Maandag overleed de Surinaamse neerlandicus Renata de Bies. Twee jaar geleden sprak ik met haar voor het tijdschrift Onze Taal, omdat ze toen net voorzitter was geworden van de Nationale Taalraad voor Suriname. Met toestemming van de redactie van Onze Taal herpubliceer ik dat interviewtje hier. De eerste plannen waren er al in 2011, maar het duurde tot afgelopen december … [Lees meer...] overRenata de Bies over de Surinaamse Taalraad
Vwo-eindexamen 2024: mijn antwoorden
Vanmiddag vond weer het centraal eindexamen Nederlands voor het vwo plaats, en traditiegetrouw heb ik dat gemaakt. Je merkt dat er iets aan het veranderen is: het eindexamen Nederlands bevat alleen maar teksten die iets te maken hebben met de neerlandistiek! Een artikel over literatuuronderwijs, een fragment literair proza en wat teksten over de roman De engelenmaker. Er was … [Lees meer...] overVwo-eindexamen 2024: mijn antwoorden
Het eerste kwart: Marie Kessels, Ruw
Dat je lichaam bepaalt hoe je in het leven staat, is duidelijk. Maar hoe geef je dat weer in de lichaamsloze taal binnen de kaften van een roman? Als wij allemaal een ander lichaam hebben, kijken we alleen al om die reden allemaal minstens een beetje anders naar de wereld. Hoe kunnen we elkaar dan begrijpen? Gemma, de hoofdpersoon van Ruw (2009) van Marie Kessels, is niet zo … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Marie Kessels, Ruw
Wantrouwen in de wetenschap
De Duitse natuurkundige Sabine Hossenfelder is een van mijn favoriete YouTubers. Tot een aantal jaar geleden werkte ze nog in Amerika aan een carrière in de wetenschap, maar ze werd steeds kritischer op het wetenschappelijk bedrijf – de druk om hippe projecten in te dienen en voorspelbare artikelen te schrijven over onderwerpen die nu eenmaal momenteel goed liggen bij de … [Lees meer...] overWantrouwen in de wetenschap
Tegen de academische boycot
Ik vind het altijd jammer als ik het niet eens ben met protesterende studenten, want ik vind dat studenten niet vaak genoeg in actie kunnen komen in deze wereld vol onrecht en problemen. Dus zodra jonge mensen ergens een tent opzetten waar een spandoek aan hangt, kom ik al met een pannetje soep aanzetten. Maar deze keer niet. Het idee van een academische boycot is tegen … [Lees meer...] overTegen de academische boycot
Het eerste kwart: Doeschka Meijsing, Over de liefde
Toen Over de liefde verscheen, vertelde de schrijfster her en der dat ze eigenlijk een essay had willen schrijven, maar dat de tekst onder haar handen tot een roman geworden was. Dat zou onder andere de essay-achtige titel van haar boek verklaren. Maar ik denk dat dit in ieder geval deels een misleidende uitspraak was. Want Over de liefde is net zo goed een essay als een … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Doeschka Meijsing, Over de liefde
Woordvolgorde en naamval
Stel dat je de observatie wil maken dat Jan Piet kust, dan kun je in een hoofdzin natuurlijk zeggen: Maar hoe weet de luisteraar nu wie de kusser is en wie de gekuste? Talen hebben daarvoor minstens drie verschillende strategieën. De eerste is woordvolgorde: in de genoemde zin staat het onderwerp voor het lijdend voorwerp. De tweede is naamval, dat we in het Nederlands nog … [Lees meer...] overWoordvolgorde en naamval
Een bakker die altijd hetzelfde brood bakt
Thomas Rosenboom was weer heel even terug! De grote romanschrijver die een jaar of tien geleden besloot dat het welletjes was. Wat doet een romancier als hij geen romans meer schrijft? Ik heb geen idee, maar Rosenboom gaf in 2019 een lezing, de Ubbo-Emmius-lezing en die is nu uitgegeven door het Artistiek Bureau (dat je eigenlijk niet kunt noemen zonder het woord 'onvolprezen … [Lees meer...] overEen bakker die altijd hetzelfde brood bakt
Het eerste kwart: Erwin Mortier, Godenslaap
Er zijn boeken die je moet voelen en boeken die je moet begrijpen, en Godenslaap (2008) van Erwin Mortier is het allebei. Het behelst het verhaal van een heel oude vrouw die ergens aan het eind van de twintigste eeuw – of wie weet, zelfs het begin van de eenentwintigste – terugkijkt op haar jeugd, en dan vooral op de Grote Oorlog. Ze trok toen als meisje, als jonge vrouw, uit … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Erwin Mortier, Godenslaap
Zoveel verschilde de zeventiende-eeuwer niet van een moderne scholier
"Gaandeweg het onderzoek", schrijft Jeroen Jansen tegen het eind van zijn indrukwekkende studie Literair vermaak in de zeventiende eeuw, "ben ik er steeds meer van overtuigd geraakt dat mijn historische verkenning van literair vermaak relevantie heeft voor wat er nu al in het voortgezet onderwijs gebeurt en waar nog winst te behalen valt." Dat kan de lezer op dat moment alleen … [Lees meer...] overZoveel verschilde de zeventiende-eeuwer niet van een moderne scholier
Laat de Taalunie saai zijn
Aan sommige politicidingen zal ik nooit wennen. Het idee bijvoorbeeld om 'verklaringen' af te geven. Er is een evenement in Antwerpen, en je schrijft een volkomen nietszeggende tekst en noemt deze 'de verklaring van Antwerpen': Als Comité van Ministers willen we daarom onze 100e vergadering aangrijpen om de Taalunie klaar te maken voor de toekomst. We bekrachtigen vandaag … [Lees meer...] overLaat de Taalunie saai zijn
‘Fuck’ zeggen met een Nederlands accent
Engelstaligen schijnen soms hun oren niet te kunnen geloven als ze in Nederland komen, vanwege al het ge-fuck dat ze overal om zich heen horen. Die mensen moet je uitleggen dat fuck voor de gemiddelde Nederlander misschien wat minder zwaar klinkt dan voor de gemiddelde Engelsman. Maar uit nieuw onderzoek van enkele van mijn Nijmeegse collega's kun je ook concluderen dat het … [Lees meer...] over‘Fuck’ zeggen met een Nederlands accent
Limburgers in het centrum
Veel alledaags denken over aardrijkskunde is gebaseerd op de begrippen centrum-periferie. Er valt bijna niet aan te ontkomen: een landschap waarin mensen voorkomen zien wij bijna automatisch georganiseerd als een centraal punt waaromheen wat perifere punten gegroepeerd zijn, die op hun beurt ook weer kleine centra's zijn voor nog perifeerdere punten. Maar ook die punten zijn … [Lees meer...] overLimburgers in het centrum
Wij zullen niets nalaten
Het is al opmerkelijk als de ene politicus aangifte doet tegen een andere politicus – je zou hopen dat men zijn onenigheid kan uitspreken in de Tweede Kamer. Maar de aangifte die Geert Wilders gisteren deed tegen zijn collega Frans Timmermans is wel heel vreemd. De laatste had dit weekeinde in een toespraak voor zijn partij gezegd: Mensen onze taak is helder. Wij zullen … [Lees meer...] overWij zullen niets nalaten
De wetenschap zakt langzaam weg
De wetenschap is een kasteel gemaakt van artikelen en boeken. Ieder artikel en ieder boek is in het ideale geval een steentje in het kasteel, dat op allerlei andere steentjes ligt en waarop nieuwe steentjes kunnen komen te liggen. Wie precies wil weten hoe het zit, kan steeds dieper graven, controleren wat de bronnen zijn van een artikel, en wat de bronnen zijn van die bronnen, … [Lees meer...] overDe wetenschap zakt langzaam weg
Het eerste kwart: Mustafa Kör, De lammeren
Er zit een belangrijke zin verstopt in de roman De lammeren van Mustafa Kör: Zelfmoord is egoïstisch noch wanhopig, het is een definitieve vorm van zuivering en onderscheidt ons van andere soorten. Het is menselijk. Aan de zelfmoord van zijn broer, Ilyas, wijdt Umut, de hoofdpersoon, helemaal niet zoveel gedachten. Als hij thuiskomt nadat het gebeurd is, maakt hij eerst … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Mustafa Kör, De lammeren
Kunstmatige consentelligentie
Ik geef momenteel een cursus morfologie voor eerstejaars studenten in Nijmegen, en ik probeer daarbij iedere week een nieuw woord te vinden om te bespreken. Vorige week gebruikte ik daarvoor de website Taalbank waarop Ton den Boon om de paar dagen een opvallend nieuw woord plaatst, maar deze week kon ik gebruik maken van Jong Neerlandistiek. Die lieten de Amsterdamse student … [Lees meer...] overKunstmatige consentelligentie
Het einde van het generatieconflict
11 onder 35 is een curieus boekje: een keuze van 11 Nederlandse schrijvers die in 2024 jonger zijn dan 35 en die volgens Marja Pruis de moeite waard zijn. Overi iedere schrijver schrijft Pruis een korte inleiding en van iedere auteur is een – wat langer, maar nog steeds kort – stuk proza opgenomen (schrijvers onder de 35 zijn prozaschrijvers). Curieus zijn de getallen die … [Lees meer...] overHet einde van het generatieconflict
Lotte Jensen over rampen
Mijn collega bij Nederlands in Nijmegen, Lotte Jensen, schreef een boek Rampen. Wat kunnen we leren over Nederland aan de hand van rampen en de menselijke reacties daarop? … [Lees meer...] overLotte Jensen over rampen
Postkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
Ik heb nu wel zo'n beetje gezegd wat ik te zeggen heb over de boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Eén aspect wil ik er nog wel uitlichten, dat niet zozeer te relateren is aan een individueel artikel, maar aan de samenstelling van deze bundels als geheel. En dat is dat de blik op het leven zo Amerikaans is. Als de hele wereld nu maar één groot Amerika … [Lees meer...] overPostkoloniale taalkunde buiten de Verenigde Staten
Discriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
Ik ben nu al een eind gevorderd in het tweetal boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Bij mijn bespreking van het eerste hoofdstuk benoemde ik al iets dat me behoorlijk dwars is gaan zitten: het grote geloof in de community. De mensen waarom het gaat als je streeft naar meer inclusiviteit in de wetenschap, bevinden zich in de visies van de auteurs allemaal … [Lees meer...] overDiscriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
Kreupeltaalkunde
Er is in de taalkunde, en in veel menswetenschappen, de laatste decennia betrekkelijk veel aandacht voor het feit dat mensen een lichaam hebben. Mensen verzetten zich tegen de gedachte dat ons denken zich in een platoonse abstracte wereld bevindt, ver weg van ons vlees en bloed. Toch heeft in ieder geval in wat ik allemaal gelezen heb, het idee van embodied cognition (denken in … [Lees meer...] overKreupeltaalkunde
Het eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Het ging daarbij dan ook nog eens over mensen waarover je niet zo vaak leest. Wie kent de bingosubcultuur waarin vooral sommige Surinaamse vrouwen zich aan het begin van deze eeuw onderdompelden? De vrouwen over wie Accord schrijft hebben hun leven op geen enkele manier onder controle. Ze worstelen met schulden, ze worstelen met onbetrouwbare mannen, ze worstelen met elkaars … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Het smerige schip van de taalwetenschap
Ik heb het boek Decolonizing linguistics nu uitgelezen. Ik heb over een aantal hoofdstukken apart geschreven - de hoofdstukken die ik oversloeg waren naar mijn smaak over het algemeen te Amerikaans, bijvoorbeeld omdat ze allerlei suggesties deden over het onderwijs die alleen in een Amerikaans systeem passen, naar ijn idee. Wat me alles bij elkaar opvalt is dat het … [Lees meer...] overHet smerige schip van de taalwetenschap
Johan Derksen als Groot Schrijver
Ik heb net Sander Bax' interessante literatuurgeschiedenis Schrijversmythen gelezen waarin hij onder andere uiteenzet hoe het beeld van de Grote Schrijver die geheel en al autonome literatuur bedrijft – literatuur die op zichzelf staat, een ding is, en waarbij de Grote Schrijver alleen verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het gebodene, niet voor de inhoud ervan. Zodat … [Lees meer...] overJohan Derksen als Groot Schrijver
