[ɣ] De [ɣ] maak je door de achterkant van je tong op te tillen tot hij dichtbij het zachte verhemelte komt - niet dichtbij genoeg om de uitstromende genoeg helemaal te blokkeren (dan maak je een [k]), maar dichtbij genoeg om de lucht flink te laten wervelen. Dat wervelgeluid levert de [ɣ] op, de klank die in het schrift meestal wordt weergegeven met de letter … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (14): [ɣ]
Het leven van een ploert
Door Marc van Oostendorp Mijn collega-blogger hier op Neder-L, Gert de Jager, is de wandelende indolentie en een ploert en hij kan beter voor zijn tante een colibri gaan kopen. Hij heeft zich immers een paar weken geleden op dit weblog uitgesproken tegen de biografie. "Met wetenschap heeft het niets te maken en met literatuur evenmin," schrijft Gert. "Al die levens: ze zijn … [Lees meer...] overHet leven van een ploert
De geheimen van de Leidse [ɻ]
Het is vandaag drie oktober, de dag van een groot volksfeest in Leiden. In de stad zelf zeggen ze [dɻi ɔktoʷbəɻ], met een 'Amerikaanse' [ɻ] die je verder in geen enkel Nederlands dialect hoort, zeker niet voor een klinker (u kunt hem hier beluisteren). Waar die [ɻ] vandaan komt, weet niemand. De Leidse taalgeleerde Hans Heestermans heeft wel geopperd dat het komt doordat in … [Lees meer...] overDe geheimen van de Leidse [ɻ]
De buik vol van wetenschap
Het is wetenschapsmaand. Ik kan het weten, want ik was gisteren bij de opening van die maand, in het Museon in Den Haag, met nog vijfhonderd genodigden. Men had er kennelijk niet op gerekend dat er zovelen op de uitnodiging zouden ingaan. Dat werd ons in ieder geval een paar keer verwijtend medegedeeld: dat er zoveel genodigden waren gekomen. De zaal puilde uit en sommige … [Lees meer...] overDe buik vol van wetenschap
De hele mikmak
Hoe noemen we woorden als reutemeteut, santenkraam of -boetiek, hannekenskraam, battaklang, hottentottententententoonstelling? vroeg de twitteraar @mrlgotlucky vorige week. Die vraag heeft me vervolgens een paar dagen in zijn greep gehouden. Althans, ik denk dat op de vraag zelf geen antwoord bestaat. Meneer Gotlucky bedoelde 'uitdrukkingen die kunnen staan in de … [Lees meer...] overDe hele mikmak
Steeds weer nieuwe taalscheurtjes
De geschiedenis van BelgiëEen van de menselijke breuklijnen die al een paar duizend jaar door het Europese continent loopt is de grens tussen het gebied van de Germaanse en dat van de Romaanse talen. En op weinig plaatsen heeft die grens tot zoveel schermutselingen geleid als in België.De schrijfster Brigitte Raskin – in de jaren tachtig een van de eerste winnaars van de … [Lees meer...] overSteeds weer nieuwe taalscheurtjes
Engels lezen in vertaling
In het oktobernummer van Onze Taal staat een artikel van Bertold van Maris over een van de opmerkelijkste taalverschijnselen van de afgelopen decennia: dat Nederlanders steeds meer Engelstalige boeken lezen, ook in vertaling.Vooral dat laatste is heel opmerkelijk; de Top-10-lijsten van best verkochte boeken bestaan al lange tijd hoofdzakelijk uit Engelstalige werken in … [Lees meer...] overEngels lezen in vertaling
Klankencyclopedie van het Nederlands (13): [i]
[i] De [i] maak je door de voorkant van je tong op te tillen – zo hoog dat het puntje bijna het verhemelte vlak achter de tanden raakt. De [i] is daarom een van de drie punten van de klinkerdriehoek – de andere zijn de [a] en de [u]. (In het eerstgenoemde stukje vertel ik nog wat meer over de klinkerdriehoek.)Als je na een [i] een andere klinker plaatst, voeg je als … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (13): [i]
Gek interessant
Het nieuwe nummer van het taalkundige tijdschrift TABU staat weer vol prachtige artikelen. Zo heeft de Groningse hoogleraar Nederlands Jack Hoeksema een artikel dat gaat over gek, waanzinnig en krankzinnig als 'bijwoorden van graad', dat wil zeggen, in zinnen zoals de volgende:Het is krankzinnig duur. Het is waanzinnig duur. Het is niet zo gek duur.Zoals uit … [Lees meer...] overGek interessant
Intrinsiek slecht in 1875
Bram Moskowicz heeft een opvallende gevoeligheid voor taal. Je krijgt het idee dat er weinig mensen zijn die woorden zozeer pijn kunnen doen als deze beroemde advocaat. Doorlopend is hij tot in het obsessieve bezig om de woorden van anderen op een goudschaaltje te wegen om te zien of er niet één grammetje krenking in kan worden gewogen. Je kunt dat lezen in zijn boek Liever … [Lees meer...] overIntrinsiek slecht in 1875
Een nieuw mwah
Is mwah een Nederlands woord? Het werd tot enkele jaren geleden weinig geschreven en het is een tussenwerpsel – een woord dat wanneer het gebruikt wordt min of meer op zichzelf staat en niet in de zin geïntegreerd wordt. Het is daarom de aandacht van de woordenboekmakers ontsnapt. Wie het woord opzoekt in de duizenden berichten die iedere seconde voorbijflitsen, vindt heel … [Lees meer...] overEen nieuw mwah
Schrijfwijzer
Voor de bezoekers die Neder-L vandaag via NRC Handelsblad gevonden hebben en nieuwsgierig zijn naar de discussie van deze zomer over de Schrijfwijzer van Jan Renkema:Schrijfwijzer (1): 'Goed geprobeerd, maar het werkt niet'Schrijfwijzer (2): De rouwadvertentieSchrijfwijzer (3): De eeuwige taalvraagSchrijfwijzer (4): TussenbalansSchrijfwijzer (5): Digitaal en … [Lees meer...] overSchrijfwijzer
Plat praten in de Fabeltjeskrant
Doordat Ger Smit een paar dagen geleden overleed, stond De Fabeltjeskrant de laatste dagen weer in de belangstelling. Smit nam in die serie de stemmen van onder andere Gerrit de Postduif, Bor de Wolf, Lowieke de Vos, Meneer de Raaf, Meindert het Paard en Ed Bever voor zijn rekening.Arjen Fortuin lanceerde in zijn column van vrijdag de Bor de Wolf-prijs. Bor was volgens … [Lees meer...] overPlat praten in de Fabeltjeskrant
De Griekse klinkeroorlog
We leven in een tijd waarin wetenschappers het hebben gedaan – ook als ze alleen maar de waarheid zeggen. U herinnert zich misschien de discussie nog wel van een paar jaar geleden tussen Helen de Hoop en Ronald Plasterk. De Hoop had met haar onderzoeksgroep vastgesteld dat 'hun' niet alleen steeds vaker als onderwerp werd gebruikt, maar dat dit vooral gebeurt als het onderwerp … [Lees meer...] overDe Griekse klinkeroorlog
Allochtoon
Soms moet ik even met vakantie van de Nederlandse taal en heb ik behoefte aan een ander onderwerp. Dan geef ik me over aan mijn hobby: de studie van de Griekse dialecten. Dezer dagen ben ik in Gent op een congres over dat onderwerp: volle dagen met discussies over de manier waarop je vragen maakt in het Pontisch en een rare nieuwe intonatie in het Cypriotisch.Het is enerzijds … [Lees meer...] overAllochtoon
Marino tegen de zure mensengeur
Ik moet toegeven dat ik een tijdlang niet wist wat ik eigenlijk aan moest met de nieuwe dichtbundel van Jean-Pierre Rawie, De tijd vliegt, maar de dagen gaan te traag. Op het eerste gezicht is het een gemakzuchtig vervolg op zijn eerdere, goedverkopende bundels: een heleboel expliciet benoemde melancholie en vergankelijkheid en berusting van een man van zestig die inmiddels … [Lees meer...] overMarino tegen de zure mensengeur
Klankencyclopedie van het Nederlands (12): [p]
[p] De [p] maak je door je lippen op elkaar te houden en daarmee de naar buiten stromende lucht tegen te houden. Wanneer je je lippen uiteindelijk loslaat, komt de lucht er met een plofje uit. Aan dat plofje herkent de luisteraar dat je een [p] gezegd hebt. De [p] is waarschijnlijk de minst opmerkelijke van alle Nederlandse spraakklanken. Er lijkt in de afgelopen eeuwen … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (12): [p]
Drie keer knijpen
De mooiste zin van 2011 kennen we nu ook, dankzij het onvolprezen literaire weblog Tzum:Ik zou mijn moeder nog wel eens in die dikke Velsense vissersneus van haar willen knijpen, een neus die van geen ophouden wist, in tegenstelling tot mijn moeders nieren, die het begaven onder de druk van alle medicijnen – nu ja, niet echt knijpen, want een beetje zoon die … [Lees meer...] overDrie keer knijpen
De ideale geheimtaal
Als kind was ik gefascineerd door geheimtalen. In de Eppo en de Donald Duck stonden boodschappen zoals: Fdktj hr unnq sduqdcdmdm ne kdfdm. Die boodschap zou je dan leiden naar een grote schat wanneer je hem kon ontcijferen. De ontcijfering was altijd veel te simpel. Het begint er al mee dat je aan deze tekst meteen kunt zien dat hij versleuteld is omdat het … [Lees meer...] overDe ideale geheimtaal
Nederlands voor beginners
Eergisteren stond ik een dagje voor Onze Taal op de 50PlusBeurs in Utrecht (die beurs is inmiddels afgelopen, u kunt er niet meer naartoe). De bedoeling was om abonnementen te verkopen aan de van heinde en verre toegestroomde kwieke bejaarden, maar dat viel ondanks de zeer aantrekkelijke beursaanbieding een beetje tegen. Wel kreeg ik er door het publiek een idee … [Lees meer...] overNederlands voor beginners
Is het een vloek?
De Bond tegen het vloeken is vermoedelijk een van de vermogendste taalorganisaties ter wereld. De Bond is bekend van de affiches op de stations waarin er ten overvloede op wordt gewezen dat vloeken 'aangeleerd' is, maar bedenkt nog steeds af en toe iets nieuws. Zo kwam hij deze maand met geheel nieuwe campagnes.Intrigerend daarbij is onder andere dat de bond zijn naam verandert … [Lees meer...] overIs het een vloek?
Wanneer u zeggen pijn doet
Zelden heb ik de pijn gevoeld die taalvariatie teweeg kan brengen, als toen ik gisterenmiddag in het gezicht van mijn buurvrouw keek. Het was mooi weer, ze had een pakje voor me aangenomen van de postbode dat ik kwam ophalen. Ze vertelde dat ze binnenkort 'eindelijk' ging promoveren en ze sprak me aan met u.Toen ik haar voorstelde om elkaar te tutoyeren, kreeg ze die blik in … [Lees meer...] overWanneer u zeggen pijn doet
Drie van de vier mensen praat zo
Soms is het moeilijk om te beslissen of het werkwoord in het enkelvoud of het meervoud moet staan. Zeg je een paar schoenen staat in de gang of een paar schoenen staan in de gang? Een aantal politici viert of vieren feest? Ruim 30% van de kiesgerechigden kwam of kwamen niet opdagen?De variatie – en daarmee de moeilijkheid om te kiezen – komt in dit soort … [Lees meer...] overDrie van de vier mensen praat zo
Hééééél leuk
Ik zat gisteren aan de lunch met een Poolse en een Catalaanse collega-taalkundige die allebei al een tijdje met Nederlanders verkeren. Ik stelde hun de vraag der vragen, wat ik eigenlijk het allerliefst zou willen weten: hoe klinkt onze taal wanneer je naar onze taal luistert zonder haar te verstaan? Je kunt het zelf niet weten, je kunt als moedertaalspreker nooit eens … [Lees meer...] overHééééél leuk
Klankencyclopedie van het Nederlands (11): de [ŋ]
[ŋ] De [ŋ] (geschreven ) maak je door de achterkant van je tong tegen je verhemelte te houden (op dezelfde plaats waar je een [k] zou maken) zodat de lucht er niet door kan. Door tegelijkertijd de doorgang naar je neusholte open te houden, stroomt de lucht door de neusgaten naar buiten.De [ŋ] kan van alles niet. Aan het begin van een woord staan bijvoorbeeld: er is geen … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (11): de [ŋ]
