auteur wordt bekritiseerd). Van het tegendeel ben ik (nog) niet overtuigd. Ook dat is goed om hier te bespreken, want het roept de bredere vraag op of we het mechanisme achter het eeuwenlange probleem wel echt begrijpen en effectief aanpakken.
Lena Bril filosoof krijgt een wrange smaak in de mond van de rondzingende bewering dat Men. Are. Not. Okay. „We demoniseren hun mannelijke impulsen”, schreef ze, „zonder dat we ze een nieuw script aanreiken.” Zo is dat. Ook jongens hebben een fijn script nodig – en vrouwen zijn daar medeverantwoordelijk voor.
Lees verder hier https://www.nrc.nl/nieuws/2025/09/17/vrouwen-zijn-een-voorbeeld-voor-jongens-a4906350
‘Feminisering’ in vrijwel de hele culturele sector (incl. literatuur, het uitgeefvak, bij prijzen enz.) is ook in Duitsland opvallend. En tevens, als we het over Nederland hebben, zien we dit ook bijvoorbeeld op gebied van kunstinstellingen, kunstacademies et cetera. Slechte tijden voor de oudere, witte man. (Dat klinkt wellicht als een flauwe grap, maar zo grappig is het niet.)
Op de meeste bestsellerlijsten staan anderhalf keer zoveel mannen als vrouwen. De hele maatschappij, inclusief het boekenvak is ingericht naar het idee en ten voordeel van mannen. Vrouwen worden weggepest, weggelachen, lastig gevallen, seksueel geïntimideerd en weggezet als emotioneel en dom. Ook schrijvende vrouwen. Maar het zijn slechte tijden voor de oudere, witte man… Ik denk dat maar weinig vrouwen zouden klagen als ze een klein deel van hun privilege zouden moeten opgeven ten behoeve van een gelijkwaardiger samenleving. Maar mannen hebben het hier ogenschijnlijk erg moeilijk mee, vooral de oudere, witte, heteroseksuele man.
Waarom zijn het slechte tijden voor de oudere witte man? Wanneer alle beelden gelijk vertegenwoordigd zijn, verrijken we elkaars levens. Is gelijkheid slecht voor de oudere witte man? Ik ben benieuwd waarom je dat denkt.
In de realiteit betekend ‘feminisering’ vooralsnog meer kansen voor vrouwen. ‘Slechte tijden voor de oudere, witte man.’ Dat heeft ooit een vrouw tegen mij gezegd als we het over mijn carrière-kansen als oudere witte man hadden.
Oh een vrouw heeft het gezegd dus dan mag het gezegd worden? Lijkt mij een vorm van pinkwashing. Ik zou willen dat vrouwen in het boekenvak meer kansen hadden dan mannen, maar dat is niet de realiteit. Wel hebben we/ze iets meer kans dan pakweg een eeuw geleden. Dat werd ook wel tijd.
Natuurlijk mag het gezegd worden, door wie dan ook. Ik vond het toen grappig. Nou ja, eigenlijk is het nog steeds grappig.
‘Maar zo grappig is het niet…’ Zeg je zelf… Waarom vind je het dan toch niet grappig?
In de Proeve over de opvoeding (1779) geeft Betje Wolff: ‘Onze ziel is van geen ander stof, laat ik liever zeggen soort dan die der mannen – De Sex heeft, in het geen waartoe ik U aanmaan’, geen stem – Wy zyn beiden geestelyke volmaakbare wezens […] wat vorder ik van U? – Niets dan het geen waartoe God en de Natuur U in staat gesteld hebben. (bladzijde 64)
2025 Vrouwen hebben vrouwen nodig. Door de sturende hand van de vrouwen evolueert de vrouw in een perfecte huisvrouw en echtgenote. De geest verschrompelt niet, de vrouw – biologisch – wordt door de witte ‘wijze’ man aanbeden als een onafhankelijke vrouw.
Blijft mijn vraag: Waarom is het slecht voor de oudere witte man, wanneer vrouwen ‘meer kansen’ krijgen. Meer gelijkheid lijkt mij goed voor de maatschappij. Waarom is gelijkheid slecht voor de oudere witte man?
Het probleem is uiteraard niet de gelijkheid ‘an zich’. Ik heb 20 jaar lang in de culturele sector voor gelijkheid gestreden. Zonder privileges. Nu zit ik met het label ‘oudere witte man’ en heb in de realiteit voelbaar minder kansen. Dat is in een bepaalde zin grappig én tegelijkertijd niet.
Ik denk dat je het dan kunt zien als gelijke kansen, in plaats van minder kansen. Dit is waar iedereen, inclusief jij als ik het zo lees, voor heeft gestreden. Dus dat je nu leeft in een omgeving met gelijke kansen is een mooi iets. Ik hoop dat je dat kunt omarmen. ‘Wij’, de niet oudere witte man, moest altijd leven met minder kansen en moeten nu aanpassen naar ‘meer’ kansen, jij moet aanpassen naar ‘minder’ kansen. Omarm dat.
Er zijn oudere witte WIJZE mannen net zo goed als oude witte WIJZE vrouwen. Er is biologisch en neurologisch geen enkel verschil. Maak je die wel dan is de bodem onder de literatuur drassig.
Ik vind dit een prachtig en genuanceerd stuk. Sebes laat, als zoveelste man, maar weer eens zien dat als je je hele leven bepaalde dingen gratis krijgt het daarna heel onrechtvaardig voelt om te moeten betalen, ook als betalen eerlijker is. Vrouwen nemen heel langzaam en mondjesmaat de positie binnen de letteren in waar ze recht op hebben. Blijkbaar hebben sommige mannen het daar (helaas) moeilijk mee.
Paul Sebes – zegt me niets die naam? Heeft deze man zelf ook boeken op naam?
Paul Sebes schrijft zelf geen romans, maar doet aan eigen literaire kweek aan de man brengen, zo omschrijft hij het zelf in elk geval. Het klinkt mij een beetje te agrarisch. Hoe dan ook, Fleur Speet heeft gelijk dat zijn betoog warrig is. Daarbovenop zijn zijn reacties in tweede instanties oftewel verbolgen, oftewel triomfantelijk geroep dat hij meer manuscripten en connecties heeft gekregen inmiddels. Dat voedt de schijn dat het meer een kwestie van aandacht vragen en namedropping was dan daadwerkelijk een discussie opstarten over de roman in deze tijd. En dat is jammer.
Het universum is vrouwelijk.
Het universum is nog vrouwelijk nog mannelijk. Lees nog een keer Betje Wolff. In de Proeve over de opvoeding (1779) geeft Betje Wolff: ‘Onze ziel is van geen ander stof, laat ik liever zeggen soort dan die der mannen – De Sex heeft, in het geen waartoe ik U aanmaan’, geen stem – Wy zyn beiden geestelyke volmaakbare wezens […] wat vorder ik van U? – Niets dan het geen waartoe God en de Natuur U in staat gesteld hebben. (bladzijde 64)
2025 “Vrouwen zijn in hun ontwikkeling mede afhankelijk van de invloed van andere vrouwen. Onder hun sturende hand transformeert de vrouw tot de ideale huisvrouw en echtgenote. Haar ontwikkeling – biologisch – emotioneel blijft daarbij niet onbenut, maar wordt juist verheven; biologisch gezien manifesteert zij zich als een autonome figuur, die door de witte, zogenaamd oude ‘wijze’ man wordt bewonderd als een onafhankelijke vrouw. Ook hij verheft de vrouw tot zijn gelijken.”
Toevoeging: Psycholoog Fairbarn: Wie het geluk heeft in zijn kinderjaren een gezonde ‘emotionele ontwikkeling’ te mogen doormaken, groeit door naar een evenwichtige ‘volwassen afhankelijkheid’.
Een volwassen onderlinge afhankelijkheid. De vrouw en man onderlinge afhankelijk brengt goede literatuur voort. Met mededogen.
Ik zie mezelf (in mijn schrijverschap) liever als onafhankelijk. Helaas wordt dat door mensen die mij lezen (zodra ze door hebben dat ik een vrouw ben) niet zo gezien.
Eeuwenlang schreven vrouwen hun intelligentere stukken onder pseudoniem van hun man. En nog steeds gebruiken vrouwelijke schrijvers vaak hun (genderneutrale) initialen in plaats van hun voornaam, om de verkoop niet te schaden. Als ik een boek schrijf over een kind, doe ik dat volgens de critici meteen als moeder en is het dus automatisch niet meer literair. Of dit is ogenschijnlijk hoe de zelfverklaarde Messias van het boekenvak (Sebes) dit zou zien.
Zolang vrouwen en mannen in de ogen van de literatuurcritici, agenten, uitgevers en het lezend publiek niet als gelijkwaardig worden gezien, is onze afhankelijkheid van de heersende ideeën over gender juist een sta in de weg voor goede literatuur. In die zin onderschrijf ik het betoog van de schrijfster volledig.
Literatuur is nooit gelijkwaardig noch in de geest van een vrouw of man. De afhankelijkheid ligt in de maatschappelijke rol, het lichaam, de heersende ideeën. Zo kun je het betoog van de schrijfster hierboven onderschrijven maar, daar wordt nooit literatuur mee geschreven. De ongelijkwaardigheid is nooit een hindernis het is juist een onderwerp voor goede literatuur. Doe geen moeite, hef de ongelijkwaardigheid niet op! Laat die bestaan en strijd voort.
“Bilderdijk dweepte zelfs met De Lannoy. Toch verdwenen deze vrouwen grotendeels uit de literaire geschiedenis, terwijl we wél een Vondelpark hebben.”
In een Haagse wijk waar de straten de namen dragen van schrijvers en dichters (Betje Wolff, Aagje Deken, Rhijnvis Feith, Jan Luijken enz.) is ook een De Lannoystraat.
Het betoog van Fleur Speet is minstens zo warrig als het stuk van Paul Sebes waarop ze reageert. Verreweg de meeste vrouwen lezen en schrijven nu eenmaal geen literatuur, of iemand dat nu leuk vindt of niet. En dat geldt ook voor genoeg mannen. Ik geloof niet dat het ooit anders is geweest sinds het grote publiek kan lezen en schrijven. Literatuur is altijd iets geweest voor een beperkt segment, al is het bereik tegenwoordig wel groter doordat ‘hoge’ en ‘lage’ literatuur min of meer zijn samengegaan. Daarnaast heb je nog altijd de populaire, meer commerciële fictie, die de meeste lezers trekt – vrouwen en mannen. Binnen dit aanbod blijken er echte vrouwenboeken te zijn en echte mannenboeken, waarschijnlijk ook meestal geschreven door vrouwen resp. mannen. Maar het lijkt me dat binnen de literatuur die tweedeling grotendeels wegvalt en de inhoud voorop staat. Als een literair boek goed is, vindt het lezers, soms niet meer dan een kleine schare liefhebbers (m/v), maar soms ook grote aantallen, zoals bij de laatste romans van Anjet Daanje – die worden zowel door vrouwen als door mannen gelezen. Bij literatuur maakt het niet uit of de auteur een man of een vrouw is. Het gaat erom of hij of zij iets te zeggen heeft en dit op een interessante, eigen manier doet. Het is onzin om je blind te staren op sekse. Vrouwelijke auteurs zijn allang niet meer zielig en krijgen alle kansen. Maar als ze serieus genomen willen worden als literair auteur moeten ze die wel waarmaken.
Geen idee wat er warrig is aan dit stuk. Vooral vergelijken met de stukken van Sebes is het to the point.
Je vertrekt in je reactie vanuit een ideale situatie: dat vrouwelijke auteurs tegenwoordig “alle kansen” krijgen en dat kwaliteit vanzelf boven komt drijven. Helaas is dat niet zo.
Het probleem is dat kansen krijgen niet hetzelfde is als gelijk gewaardeerd worden. Ook wanneer vrouwen publiceren, wordt hun werk nog altijd minder vaak opgenomen in de canon, minder vaak onderscheiden, en sneller gereduceerd tot “vrouwenliteratuur”. Dat is onder meer overtuigend aangetoond in het onderzoek van Corina Koolen dat hierboven wordt aangehaald: literaire kwaliteit wordt in de praktijk nog steeds vaker aan mannen toegeschreven.
Daar komt bij dat ‘kwaliteit’ geen neutrale maatstaf is. Wat als literair waardevol geldt, is eeuwenlang bepaald door mannelijke normen. Thema’s of vormen die met vrouwen geassocieerd werden, zijn structureel lager gewaardeerd. Doen alsof sekse daar niets mee te maken heeft, is in feite zeggen dat al het hierboven genoemde onderzoek ernaast zit.
Natuurlijk telt kwaliteit. Maar dan moeten we ons wel afvragen: wie bepaalt wat kwaliteit is, en volgens welke criteria? Pas als die vragen eerlijk gesteld worden, kunnen we zeggen dat iedereen werkelijk “alle kansen” krijgt.