Door Marc van Oostendorp Ineens besefte ik: er bestaat geen goede theorie over stopwoorden, of in ieder geval ik ken zo'n theorie niet. Waarom gebruiken mensen stopwoorden, maar vooral: hoe kunnen we begrijpen dat sommige stopwoorden ineens ergens opduiken en dan weer in de loop van de tijd verdwijnen. Er zijn allerlei theorieën over de aard en de functie van taal, maar geen … [Lees meer...] overResistent tegen stopwoordjes?
Utereg. T.
Door Marc van Oostendorp Utrecht, dat is de stad die zichzelf Utereg noemt, terwijl Utrechtenaren tegelijkertijd soms enkelt zeggen in plaats van enkel, en brommert in plaats van brommer. De stad waar t's verdwijnen en verschijnen naar believen, althans op het eerste gezicht. Helemaal lukraak is het toch niet, blijkt uit deze film op Facebook, waarvan de link me is … [Lees meer...] overUtereg. T.
Die oude Roman had toch gelijk!
Door Marc van Oostendorp. Eindelijk, eindelijk weten we waarom tongbrekers moeilijk zijn uit te spreken! Omdat de klanken teveel op elkaar lijken. Wanneer je het persbericht van Nature leest over een artikel dat vorige week in dat gezaghebbende blad verscheen, zou je denken dat er weer iets volkomen triviaals is ontdekt in de laboratoria: 'Sally sells seashells' is … [Lees meer...] overDie oude Roman had toch gelijk!
Na een kort ziekbed
Ik had ter voorbereiding op de komst van de begrafenisondernemer gisterenavond alvast een tekstje geschreven. "Na een kort ziekbed", waren de eerste woorden. "Daar maken we maar van kortstondig", zei de begrafenisondernemer, een dertiger die al twaalf jaar in het vak zat. "Nee, dat willen we niet," zei ik, terwijl ik naar mijn tante keek. … [Lees meer...] overNa een kort ziekbed
Klankencyclopedie van het Nederlands (28): [ɛ]
door Marc van Oostendorp[ɛ] De [ɛ] (van wet) maak je een mond die vrijwel helemaal open is, behalve dat de voorkant van je tong een beetje omhoog gaat: het is een [e] (van weet) met de tong een beetje naar beneden, of de [a] (van water) met de tong iets meer omhoog. Dat is allemaal millimeterwerk, maar voor het oor van een Nederlandstalige klinkt het gigantisch.Zoals … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (28): [ɛ]
De vergeten taalvaardigheid: luisteren
Door Marc van OostendorpAls het evolutionaire doel van taal communicatie was, zegt de psycholoog Geoffrey Miller, zouden mensen enorme oren hebben. Degene die immers het meest te winnen heeft bij de overdracht van informatie is de luisteraar. Gesprekken tussen mensen zouden zo gaan dat mensen zo min mogelijk willen spreken (alleen als het echt de moeite waard is van al die … [Lees meer...] overDe vergeten taalvaardigheid: luisteren
Kankermoer voor kinderen
Door Marc van Oostendorp Ik weet niet hoeveel u kunt verstaan van de coupletten van het bovenstaande nummer, uitgevoerd door de jonge Amsterdamse aanstormende rapper Lil Kleine ('de 17-jarige loodgieter'). Ik vind het in ieder geval jammer dat ik nergens een uitgeschreven tekst kan vinden, want ik versta hooguit een enkel fragment ('Ik hoef niks te weten van je holy ghost, ik … [Lees meer...] overKankermoer voor kinderen
Mooie woorden zijn een ziekte
Door Marc van OostendorpDe onlangs teruggetreden Leidse hoogleraar Jaap Goedegebuure is geloof ik niet een erg polemisch ingestelde persoon. Ik kan me niet herinneren dat er vlammende essays tegen hem geschreven zijn, of dat hij zelf auteurs kwetsend beschreven heeft. Ook in zijn academische carrière heeft hij geloof ik geen grote vijanden gemaakt.Het is dan voor de … [Lees meer...] overMooie woorden zijn een ziekte
Waarom geesteswetenschappen zo moeilijk zijn
Door Marc van OostendorpGeesteswetenschappers houden zich bezig met het ingewikkeldste onderwerp dat er is. De natuurwetenschappen gaan over betrekkelijk eenvoudige zaken: natuurverschijnselen die relatief gemakkelijk, met enig experimenteel vernuft, uit hun context te lichten zijn, zodat je abstracte theorieën kunt formuleren die deze vereenvoudigde verschijnselen … [Lees meer...] overWaarom geesteswetenschappen zo moeilijk zijn
Geen jonge wetenschap
Door Marc van OostendorpAan het eind van de negentiende eeuw was het voor veel mensen duidelijk: de taalwetenschap leek van alle geesteswetenschappen het meest op een natuurwetenschap. Een geleerde als Charles Darwin had belangstelling getoond voor de manier waarop je talen in een stamboom kon plaatsen, en die stambomen vergeleken met de evolutie van soorten in de biologie.Die … [Lees meer...] overGeen jonge wetenschap
The Son of Jood
Door Marc van OostendorpEr is nu een maand voorbij sinds ik hier op een koude maandagochtend een stukje tikte over het woord Jood. Twee scholieren hadden me verteld dat ze het woord op school gebruikten (om precies te zijn, een vertelde het; de ander knikte), en op het Meldpunt Taal vond ik iemand anders die het meldde.Dat was alles wat ik die maandagochtend te melden had. Het … [Lees meer...] overThe Son of Jood
Talen maken voor pubers
Door Marc van OostendorpIk praat niet zo vaak met pubers, maar gisteren kwam er een groep naar het Meertens Instituut, waar ik werk. Ik had anderhalf uur om ze te laten zien hoe waanzinnig interessant de taal is – en hoe graag ze diep hun hart allemaal over vier jaar taalwetenschap willen gaan studeren.Wat doe je dan? Ik besloot om ze hun eigen taal te laten maken. En volgens … [Lees meer...] overTalen maken voor pubers
De toekomst van het wetenschappelijk tijdschrift
Door Marc van OostendorpDe toekomst van het wetenschappelijk publiceren is misschien wel gisteren begonnen. Het heet PeerJ.Er gaat iets gebeuren, de komende jaren. Er moet iets gebeuren. Terwijl in de grote wereld buiten de wetenschap uitgeverijen het steeds moeilijker krijgen – waarom zou je nog zo'n organisatie nodig hebben die een strik om je werk binden en het dan in de … [Lees meer...] overDe toekomst van het wetenschappelijk tijdschrift
Zo word je een gekke professor
De gekke professor is ook niet meer wat hij geweest is. Vroeger wilde zo iemand nog weleens in een donkere kelder broeden op plannen om de wereld over te nemen of anders te vernietigen, ondertussen onbegrijpelijke formules knersend.Daarmee vergeleken is zelfs een moderne wetenschappelijke topcrimineel als Diederik Stapel maar een armzalige krabbelaar: onderzoeksgegevens … [Lees meer...] overZo word je een gekke professor
Klankencyclopedie van het Nederlands (27): [ʔ]
door Marc van Oostendorp[ʔ] De [ʔ] is een van de minst opvallende medeklinkers. Je merkt bijna niet dat hij er is. Het is, bijvoorbeeld, de medeklinker die klinkt tussen de e en de a in het woord be[ʔ]ademen. Je maakt hem door heel even de stembanden toe te knijpen. Er hoopt zich dan wat lucht achter die stembanden op, die vrij komt met een plofje.Wanneer je een … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (27): [ʔ]
Zwoel
Wat betekenen woorden? Door Marc van Oostendorp Wat woorden betekenen, dat is een van de grootste raadsels van het menselijk bestaan. Neem een woord, een willekeurig woord, en probeer een goede, precieze en alles omsluitende definitie te geven. Wat is pakweg, mededogen, en wat doet het onderscheiden van medelijden? Wat zijn de precieze omstandigheden waaronder je kunt zeggen … [Lees meer...] overZwoel
Dat jij mij best mag haten
De magistrale zinsbouw van Maarten van Roozendaal Door Marc van Oostendorp Van alle zangers die nu in het Nederlands zingen, is Maarten van Roozendaal zonder twijfel de meester van de zinsbouw. In bijna al zijn liedjes gebeurt er iets bijzonders: zinnen strekken zich bijvoorbeeld over heel veel regels uit (Zwerver) of een tekst bestaat alleen uit imperatieven (Red mij … [Lees meer...] overDat jij mij best mag haten
Grote Taaldag
Door Marc van OostendorpVandaag is het weer Grote Taaldag, hoera! Voor de derde keer alweer gebeurt er van alles in Utrecht: er worden tientallen lezingen gegeven, er worden prijzen uitgereikt voor het mooiste proefschrift en de beste populair-wetenschappelijke publicatie van het afgelopen jaar. Zoals iedere taalkundige heb ik allerlei belangen: voor allebei de prijzen heb … [Lees meer...] overGrote Taaldag
Kun je stijl meten?
Door Marc van Oostendorp Hoe hebben Agatha Wolff en Elisabeth Deken samengewerkt toen ze hun Historie van mejuffrouw Sara Burgherhart schreven? Wie schreef er precies wat? Hoe kan het eigenlijk dat de stijl van al hun gemeenschappelijke werk zo naadloos is, terwijl de vrouwen volgens tijdgenoten zo verschillend waren? Er zijn in de afgelopen eeuwen allerlei pogingen … [Lees meer...] overKun je stijl meten?
De Volkskrant lacht een minister uit en alle Limburgers
De Volkskrant, die krant die denkt dat taal een onderwerp is waarover je niets hoeft te weten maar waarover je wel eindeloos kunt smalen, had gisteren weer een nieuwtje: Minister Lilianne Ploumen zei dinsdag op gewichtige toon tegen een gezelschap van ondernemers in Congo: 'There is no such thing as a Dutch product in terms of quality!' Oftewel: 'Nederland heeft geen … [Lees meer...] overDe Volkskrant lacht een minister uit en alle Limburgers
Mandelbrot de taalkundige
Door Marc van Oostendorp De grote wiskundige Benoit B. Mandelbrot – onder meer de ontdekker van de fractals – had eigenlijk taalkundige willen worden, maar hij werd tegengehouden door Noam Chomsky. Dat kwam zo. In de jaren vijftig kwam Mandelbrot naar het Massachusetts Institute of Technology (MIT) nadat hij net statistisch werk had gedaan over taal. "Daar kwam ik vervolgens … [Lees meer...] overMandelbrot de taalkundige
Klankencyclopedie van het Nederlands (26): [k]
door Marc van Oostendorp [k] De [k] maak je met de rug van je tong. Je houdt die tegen het zachte verhemelte, zodat de lucht even niet naar buiten kan stromen. Wanneer je los laat, komt de lucht met een kleine explosie vrij. De klank die zo ontstaat, dat is de [k]. Dat is te zeggen, het hangt er vanaf. Wanneer je goed luistert of vooral wanneer je goed voelt aan je … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (26): [k]
Door de bril van de taal
Door Marc van Oostendorp Wij zijn onze hersenen, hoor je sommige mensen tegenwoordig weleens beweren. Een jaar of tachtig geleden genoot een andere visie ongeveer evenveel populariteit: we zijn onze taal. Vooral de eminente taalkundige Edward Sapir en diens beroemdste student, Benjamin Lee Whorf, maakten dit idee populair. Zij beweerden dat de mens de wereld zag door de bril … [Lees meer...] overDoor de bril van de taal
Uit je hoofd leren
Door Marc van Oostendorp De grootste ambitie van onze nieuwe Dichter des Vaderlands, daar wordt een mens ook een beetje weemoedig van: Dat elke Nederlander over vier jaar minstens tien gedichten uit zijn hoofd kent. Het klinkt zo bescheiden, wat Anne Vegter wil, en toch moet je nu al vrezen dat ze haar doel niet gaat bereiken: Halbe Zijlstra die tien gedichten kan opzeggen? Of … [Lees meer...] overUit je hoofd leren
Samen sta jij sterk
Marc van Oostendorp Dat je en jij niet hetzelfde betekenen, blijkt maar weer uit de campagne die de Pensioenfederatie onlangs begonnen is, en die als slogan heeft: - Samen sta jij sterk. Dat klinkt raar, terwijl Samen sta je sterk natuurlijk veel beter klinkt. Het is het soort slogan waar je als lezer moe van wordt omdat je voelt hoe hard er door de … [Lees meer...] overSamen sta jij sterk
