Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (6)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpEen Nederlandse taalkundige is geen Nederlandsetaalkundige wanneer ze zich niet ooit het hoofd gebroken heeft over het verkleinwoord. Er zijn alleen al in het Standaardnederlands zoveel verschillende vormen! Je … [Lees meer...] overKleine huttekens
Eindhovens is stoer – voor vwo’ers
Door Marc van Oostendorp Het dialect mag dan langzaam maar zeker uit Eindhoven verdwenen zijn, de zachte g blijft altijd bestaan. Dat blijkt in ieder geval uit een artikel van Max Wilting, Roeland van Hout en Jos Swanenberg in het nieuwe nummer van Taal en Tongval. Van Wilting en zijn collega's legden 259 scholieren in de regio Eindhoven een vragenlijst voor: vonden … [Lees meer...] overEindhovens is stoer – voor vwo’ers
‘Kral’ is een woord, ‘rkal’ zijn wat letters, zegt ons brein
Door Marc van OostendorpHoe zit ik in jullie hoofd? Waarschijnlijk in ieder geval voor een deel als een verzameling instructies aan je tong, en de spiertjes in je wangen en lippen: m-a-r-k. Dat blijkt uit allerlei onderzoek: wanneer je mensen woorden laat lezen, lichten er delen van de hersenen op die je gebruikt om je spieren onder controle te houden.Sommige taalkundigen en … [Lees meer...] over‘Kral’ is een woord, ‘rkal’ zijn wat letters, zegt ons brein
Een voldoende gedifferentieerde en geprofileerde nachtmerrie
Door Marc van OostendorpNa een avond waarin hij bedorven en veel te kruidige dingen gegeten had werd prof. dr. Wouter Pieterse, de hoogleraar Financiële Letterkunde die in een manager veranderd was, gillend en badend in het zweet wakker.Hij zette zijn bril op en keek om zich heen. Wat was er ook weer zo vreselijk? Oh ja, hij had gedroomd dat hij zinnen had geschreven als "De … [Lees meer...] overEen voldoende gedifferentieerde en geprofileerde nachtmerrie
Zeepdispenser
Door Marc van OostendorpEen gedicht kan de betekenis van een woord voor altijd veranderen – of in ieder geval de associaties die je met dat woord hebt. Neem het volgende horrorscenario. Iemand staat op en trekt zijn kleren aan. Er is niets aan de hand – maar gaandeweg sluipt er iets vreemds, iets onheilspellends in zijn gedrag. Tot je ineens merkt dat er iets helemaal mis is … [Lees meer...] overZeepdispenser
Kronk’lend asfaltlint
Door Marc van OostendorpNormale taal, daar is makkelijker aan te komen dan aan water. Voor dat laatste moet je nog altijd naar de kraan lopen, maar voor het eerste volstaat het om je oren open te zetten, of als er echt helemaal niemand in de buurt is je eigen mond. Woord na woord na woord na woord komt zelfs ongevraagd je hoofd binnen en zelden is het ene woord een verrassing … [Lees meer...] overKronk’lend asfaltlint
Ik heb studenten uit de hele wereld!
Door Marc van Oostendorp De laatste maanden ben ik bezig geweest een zogeheten MOOC (massive online open-access course) te maken voor de universiteit Leiden: een (Engelstalige) inleiding in de taalwetenschap. We gaan op 30 maart van start, er hebben zich inmiddels ruim 16.000 belangstellenden ingeschreven. Dit weekeinde was ik in Barcelona, en ontmoette sommige van hen. … [Lees meer...] overIk heb studenten uit de hele wereld!
Een goed herhaalde zin
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (5) Het eerste Nederlandse sonnet bestaat dit jaar 450 jaar. Hoe is het de taal sindsdien vergaan? Door Marc van Oostendorp Voor een goed herhaalde zin kun je me midden in de nacht wakker maken. Herhalen, almaar herhalen, klinkt tegelijk machteloos én bezwerend. Het laat de grenzen van de taal zien: kennelijk kan de … [Lees meer...] overEen goed herhaalde zin
Troostkleren
Door Marc van Oostendorp Hoe noem je woorden die je maar een paar keer op Google tegenkomt – vaker dan eens (want dan zijn het typefouten), maar minder dan een keer of tien? Het zijn woorden die kennelijk af en toe nodig zijn, en dan spontaan gemaakt kunnen worden. Troostkleren is zo'n woord. Ik vind het 9 keer bij Google, waarvan 2 keer in recensies van de bundel … [Lees meer...] overTroostkleren
Geen sinecure
Door Marc van Oostendorp Wat gebeurt er wanneer je de woorden sinecure en zee op een centimeter afstand zet? Of wanneer je rozen, sommen en mokkel zo dicht bij elkaar plaatst dat ze bijna beginnen te rijmen? Het is een soort standaardtechniek van moderne dichters geworden. Waar je vroeger je lettergrepen in een regelmatig ritme moest kunnen … [Lees meer...] overGeen sinecure
Zo voorkwam ik alles te begrijpen
Wat we nog niet weten over het werkwoord (5) Door Marc van Oostendorp Als ik beweer dat ik morgen zal komen, beweer ik morgen te komen. Zoveel is zeker: het lijdend voorwerp van de ene zin ('ik beweer') kan zelf weer een zin zijn met een persoonsvorm (zal in 'ik zal morgen komen') of zonder ('morgen te komen'). Het eigenaardige, zegt Hans Broekhuis in het … [Lees meer...] overZo voorkwam ik alles te begrijpen
Arnon Grunberg in de tegenwoordige tijd
Jan Arends, Maarten Biesheuvel en Arnon Grunberg schrijven gewoon proza. Dat beweert in ieder geval Suzanne Fagel. De titel van het proefschrift dat ze vandaag in Leiden verdedigt is De stijl van gewoon proza. De genoemde drie auteurs zijn haar belangrijkste voorbeelden van een dergelijke stijl. Dat is een beetje moeilijk te plaatsen, vooral omdat Fagel in het proefschrift … [Lees meer...] overArnon Grunberg in de tegenwoordige tijd
Tolken zijn geen robots
Door Marc van OostendorpWie van huis vlucht door oorlog en ellende, en dan uiteindelijk terechtkomt in ons zompige moeras, krijgt uiteindelijk een plastic koffiebekertje in zijn hand gedrukt, en wordt voor een degelijk bureau gezet, waarachter een ambtenaar van de IND zit.En dan ontstaat er natuurlijk een taalprobleem: de ambtenaar mag alleen Nederlands spreken, en de … [Lees meer...] overTolken zijn geen robots
Buongiorno MRS!
Door Marc van OostendorpEen bespreking van Google Translate.Bekijk de video op YouTube … [Lees meer...] overBuongiorno MRS!
Ik had het verstand zo grof
Een geschiedenis van het Nederlands aan de hand van 196 sonnetten (4)Door Marc van OostendorpLaten we eerlijk zijn: zestiende-eeuwers schreven soms behoorlijke onzin in hun sonnetten. De Vlaamse dichter en politicus August Vermeylen mag dan hebben gevonden dat het volgende gedicht van Jan van der Noot een bewijs was "hoe dat persoonlijk leven reeds bepaald genoeg was om … [Lees meer...] overIk had het verstand zo grof
Bij de dood van een vrijwilliger
Hans Bakker, 1937-2015Door Marc van OostendorpFoto: Ziko van DijkEen paar jaar geleden werd ik af en toe door Hans geïnspireerd tot een stukje. Hij gaf als vrijwilliger Nederlandse les aan mensen die hier wonen en die de taal nog niet spraken. Dat deed hij niet uit de inmiddels steeds veel succesvollere gedachte dat die mensen zich nu eindelijk maar eens moesten aanpassen; maar … [Lees meer...] overBij de dood van een vrijwilliger
Vlamingen zijn vreemder dan Miley Cyrus
Door Marc van Oostendorp "Ah, gedoogbeleid, dat is niets voor Nederlanders," zei een Vlaamse collega onlangs enigszins smalend tegen mij. "Voor jullie is het altijd alles of niets, hè. Iedereen moet zich altijd aan de regels houden in Nederland. Het is niet zoals bij ons in België, waar officieel geen drugs mogen worden gebruikt, maar ondershands dingen wel worden … [Lees meer...] overVlamingen zijn vreemder dan Miley Cyrus
Azteekse Studies
Er gloort hoop in onze managershorrorstory De verleden tijd van lijken.Door Marc van Oostendorp Aangeslagen sjokte Rie Veld naar huis. Alleen al het bericht dat hem een persoonlijk ontwikkeltraject was aangeboden, had haar collega Joop al bijna in een manager veranderd. Stond ze er dan voortaan helemaal alleen voor?Ze had het relatieve voordeel dat haar vakgebied de … [Lees meer...] overAzteekse Studies
Er lopen hier veel beun-de-haasjes
Door Marc van Oostendorp "In de particuliere sector," zei een glazenwasser vorige week in een reportage over de maffia-achtige praktijken onder de zemen en sponzen, "lopen heel veel beun-de-haasjes". Daarmee lijkt de de in die uitdrukking zijn salto te hebben voltooid. Hij is enkele decennia ingezet, toen de BOVAG een campagne inzette om reclame te maken voor het … [Lees meer...] overEr lopen hier veel beun-de-haasjes
Schoolvak Nederlands: geen trucjes, maar meesterschap
Door Marc van OostendorpRavenstein, dat kleine stadje tussen Oss en Nijmegen, is een goede plaats voor een topoverleg. Wie er de trein uitstapt, ziet aan één kant slechts weilanden met neergestreken trekvogels en in de verte een klooster. In dat klooster kunnen mensen zich terugtrekken om problemen op te lossen, en ik geloof dat dit vorige week donderdag en vrijdag is gebeurd; … [Lees meer...] overSchoolvak Nederlands: geen trucjes, maar meesterschap
Jij komt hier zo praten tegen mij?
Door Marc van Oostendorp Hier staat mijn video van deze week (als hij hierboven niet werkt).De oorspronkelijke YouTube-film van Klaas Faak staat hier. Klaas Faak heeft ook een Facebook-pagina. … [Lees meer...] overJij komt hier zo praten tegen mij?
Au!
Een geschiedenis van het Nederlands aan de hand van 196 sonnetten (3) Door Marc van Oostendorp Niets blijft gespaard voor de tand des tijds, maar het is wel bijzonder wreed dat zelfs au! niet gespaard blijft. Zou je dat ooit op een ander moment kunnen uitroepen dan wanneer er iemand op je teen staat? Wel in de zestiende eeuw. Het is bijvoorbeeld het eerste woord van … [Lees meer...] overAu!
De visueel ingestelde mens!
Door Marc van Oostendorp Ik ben er nu ook voor de visueel ingestelde mens, en dus voor iedereen! Althans, dat beweerde de taalkundige Sterre Leufkens onlangs. In een blog over haar proefschrift, schreef zij: Voor de visueel ingestelde mens is hier nog een samenvatting van mijn proefschrift te vinden in de vorm van een videoblog, door prof. Marc van … [Lees meer...] overDe visueel ingestelde mens!
‘Oo’ als teken van de verleden tijd
Door Marc van Oostendorp Ik kan toveren: wat is de verleden tijd van breulen? Ik weet dat je dat werkwoord nog nooit hebben gehoord, ik heb het namelijk zojuist zelf verzonnen, en toch kan ik raden welke vorm je kiest. Sterker nog, ik weet wat jullie tweede keus zal zijn. Dat komt doordat ik een artikel heb gelezen van de Groningse onderzoekers Remco Knooihuizen en … [Lees meer...] over‘Oo’ als teken van de verleden tijd
Nieuw ontdekte betekenisloze krachtterm: Gggg!
Door Marc van OostendorpSoms schrijven taalliefhebbers mij in het holst van de nacht. Zo kreeg ik dit weekeinde een lange mail van een lezer van dit blog, omdat een vriend van hem zojuist biljartkampioen geworden was. De mail bestond vooral uit een lange opsomming van alle pech die deze vriend in zijn leven was overkomen, nooit, nee, nooit was er iets goed gegaan. En nu dan … [Lees meer...] overNieuw ontdekte betekenisloze krachtterm: Gggg!
