Onverwachte taalvragen aan de wetenschapsagenda (15)Door Marc van OostendorpLes één van de cursus 'hoe stel ik een wetenschappelijke vraag?' is waarschijnlijk: begin je vraag nooit met waarom? Dergelijke vragen zijn eigenlijk niet te beantwoorden, of in ieder geval kun je altijd doorgaan met waarom te vragen, zoals iedereen weet die een kind heeft van anderhalf.Gelukkig … [Lees meer...] overWaarom zeggen we “energie opwekken” terwijl we het alleen maar kunnen omzetten van de ene naar de andere vorm?
Uitzonderingen in taal
Door Marc van Oostendorp Alle grammatica's lekken, merkte de Amerikaanse taalkundige Edward Sapir (1884-1939) ooit op. Taalregels hebben heel vaak uitzonderingen, en er is tot nu toe waarschijnlijk geen grammaticale beschrijving van een taal gegeven zonder dat soort uitzonderingen. Sapirs observatie zelf lekt niet. Neem het Nederlands. Een vrij harde regel is: je kunt … [Lees meer...] overUitzonderingen in taal
Taaljournalist
Door Marc van OostendorpMensen die over taal schrijven hebben meestal een bepaalde, vaak niet eens erg verhulde, agenda. Ze willen hun hart luchten over de almaar voortschrijdende ineenstorting van alles. Ze willen het volk onderwijzen over het verschil tussen hen en hun. Of ze willen datzelfde volk duidelijk maken dat Noam Chomsky een bedrieger is en dat de … [Lees meer...] overTaaljournalist
Hempie
Door Marc van OostendorpIn mijn zondagochtendcollege leg ik uit wat het probleem is met het woord 'hemd' en wat de verschillende varianten van dat woord in Nederlandse dialecten verklaart. … [Lees meer...] overHempie
Laffe terroristen van de liefde in de 18e eeuw
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (61)Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpWanneer noem je iemand laf? Ja, populistische politici aan het begin van de 21e eeuw weten het wel: als je iemand verafschuwt, is het genoeg. Maar vroeger, toen is dat toch wel anders geweest? Een groot dichteres als … [Lees meer...] overLaffe terroristen van de liefde in de 18e eeuw
Is onze taalverarming te stuiten?
Onverwachte vragen uit de wetenschapsagenda (14)Door Marc van OostendorpIk ken mensen die boos zijn op taalkundigen. Niet dat zij de straten van de hoofdstad afschuimen op zoek naar Kees Hengeveld om deze een muilpeer te verkopen, of dat zij slogans schilderen ('Linguists Go Home') op het huis van Pieter Muysken, maar zij hebben met onze discipline wel iets te verhapstukken: … [Lees meer...] overIs onze taalverarming te stuiten?
De Turks-Marokkaanse z
Door Marc van OostendorpDankzij het werk van Linda van Meel, die op 15 maart in Nijmegen promoveert, weten we nu alweer wat meer over de Marokkaanse z. Bijvoorbeeld dat hij net zo goed door Turken wordt gebruikt.Van Meel was promovenda in een groter project over het ontstaan van zogenoemde etnolecten – variëteiten van een taal die gebruikt worden door moedertaalsprekers … [Lees meer...] overDe Turks-Marokkaanse z
De wereld van !!1!
Door Marc van Oostendorp Soms kan een taalverschijnsel ineens in je bewustzijn doordringen. Het is er al lange tijd geweest, je moet het al vaker hebben gezien, maar je hebt er nooit aandacht aan besteed, tot er een tweet voorbijkomt die een wereld voor je opent. Dat gebeurde mij gisteren: @Schellevis ga eerst maar eens over echt belangrijke dingen schrijven!!1! — Huub … [Lees meer...] overDe wereld van !!1!
Een enorme mini-jurk: een haakjesparadox
Door Marc van OostendorpWat betekent 'een enorme mini-jurk'? Het kan natuurlijk een minijurk zijn voor een reus ('Rutger kwam naar ons feest in zijn enorme mini-jurk'), maar als je de intonatie goed legt, kan het zeker ook iets anders betekenen: een jurk die héél klein is. In die zin kan het woord dus zowel het tegendeel zijn van minijurkje, maar juist ook precies … [Lees meer...] overEen enorme mini-jurk: een haakjesparadox
De nadelen van populariseren
Door Marc van OostendorpEr zijn weinig onderzoekers die openlijk twijfelen aan het nut van populariseren. Ik ken ze wel: mensen die denken dat we vooral zoveel mogelijk onderzoek moeten doen, en hoogstens af en toe communiceren met wetenschappers in andere vakgebieden. Die vinden dat je wanneer je met het publiek praat altijd teveel moet versimpelen en dat dit de toch al … [Lees meer...] overDe nadelen van populariseren
Vrede, godverdomme, vrede
Door Marc van OostendorpOp 22 februari 2014 overleed de dichter Leo Vroman (geb. 1915) op veel te jonge leeftijd. Ter gelegenheid van die sterfdag draag ik in het Beatrixpark te Amsterdam Vromans gedicht Vrede voor. … [Lees meer...] overVrede, godverdomme, vrede
De e klinkt hard én zacht
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (60)Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpIets minder dan één op de vijf letters in een Nederlandse tekst is een e en de letter is daarmee op afstand de meest voorkomende. Dat geldt in ieder geval voor tal van tellingen voor het Nederlands van rond de … [Lees meer...] overDe e klinkt hard én zacht
Een bed in Moresnet
Door Marc van OostendorpEen boek over Moresnet! Daarvoor ben ik natuurlijk meteen naar de boekwinkel gerend. Tussen 1816 en 1920 waren dat onze zuiderburen. Nadat Napoleon verslagen was en Europa anders verdeeld moest worden, bleef dit strookje land onbeslist tussen Nederland en Pruisen. Ook toen België zich afscheidde, bleef Moresnet neutraal. Pas na de Eerste Wereldoorlog was … [Lees meer...] overEen bed in Moresnet
De onuitroeibare neiging van de mens om verhalen te vertellen
Door Marc van OostendorpZoals je je pas Nederlander voelt wanneer je Roosendaal in zuidelijke richting gepasseerd bent, zo voel ik me pas echt taalkundige wanneer ik een boek lees als Van hof tot overheid.Het onderwerp is interessant genoeg. In 12 hoofstukken komen allerlei 'instituties' voorbij die in de loop van de geschiedenis iets met de literatuur te maken hadden: van het … [Lees meer...] overDe onuitroeibare neiging van de mens om verhalen te vertellen
Hoe komt het dat de grammatica van oude talen ingewikkelder is dan die van moderne talen?
Onverwachte taalvragen aan de Nationale Wetenschapsagenda (13) Door Marc van Oostendorp … [Lees meer...] overHoe komt het dat de grammatica van oude talen ingewikkelder is dan die van moderne talen?
Wat is er raar aan een lerares, een dichteres en een minnares?
Door Marc van OostendorpWat is het verschil tussen een wandelaarster en een zangeres? Aan onder andere die intrigerende vraag besteedt Jan Don aandacht in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. Volgens hem heeft het ermee te maken dat iedere vrouw die wandelt zich een wandelaarster mag noemen terwijl zomaar een beetje zingen iemand nog niet tot … [Lees meer...] overWat is er raar aan een lerares, een dichteres en een minnares?
Baby’s die niet huilen horen het verschil tussen Frans en Arabisch
Door Marc van OostendorpKinderen van een paar uur oud kunnen hun moedertaal al herkennen! Het is misschien geen zwaartekrachtsgolf, maar een dit weekeinde online geplaatst artikel uit Neuropsychologia – de officiële verschijningsdatum is pas in april – zorgde in ieder geval wel voor een rimpeling.Een paar uur oud! Hoe weten we dat? Het is de onderzoekers gelukt door op een … [Lees meer...] overBaby’s die niet huilen horen het verschil tussen Frans en Arabisch
Wat is de meest voorkomende klank van het Nederlands?
In mijn zondagochtendminicollege – rechtstreeks vanaf een afdakje ergens in Leiden -- leg ik uit wat de meest voorkomende klank van het Nederlands is, waarom je dat zou willen weten en waarom het moeilijk te achterhalen is. … [Lees meer...] overWat is de meest voorkomende klank van het Nederlands?
Wat een veel ingewikkelder probleem!
Wat we nog niet weten over het werkwoord (14)Door Marc van OostendorpWat is het verschil tussen wat en hoe? Soms lijken ze dicht bij elkaar te liggen. Neem de zin:- Wat ben jij sterk!Wanneer je daarvan een afhankelijke zin wil maken, zeggen Broekhuis en Corver in het binnenkort te verschijnen laatste deel over werkwoordelijke groepen van de Syntax of Dutch, moet je … [Lees meer...] overWat een veel ingewikkelder probleem!
Hé natuur!
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (59)Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpOp het Canarisch eiland La Gomera kunnen ze hun zinnen fluiten: ze hebben een manier gevonden om klinkers en medeklinkers om te zetten in fluitbare signalen, zodat herders bijvoorbeeld over grote afstand kunnen … [Lees meer...] overHé natuur!
De rare taalwereld die ‘des te meer’ oproept
Wat we nog niet weten over het werkwoord (13) Door Marc van Oostendorp Er zijn onderwerpen waar de auteurs van de Syntax of Dutch zich duidelijk niet zo goed raad mee weten. Des te is daar een voorbeeld van. Wat kun je bijvoorbeeld beter zeggen: Hoe langer ik ernaar kijk, des te meer ik erin ontdek. Hoe langer ik ernaar kijk, des te meer ontdek ik erin. De Algemene … [Lees meer...] overDe rare taalwereld die ‘des te meer’ oproept
Bestaat er zoiets als de meest efficiënte taal en zo ja welke?
Onverwachte vragen in de wetenschapsagenda (12)Door Marc van OostendorpKun je talen met elkaar vergelijken? En nog belangrijker kun je ze dan op een ranglijst plaatsen? Het is in ieder geval iets dat mensen graag doen. Ze vragen dan: is het Nederlands een moeilijke taal? Wat is de mooiste taal die u kent? En raken danig sip wanneer je ze het enig juiste antwoord geeft: dat … [Lees meer...] overBestaat er zoiets als de meest efficiënte taal en zo ja welke?
Nieuwe ontwikkelingen rond men
Door Marc van OostendorpGelukkig staat de mennologie niet stil, in ieder geval niet op het internet. In september besteedde uw eigen elektronische tijdschrift voor de neerlandistiek al aandacht aan de observaties over men van de Amerikaanse taalkundige Haj Ross. Onlangs verscheen er weer een nieuwe bijdrage, een uitgebreid (ongepubliceerd) artikel van Paula Fenger, een … [Lees meer...] overNieuwe ontwikkelingen rond men
Fijn bladerboek van een unieke taalcultuur
Door Marc van OostendorpVandaag is een dag voor ongecompliceerd chauvinisme: wat hebben we toch een bijzondere taalcultuur, in Nederland en, vooruit, ook een beetje in Vlaanderen. Er valt van alles te mopperen over van alles en nog wat: de afwezigheid van een regelmatig tv-programma is over taal. Het feit dat er nog geen breed wereldwijd aanbod aan gratis Nederlandse les via … [Lees meer...] overFijn bladerboek van een unieke taalcultuur
Verscherping
Door Marc van OostendorpIk ontdekte dat ik wetenschapper wilde worden toen ik als vijftienjarige op vakantie was in Frankrijk en we een rondleiding kregen door een oude boerderij. Onze gids wist over ieder ogenschijnlijk nietig detail – de lamp die daar hing, een scheur in een balk, een vreemd patroon in de deurmat – zo uitgebreid en enthousiast te vertellen dat ik dacht: dat … [Lees meer...] overVerscherping
