Door Marc van Oostendorp Een taal is geen stroompje, maar een grote, brede rivier. Traag stroomt ze permanent in de richting van de zee. Als je iets dichter bij kijkt, zie je golfjes die in de richting van de oever gaan. En nóg dichterbij, onder de microscoop, bewegen de moleculen alle kanten op. Zo is het ook met de taal. In de loop van de eeuwen gaat ze een bepaalde … [Lees meer...] overWater en taal
Noordelijk dialect praat je achter in de mond
Door Marc van Oostendorp Wanneer je naar de volksuniversiteit gaat om een taal te leren, hoor je het nog wel eens iemand beweren: Russich spreek je "voor in de mond" uit, Duits "achter in de mond". Ook over dialecten hoor je dat soort dingen weleens: wie dit of dat dialect wil imiteren, moet een plekje ergens in zijn mond vinden om het uit te spreken. In de Nederlandse … [Lees meer...] overNoordelijk dialect praat je achter in de mond
Ook Neerlandistiek is voor taalcompetentie!
Door Marc van Oostendorp Alleen al uit de titel blijkt dat Iedereen taalcompetent! een van de meest ambitieuze stukken die de afgelopen jaren uit de boezem van de Nederlandse Taalunie is opgeweld: een 'visiedocument' van de organisatie op het onderwijs Nederlands in de 21e eeuw! Die ambitie zit op verschillende niveaus. In de eerste plaats betreft het al het onderwijs in … [Lees meer...] overOok Neerlandistiek is voor taalcompetentie!
Amsterdamned!
Door Marc van Oostendorp Om te vieren dat Ester Naomi Perquin de Dichteres des Vaderlands is geworden, bewijs ik in mijn zondagochtendminicollege (nou ja, ochtend) van vandaag dat Perquin haar best doet om niet te liegen in haar recente gedicht 'Amsterdamned'! Ik haal er ook nog een forensisch wetenschapper bij die deze week in de Volkskrant werd geïnterviewd. Let op: … [Lees meer...] overAmsterdamned!
Onsterflijkheid-in-pijn, je-weet-wel
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (108) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Rond het jaar 1900 – het jaar dat het onderstaande sonnet van Hélène Swarth in De Gids verscheen – vulden de dichters het liefst oude stramienen met nieuwe woorden. Waar dertig, veertig jaar eerder … [Lees meer...] overOnsterflijkheid-in-pijn, je-weet-wel
Taalstemwijzer Tweede Kamerverkiezingen 2017
Door Marc van Oostendorp Als u uw stem wilt laten bepalen door de visie op taalbeleid, kunt u daarvoor het onderstaande handige stroomdiagram gebruiken. Meer toelichting valt te lezen in mijn bespreking van de verkiezingsprogramma's van de rechtse partijen, de linkse partijen, D66 en de ChristenUnie. Alleen partijen die momenteel vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer … [Lees meer...] overTaalstemwijzer Tweede Kamerverkiezingen 2017
Laat die kinderen vertalingen lezen
Door Marc van Oostendorp Een paar weken geleden raakte Christiaan Weijts in een opinie-artikel in NRC Handelsblad een interessante kwestie aan: waarom lezen leerlingen op de middelbare school geen Tolstoj of Murakami? Die schrijvers hebben in de verkeerde talen geschreven, daarom, en vertalingen worden op de middelbare school niet gelezen. Weijts stelt daarom een uitbreiding … [Lees meer...] overLaat die kinderen vertalingen lezen
De verkiezingsprogramma’s over taal: VVD, CDA, SGP, 50PLUS en VNL
Door Marc van Oostendorp Wat zeggen de Nederlandse politieke partijen over taal? Vandaag is het de beurt aan de rechtse partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn (gisteren waren de linkse partijen aan de beurt): VVD, CDA, SGP, 50PLUS en VNL. De PVV sla ik over omdat in het document dat deze partij als verkiezingsprogramma presenteert geen visie over taalbeleid … [Lees meer...] overDe verkiezingsprogramma’s over taal: VVD, CDA, SGP, 50PLUS en VNL
De verkiezingsprogramma’s over taal: PvdA, SP, GroenLinks, PvdD en Denk
Door Marc van Oostendorp Vrijwel alle partijen zijn het erover eens dat het Nederlands vooral een kwestie is voor 'vluchtelingen'. De groeimarkt voor leraren Nederlands zit dus sowieso daar. Het geldt ook voor alle partijen die ik nu maar even als 'links' bestempel en die momenteel in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn: PvdA, SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren en Denk. … [Lees meer...] overDe verkiezingsprogramma’s over taal: PvdA, SP, GroenLinks, PvdD en Denk
De verkiezingsprogramma’s over taal: ChristenUnie
Door Marc van Oostendorp D66 heeft in zijn verkiezingsprogramma, zo schreef ik vorige keer in deze reeks, alleen aandacht voor taal als instrument, en ziet Nederland daarbij als een tweetalig land met Nederlands en Engels. De ChristenUnie heeft een geheel andere visie. Ik wil niet zeggen dat hij diametraal tegenovergesteld is – de partijen zouden kunnen samenwerken en allebei … [Lees meer...] overDe verkiezingsprogramma’s over taal: ChristenUnie
Duim omhoog!
Door Marc van Oostendorp Mijn zondagochtendminicollege gaat vandaag over een proefschrift waarin wordt betoogd dat gebaren ook onderdeel zijn van de taal. Het hier besproken proefschrift staat op de website van de Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap. … [Lees meer...] overDuim omhoog!
Ik breid mijn armen uit tot zwingen
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (107) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Het is een fijne ontdekking: dat ergens een woord voor bestaat. Je hebt het al je hele leven gezien, maar het was altijd iets privaats en iets schimmigs. En dan ineens ontdek je dat er een woord voor is – … [Lees meer...] overIk breid mijn armen uit tot zwingen
De verkiezingsprogramma’s over taal: D66
Door Marc van Oostendorp Taal ligt aan de basis van de samenleving: zonder taal zijn de ingewikkelde afspraken, contracten, regels, waarop de samenleving gebouwd is niet denkbaar. Taal is bovendien hét instrument bij uitstek van de politicus: alles wat hij maakt is gemaakt van taal (amendementen, resoluties, wetsvoorstellen), al zijn handwerk bestaat grotendeels uit taal … [Lees meer...] overDe verkiezingsprogramma’s over taal: D66
De vragenschaal
Door Marc van Oostendorp Er zijn graden van vraagachtigheid. De vraagachtigste vraag is er een die met een vraagwoord begint: Waar haalt Abraham de mosterd? [1] Iets minder vraagachtig is de ja/nee-vraag, die met de persoonsvorm begint: Haalt Abraham zijn mosterd nu eens op? [2] En de minst vraagachtige vraag heeft de vorm van een bewering: Abraham is toch … [Lees meer...] overDe vragenschaal
Het eeuwige gevecht tussen als en dan
Door Marc van Oostendorp Moet je nu groter als zeggen of groter dan? Daarover kun je lang bakkeleien zonder dat een van de bakkeleiers er gelukkig van wordt. Je kunt je ook afvragen waaróm er eigenlijk variatie is, en waarom precies tussen die twee vormen. En dan kom je tot verrassende inzichten: dat het Nederlands zich bijvoorbeeld beweegt in de richting van het Duits, maar … [Lees meer...] overHet eeuwige gevecht tussen als en dan
Wetenschap, houd op met al dat reproduceren!
Door Marc van Oostendorp Het hoofdartikel van NRC Handelsblad had het afgelopen zaterdag, behoorlijk hysterisch, over 'verziekte wetenschap'. Als medicijn voor alle ellende die de wetenschap volgens de krant over zichzelf had afgeroepen, raadde het aan dat 'er serieus gekeken wordt' naar een manifest dat een aantal wetenschappers ook al vorige week publiceerde in Nature Human … [Lees meer...] overWetenschap, houd op met al dat reproduceren!
Woordsoorten zijn raadsels
Door Marc van Oostendorp Er zijn onderwerpen in de taalkunde waarover we na duizenden jaren theoretiseren nog steeds weinig weten. Woordsoorten zijn zo'n onderwerp. Het is in het Nederlands duidelijk zinnig om bijvoorbeeld werkwoorden (lopen, slapen) te onderscheiden van zelfstandig naamwoorden (wandeling, bed). De eerste twee hebben bijvoorbeeld een verledentijdsvorm … [Lees meer...] overWoordsoorten zijn raadsels
Kangeroe
Door Marc van Oostendorp Omdat het vandaag de Dag van de Herontdekte Klassieker is, heb ik mijn zondagochtendminicollege vandaag ook uitgeschreven – onder de video. Als ik jou de afgelopen dagen nog niet heb gevraagd hoe je kangoeroe uitspreekt, ken ik je waarschijnlijk niet. Dat er variatie zit in de klinker is geen verrassing: sommige mensen zeggen kang[a]roe, … [Lees meer...] overKangeroe
‘In ’t frisch gelispel van de ritslende iepen’
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (106) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp De gelukkigste periode in het leven van Hélène Swarth was waarschijnlijk toen ze op 35-jarige leeftijd trouwde met de journalist Frits Lapidoth. Ze schreef in die tijd dweperige sonnetten over haar prins op het … [Lees meer...] over‘In ’t frisch gelispel van de ritslende iepen’
De wereld veroveren als je ook een formulier kunt invullen
Iemand gooit haar eigen glazen in in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Marie", zei de in een manager veranderde promovenda Femke. "Ik wil je wat goede raad geven." Ze keek de UHD Geschiedenis van de neerlandistiek tot 1800 bezorgd aan. Deze keek enigszins verwonderd terug. "Het gaat om de vergadering van daarnet. Ik vind het heel … [Lees meer...] overDe wereld veroveren als je ook een formulier kunt invullen
Waarom er in 1916 zoveel kinderen maar één naam kregen
Door Marc van Oostendorp Ik hoor tot een onontdekte minderheid. Jullie weten niet wat het is: het leven moeten doorworstelen met slechts één voornaam. Altijd maar weer moeten uitleggen aan bevoegde instanties dat je inderdaad alleen maar zo heet. Nee, zelfs geen Marcus, dank u wel. En terwijl ik mijn hele leven al omringd ben door katholieken is er nergens een Maria te vinden … [Lees meer...] overWaarom er in 1916 zoveel kinderen maar één naam kregen
Bewijs maar eens dat een robot geen god is
Door Marc van Oostendorp Ergens in Amerika staan twee speakertjes nu al dagen onafgebroken met elkaar te kibbelen. En dat is enigszins beangstigend. Op dit moment zeggen de twee, die geheel terecht Vladimir en Estragon genoemd worden, bijvoorbeeld tegen elkaar: V: A while ago, you said you were a human girl. E: Yes, I am a human girl. V: Why do you think you … [Lees meer...] overBewijs maar eens dat een robot geen god is
Een kostwinner in de katholieke letteren
Als de critici wraak hadden willen nemen op Melati van Java, hadden ze het niet effectiever kunnen doen: hebben jullie weleens wat van haar gelezen? Toch was zij in haar tijd – ze leefde van 1853 tot 1927 – een van de populairste Nederlandse schrijfsters, die de ene roman na de andere publiceerde én van wie vrijwl al die romans als warme broodjes over de toonbank … [Lees meer...] overEen kostwinner in de katholieke letteren
Waarom inimportant geen goed Frans is, en andere taalcultuur
Door Marc van Oostendorp De Franse taalcultuur is in Nederland niet eens meer uit de mode: ze is volkomen onbekend en speelt geen enkele rol meer. Ik herinner me nog de tijd dat vooraanstaande Nederlandse intellectuelen – Rudy Kousbroek, J.L. Heldring, H. van Galen Last – vol waardering schreven over de eerbied waarmee Fransen met hun cultuur omgingen: de zorgvuldigheid … [Lees meer...] overWaarom inimportant geen goed Frans is, en andere taalcultuur
Mijn knech kom
Door Marc van Oostendorp Waarom laat je in het Nederlands zo makkelijk een /t/ weg? En waarom zeg je er juist weer zo makkelijk een op plaatsen waar jehem niet verwacht? Daarover gaat mijn zondagochtendminicollege! … [Lees meer...] overMijn knech kom
