Door Marc van Oostendorp Ergens in Amerika staan twee speakertjes nu al dagen onafgebroken met elkaar te kibbelen. En dat is enigszins beangstigend. Op dit moment zeggen de twee, die geheel terecht Vladimir en Estragon genoemd worden, bijvoorbeeld tegen elkaar: V: A while ago, you said you were a human girl. E: Yes, I am a human girl. V: Why do you think you … [Lees meer...] overBewijs maar eens dat een robot geen god is
Een kostwinner in de katholieke letteren
Als de critici wraak hadden willen nemen op Melati van Java, hadden ze het niet effectiever kunnen doen: hebben jullie weleens wat van haar gelezen? Toch was zij in haar tijd – ze leefde van 1853 tot 1927 – een van de populairste Nederlandse schrijfsters, die de ene roman na de andere publiceerde én van wie vrijwl al die romans als warme broodjes over de toonbank … [Lees meer...] overEen kostwinner in de katholieke letteren
Waarom inimportant geen goed Frans is, en andere taalcultuur
Door Marc van Oostendorp De Franse taalcultuur is in Nederland niet eens meer uit de mode: ze is volkomen onbekend en speelt geen enkele rol meer. Ik herinner me nog de tijd dat vooraanstaande Nederlandse intellectuelen – Rudy Kousbroek, J.L. Heldring, H. van Galen Last – vol waardering schreven over de eerbied waarmee Fransen met hun cultuur omgingen: de zorgvuldigheid … [Lees meer...] overWaarom inimportant geen goed Frans is, en andere taalcultuur
Mijn knech kom
Door Marc van Oostendorp Waarom laat je in het Nederlands zo makkelijk een /t/ weg? En waarom zeg je er juist weer zo makkelijk een op plaatsen waar jehem niet verwacht? Daarover gaat mijn zondagochtendminicollege! … [Lees meer...] overMijn knech kom
Keert weêr de kroonprins
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (105) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Een nuttige term die geloof ik in de traditionele zinsontleding ontbreekt is wat in de wetenschappelijke literatuur wel topic wordt genoemd. Je kunt een Nederlandse zin niet goed begrijpen zonder die term, maar je moet enige … [Lees meer...] overKeert weêr de kroonprins
Ik ben deskundige, geloof mijn mening
Door Marc van Oostendorp In mijn eigen filterbubbel zitten bijna alleen deskundigen, en die maken zich zorgen. Eerder deze week verscheen een artikel in NRC Handelsblad waarin de president (José van Dijck) en de vice-president (Wim van Saarloos) van de KNAW een artikel waarin ze opriepen om 'een cultuur te koesteren waarin feit en mening van elkaar onderscheiden zijn', zonder … [Lees meer...] overIk ben deskundige, geloof mijn mening
Geert Wilders en het Engels
Door Marc van Oostendorp De klacht van Johan Oosterman over het Engels in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek, gisteren op Neerlandistiek, deed me aan Geert Wilders denken. Als je een marsmannetje was en je kwam de politieke situatie in Nederland eens peilen – hoe wanhopig kun je zijn als marsmannetje –, zou je verwachten dat het Engels inmiddels een punt zou zijn van … [Lees meer...] overGeert Wilders en het Engels
Ziet Em Duun en het verval van de Vlaamse dialecten
Door Marc van Oostendorp Ziet em duun had ik ruim vijftien jaar geleden niet zien aankomen. Het was nogal een pretentieuze titel die we indertijd op het Meertens Instituut bedachten voor een onderzoeksproject: dialectrenaissance. Maar we constateerden dat er allerlei semiculturele uitingen ineens in het dialect waren: films (Wilde mossels in het Zeeuws), gedichten … [Lees meer...] overZiet Em Duun en het verval van de Vlaamse dialecten
Kolonialisme in het dagelijks leven
Door Marc van Oostendorp Dat Nederland eeuwenlang een wereldmacht was, die er niet voor terugdeinsde om vreemde volkeren te onderwerpen, vaak met geweld – menselijkerwijs is het een gruwelijk feit, evenals het feit dat die vele zwarte bladzijden in onze geschiedenis nauwelijks bediscussieerd zijn. Maar wetenschappelijk is het, hoe naar dat ook klinkt, interessant. Het biedt … [Lees meer...] overKolonialisme in het dagelijks leven
Goed voornemen: naar meer lezingen gaan
Door Marc van Oostendorp Terwijl jullie in je huisje in Center Parksbezig waren nog snel wat A-artikelen te schrijven om op je CV te kunnen zetten, publiceerde Yves T'Sjoen een hartekreet in Knack, waarin hij zich erover beklaagde dat hij bij zijn collega-letterkundigen steeds meer ambitie ziet, en steeds minder nieuwsgierigheid; steeds meer belangstelling in 'randfenomenen … [Lees meer...] overGoed voornemen: naar meer lezingen gaan
Dat za’k morgen doen
Door Marc van Oostendorp Waarom hoor je wel zeggen 'dat za'k niet doen', maar nooit 'dan va'k om'? Omdat jullie het nieuwe jaar niet in kunnen zonder mijn antwoord op deze prangende vraag, beantwoord ik hem in mijn zondagochtendminicollege. … [Lees meer...] overDat za’k morgen doen
Dat mijn blik blijft boeien
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (104) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Ergens moet er een rusthuis zijn voor net niet helemaal volmaakte sonnetten. Gedichten die je als lezer bijna meeslepen en ontroeren. Als er maar niet de rare stoplap in had gezeten! Hoe mooi en klassiek had Slapend kind kunnen zijn … [Lees meer...] overDat mijn blik blijft boeien
Suffixsonnet: –gewijs
Door Marc van Oostendorp Een suffix is een onderstam van taal: Een woord waarvan betekenis en vorm Zijn afgesleten in de eeuwige storm Der tijd. Van 't woord bleef slechts een kaal Onooglijk stompje waarop je met vlijt En met morfologische instrumenten Zorgvuldig 'n ander woord zou kunnen enten Dat dan weer zelf mag strijden met de tijd. Soms is een onderstam best … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –gewijs
Suffixsonnet: –iteit
Door Marc van Oostendorp Sommige woorden – zeg, eenvoudigheid – Zijn simpel, saai, en strak. Niets aan te snappen. Andere woorden zijn gestolde grappen Dat geldt bijvoorbeeld voor de stommiteit. De woorden op -iteit zijn meest Romaans; hun bases ook: frivool, absurd of raar. Die woorden hebben we dus kant en klaar Geleend uit Frans, Latijn of Italiaans. Zo … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –iteit
Suffixsonnet: adjectivaal –ig
Door Marc van Oostendorp Hoe moet een morfoloog zijn werk toch doen? Het is wat men ook zegt echt niet vanzelfsprekend Wat of een suffix nu precies betekent. Bijvoorbeeld: groenig is een vorm van groen En je kunt zeggen dat -ig nuanceert. Zo gaat het vaak als 't aan een adjectief Gehecht wordt. Lievig is een beetje lief Maar bij een nomen gaat 't dan … [Lees meer...] overSuffixsonnet: adjectivaal –ig
Suffixsonnet: –schap
Door Marc van Oostendorp Het broederschap: het leven in abdijen In ziekenhuizen, op de ambulance. De broederschap (fraternité in 't Frans): Ideaal voor gelijken en voor vrijen. Het -schap met de hecht zich bij allerlei Woorden en woordsoorten aan de rand: Van eigen eigenschap, blijdschap van blij, Van weten wetenschap, landschap van land. Hoewel het Nederlands … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –schap
Suffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
Door Marc van Oostendorp Wanneer je iemand van iets wilt voorzien - Van pijn, van kruis, van einden of van stenen - Houd krachtig in gedachten dat misschien Het suffix -ig zich voor zoiets laat lenen. Want wie een ander pijnigt geeft hem pijn En wie hem kruisigt, geeft hem houten balken, Wie eindigen wil vindt het einde fijn Gestenigd worden is stenen … [Lees meer...] overSuffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
450 maal Roodkapje
Door Marc van Oostendorp Onlangs promoveerde Folgert Karsdorp op een proefschrift waarin hij analyseerde hoe volksverhalen zoals sprookjes mondeling worden overgedragen, en hoe die sprookjes daarbij veranderde. Ik sprak in deze video met Folgert over de 450 versies van Roodkapje die er in omloop zijn en waarom het zin heeft die versies met de computer te analyseren. … [Lees meer...] over450 maal Roodkapje
De sappige applen glansen
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (103) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Geen fijner seizoen dan de herfst. Het hele voorjaar en de hele zomer hebben we te maken gehad met overdreven gekwinkeleer van vogels, het rumoer van overvolle terrassen en het geschreeuw van voetballers. Maar dan komt de herfst, … [Lees meer...] overDe sappige applen glansen
Decennia leeservaring afsteken
Door Marc van Oostendorp Ik heb het altijd wonderlijk gevonden als mensen werden geprezen omdat ze zulke 'goede lezers' zijn. Lezen lijkt me in de eerste plaats net zo min als kaas eten of wijn drinken een wedstrijd; het is iets dat je doet omdat het fijn is, niet omdat je er zo goed in bent of er beter in wil worden. De enige die profiteert van goed lezen, ben je zelf; en wat … [Lees meer...] overDecennia leeservaring afsteken
Een gezellige collegiale sfeer
De verleden tijd van lijken komt ter sprake in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "En dan kunnen we hiermee ook punt twee afsluiten!" constateerde Wouter tevreden. "Een lekker korte vergadering. Tenzij iemand natuurlijk los wil barsten bij wvttk. Sophie?" "Ja. Kunnen die vergaderingen niet helemaal worden afgeschaft?" vroeg … [Lees meer...] overEen gezellige collegiale sfeer
En maar schommelen en maar kijken
Door Marc van Oostendorp Zolang de wereld nog niet vergaan is, zullen er hopelijk studies verschijnen zoals die Hans Broekhuis en Norbert Corver een tijdje geleden op Internet zetten: studies waarin een kleine, alledaagse constructie zorgvuldig wordt nageplozen. Broekhuis en Corver geven allerlei voorbeelden, en slagen er dan ook nog in net te doen of Annie M.G. Schmidt en … [Lees meer...] overEn maar schommelen en maar kijken
Minderheidstalenbeleid en latent racisme
Door Marc van Oostendorp "Waarom lijkt iedereen in Holland (...) te geloven dat Fries een aparte taal is," zei minister Plasterk ongeveer tien jaar geleden in een column in Buitenhof, "terwijl er in Amsterdam meer mensen zijn die Turks spreken dan in Leeuwarden die Fries spreken? Zou dat latent racisme zijn?" De column was verder vooral wat ironisch over de Friezen en hun … [Lees meer...] overMinderheidstalenbeleid en latent racisme
Gebaren als de bron van taal
Door Marc van Oostendorp Taal is een paraplu. De boodschap komt meestal als een ingevouwen staaf van klanken op je trommelvliezen bonzen, maar zodra hij binnen in je hersenpan is, wordt hij uitgevouwen tot een meerdimensionaal object. De Amerikaanse taalkundige Charles Hockett introduceerde eind jaren vijftig een begrip dat soms dubbele articulatie (double … [Lees meer...] overGebaren als de bron van taal
Vol melodie en meening
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (102) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Er zijn algoritmes die, puur door letters, woorden en constructies te tellen, kunnen bepalen of een tekst door een man of een vrouw geschreven is. Wat is die gemeten 'mannelijkheid' of 'vrouwelijkheid'? We kunnen toch moeilijk … [Lees meer...] overVol melodie en meening
