Persbericht Taalboekenprijs ‘Wat taal verraadt’ van de Vlaamse taalwetenschapper Freek Van de Velde wint de Taalboekenprijs. Dat is bekendgemaakt in het Nederlandse radioprogramma De Taalstaat. Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving (uitgeverij Lannoo Campus) is bekroond met de jaarlijkse Taalboekenprijs. “Een fascinerend verhaal over de … [Lees meer...] overFreek Van de Velde wint Taalboekenprijs 2025
De onzin van de geïdealiseerde zin
Ik heb, wat zal het zijn, een jaar of vijftien geleden Peter-Arno Coppen eens uitgenodigd voor een gastcollege. Daar heeft hij zijn befaamde truuk gedemonstreerd: een willekeurige zin uit een willekeurig boek. En ja hoor: er kwam warempel een probleem in voor. Het ging om de aan-het-constructie, als ik het me goed herinner. Is aan het werken in 'Hij is aan het werken' een … [Lees meer...] overDe onzin van de geïdealiseerde zin
Luchtig zonder verlies aan diepgang
Een bespreking van Die goeie ouwe taal van Yoïn van Spijk In de Scrabble-wereld is hij naar verluidt een legende: de Nieuw-Zeelander Nigel Richards, meervoudig wereldkampioen in het bordspel in kwestie. Er doet een bizar verhaal over hem de ronde: hij heeft het Franse scrabble-woordenboek uit het hoofd geleerd, maar hij spreekt geen Frans. Op het eerste gezicht zou je … [Lees meer...] overLuchtig zonder verlies aan diepgang
Taalkundige beunhazerij
Het Midden-Oosten kreunt onder kanongebulder en kruitdampen. Ik denk niet dat we er erg mee opschieten als we van de Palestijnen onschuldige slachtoffers maken en van de Israëli's afschuwelijke houwdegens en ijzervreters, of omgekeerd. Die neiging komt voor: linkse studenten die met Palestijnse vlaggen zwaaien en rechtse aanhangers van Netanyahu die vinden dat de ‘Gaza strip’ … [Lees meer...] overTaalkundige beunhazerij
Is de krimp in de studentenaantallen erg?
Alle letterenopleidingen van Vlaamse universiteiten hebben de afgelopen decennia te kampen gehad met schrikbarend teruglopende studentenaantallen. De reactie is onveranderlijk: we moeten onze stinkende best doen om abituriënten te rekruteren. Meer is beter. Meer is nodig. Nieuwe programma’s, nieuwe vakken, een ‘letterenoffensief’. We moeten als sandwichverkopers naar scholen, … [Lees meer...] overIs de krimp in de studentenaantallen erg?
De blinde vlekken van de ‘woke’ taalkundigen
Onder taalkundigen is er – net als in andere subdomeinen van het academische bestel – een sterke progressieve, linkse oriëntering [1]. Ik denk niet dat ik een vakgenoot ken die openlijk Trump-aanhanger is, of op Geert Wilders of Tom Van Grieken stemt. Misschien zijn die er wel, maar durven ze er niet voor uitkomen, dat kan. Ik denk trouwens niet dat taalkunde nu plots veel … [Lees meer...] overDe blinde vlekken van de ‘woke’ taalkundigen
Lale Gül als capitoolbestormer
Interessant stuk van Marc van Oostendorp over de taal van Lale Gül op Neerlandistiek, die zich in haar oeuvre weinig gelegen laat aan de norm, de voorgeschreven standaard, en die allerlei uitdrukkingen verhaspelt, en zich nogal veel vrijheid veroorlooft wat het gebruik van vaste voorzetsels betreft. Je kunt – net als Van Oostendorp – begrip opbrengen voor die stilistische … [Lees meer...] overLale Gül als capitoolbestormer
Etymologica: Terugontleningen
Je zou zweren dat je een wipzaag bezat, maar in je rommelige schuurtje waar het gereedschap ongeordend rondslingert, is het toestel nergens te bespeuren. Ten einde raad bel je naar een vriend, en jawel: die heeft een wipzaag te leen. Je gaat langs, en je stelt vast dat het je eigen wipzaag is, die je uitgeleend had. Er zit een nieuw decoupeerblad op, dus het apparaat is een … [Lees meer...] overEtymologica: Terugontleningen
Vragen over het glazen plafond in de taalkunde
In een opmerkelijk stuk rapporteren de taalkundigen Mieke Vandenbroucke, Reinhild Vandekerckhove en Lisa Hilte over hun onderzoek (Vandenbroucke et al., te verschijnen) naar de vraag of er in hun discipline sprake is van een glazen plafond. Drie gedegen wetenschappers, die ik hoog heb zitten, dus dat wordt een boeiend stuk, en inderdaad: het triummulieraat blijkt de mouwen te … [Lees meer...] overVragen over het glazen plafond in de taalkunde
Waarom Nederlanders voor Vlamingen vaak als kleuters klinken
Waar je maar moeilijk aan ontsnapt, ook als beroepstaalkundige, zijn gevoelens van vertedering of ergernis als je mensen zich anders hoort uitdrukken dan je gewend bent. Er is een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek naar ‘attitudes’, voor het Nederlands – bijvoorbeeld van mijn naaste collega’s Laura Rosseel en Stef Grondelaers. Vooroordelen over West-Vlaams, Limburgs, Brabants, … [Lees meer...] overWaarom Nederlanders voor Vlamingen vaak als kleuters klinken
Etymologische aanvretingen van de morfologie
Het werkwoord eten is op het eerste gezicht een doordeweeks werkwoord. Het komt frequent voor, en het wordt al vroeg verworven door kleuters, maar morfologisch is het bijzonder. Het voltooid deelwoord zou eigenlijk geëten moeten luiden, of samengedrukt: geten, en die vorm is ook geattesteerd in het Middelnederlands. Maar in de standaardtaal is het nu gegeten. Het ge-prefix … [Lees meer...] overEtymologische aanvretingen van de morfologie
ChatGPT: Een machine uit de middeleeuwen
Zo lang ik me kan herinneren kijken taalkundigen en letterkundigen nu eens met argwaan, dan weer met meewarigheid naar de ontwikkelingen in automatische vertaling en AI. Ja, natuurlijk kunnen ingenieuze stukjes software sommige zinnen redelijk omzetten in een andere taal, maar er moet wel een menselijke vertaler vaderlijk met de rode pen doorheen om het goed te trekken, en een … [Lees meer...] overChatGPT: Een machine uit de middeleeuwen
Wederzijds onbegrip over vrouwen in de canon
Veel bijval had ik niet gehoopt te oogsten met een kort stukje dat ik op Neerlandistiek gepubliceerd heb, afgelopen maandag. Dat hoeft ook niet. Het lijkt me voor de discussie juist wel prettig dat de meningen niet gelijk lopen. Dit stuk is bedoeld als weerwoord op de reacties. Op de serieuze dan. Niet die welke gemakkelijke ad-hominem-torpedo’s afvuren. Een aantal negatieve … [Lees meer...] overWederzijds onbegrip over vrouwen in de canon
Vrouwen in de canon: vanwaar die verontwaardiging?
Als co-auteur van het rapport over de canon-enquête, waar nu zoveel om te doen is, en als onderzoeker die zich buigt over gender en literatuur, heb ik me verbaasd over de teneur in heel wat stukken van de enorme stortvloed van reacties op ons rapport met onder andere allerlei stukken op Neerlandistiek. Het valt me op dat nogal wat mensen verontwaardigd zijn over het geringe … [Lees meer...] overVrouwen in de canon: vanwaar die verontwaardiging?
Wat doen Franstaligen als ze de verleden tijd moeten vormen van een onbestaand werkwoord in het Nederlands?
Sommige Nederlandse werkwoorden vormen hun verleden tijd door -te of -de toe te voegen aan de stam (speelde, werkte …). Die werkwoorden noemen we ‘zwak’. Andere Nederlandse werkwoorden vormen hun verleden tijd door de stamklinker te wisselen (reed, zwom …). Die werkwoorden noemen we ‘sterk’. Er zijn nog wat andere strategieën, en er zijn ook werkwoorden die beide vormen … [Lees meer...] overWat doen Franstaligen als ze de verleden tijd moeten vormen van een onbestaand werkwoord in het Nederlands?
Het uitdijende bestand van woordgeslacht in Van Dale
Er is wat te doen om het woordgeslacht in Van Dale. De reuring heeft ook de kolommen van het online tijdschrift Neerlandistiek bereikt. Eigenlijk lopen er twee kwesties door elkaar heen: ten eerste, moeten we een dubbele genusverwijzing hebben bij woorden als dokter? Ten tweede, moet bij die genusverwijzing ook nog een derde genus x erkend worden? Marc van Oostendorp vindt … [Lees meer...] overHet uitdijende bestand van woordgeslacht in Van Dale
De Dwaling van Sahlins
Wie een beetje rondleest in de ethologie (gedragsbiologie) is wellicht bekend met de “Dwaling van Sahlins” (Sahlins’s Fallacy). Sahlins had de sociobiologie menen te kunnen ondergraven door erop te wijzen dat veel culturen geen woord hadden voor wiskundige breuken, en dat de mensen in zulke culturen daardoor niet bij machte waren te rekenen met verhoudingen die nodig waren om … [Lees meer...] overDe Dwaling van Sahlins
Een idee reçue: niet-westerse literatuur opent je wereld
Heel veel tuinfeestjes hebben we nog niet gehad in deze kwakkelzomer. Jammer, want op die feestjes kun je ook foute ‘idées reçues’ verzamelen over taalkunde: dat je passieve zinnen moet vermijden, dat er ongeveer 6000 à 7000 talen zijn (alsof het entiteiten zijn die je kunt tellen), dat taalverandering afgeremd kan worden als mensen wat beter hun best zouden doen, dat kinderen … [Lees meer...] overEen idee reçue: niet-westerse literatuur opent je wereld
Etymologica: Etymologische golven
Sommige dieren en planten lijken erg op elkaar, maar zijn toch niet nauw verwant. De dolfijn en de ichtyosaurus bijvoorbeeld, of Amerikaanse cactussen en Afrikaanse cactussen (eigenlijk zijn dat geen cactussen maar euphorbia’s, of wolfsmelk-achtige planten, maar dat weet u net zo min als ik, dus ik hou het maar even op ‘Afrikaanse cactussen’). In de Nederlandse taal komt zoiets … [Lees meer...] overEtymologica: Etymologische golven
Etymologica: de wiskundige sjwa
Heel wat werktuigen en voorwerpen uit het boerenleven zijn in onbruik geraakt: dorsvlegels, houten eggen en hoefijzers bijvoorbeeld. Een beetje knutselende beunhaas kan met afgeschreven exemplaren nog wel creatief aan de slag. Oude hoefijzers zie je soms wel als deurgrendel, en een paar jaar geleden heb ik in Frankrijk een houten eg gezien die als bezemrek dienst deed. Dat … [Lees meer...] overEtymologica: de wiskundige sjwa
Hand in eigen boezem: de obsessie van de variatietaalkunde
Ik heb in Neerlandistiek wel eens iets van mijn verbazing laten merken over het feit dat een niet gering deel van de literatuurwetenschap, de zusterdiscipline van mijn eigen vak (taalkunde), een enorme interesse heeft ontwikkeld voor genderkwesties. Ik heb dat toen een “obsessie” genoemd, en in een adem gezegd dat ik me stoorde aan de moraliserende toon. Dat klonk onaardig. En … [Lees meer...] overHand in eigen boezem: de obsessie van de variatietaalkunde
Hilarische poses
De kans is groot dat u Hilaria Baldwin niet kende, voor ze afgelopen week paginabreed in de krant stond. Mevrouw Baldwin is een yoga-instructrice, social influencer en de echtgenote van de bekende acteur Alec Baldwin. Ambtshalve is ze nogal aanwezig op de sociale media. Het begon allemaal met een foto waarop te zien is dat ze heel mager is, en daar had comédienne Amy Schumer de … [Lees meer...] overHilarische poses
Stiekem-racistische taal
Het is een opsteker als gezaghebbende kranten of tijdschriften een paar kolommen veil hebben om iets over taalkunde te schrijven. Heel vaak gebeurt dat niet. Wat helpt, is als het taalkundig onderzoek verband houdt met gevoelige maatschappelijke kwesties of met de actualiteit. In volle Corona-crisis heb ik bijvoorbeeld een telefoontje gekregen van een journaliste die een stuk … [Lees meer...] overStiekem-racistische taal
Multatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
Door Freek Van de Velde Op de laatste dag van het jaar 1872 begint Eduard Douwes Dekker (Multatuli), die op dat ogenblik in Wiesbaden is, aan een brief aan Sicco E.W. Roorda van Eysinga, een koloniaal bestuurder in Nederlands-Indië, die (net als Multatuli) in vlammende geschriften tekeer ging tegen de Europese uitbuiting van de lokale bevolking. De brief gaat over heel … [Lees meer...] overMultatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
