Soms klinkt er in de dagelijkse stroom wetenschappelijke literatuur die je als moderne onderzoeker moet verwerken ineens een menselijke stem. Iemand die zich niet alleen maar verbergt achter de inleiding, methode, resultaten en discussie, maar die iets zegt over wat het betekent om mens te zijn. Het artikel Embodiment is not the answer van de Birminghamse emeritus-hoogleraar … [Lees meer...] overHet menselijk leven is een spel
De sympathieke taal
Als ik niet in slaap kan komen, wil het de laatste jaren weleens helpen om de gedachten die in me opkomen te vertalen in het Toki Pona, een taal die in 2001 bedacht is door de Canadese Sonja Lang en die ik beschouw als een kunstwerk: van weinig praktische waarde (hoewel, noem inslapen maar geen praktische waarde), maar een die je de wereld anders kan laten zien. Een manier waar … [Lees meer...] overDe sympathieke taal
Dialect op de koffietafel
Een van de fijne dingen van het Nederlands is dat het in twee landen gesproken wordt waar er op totaal verschillende manieren tegenaan wordt gekeken. Het is net alsof de wereldgeschiedenis de taalwetenschap een laboratorium heeft willen schenken waar je kunt bezien hoe verschillende omstandigheden kunnen inwerken op de taal. Neem de omgang en de appreciatie van het dialect. … [Lees meer...] overDialect op de koffietafel
Afwas met de hand, vaat in een apparaat
In het onvolprezen Verwarwoordenboek mijmerde Jan Renkema gisteren over de woorden afwas en vaat. Die woorden betekenen precies hetzelfde, concludeerde hij, en ook kun je niet zeggen dat het ene deftiger is dan het andere. Dat is vreemd: in talen bestaat de neiging om verschillende woorden een verschillende functie te geven. Woorden die onderling helemaal uitwisselbaar zijn, … [Lees meer...] overAfwas met de hand, vaat in een apparaat
Lieke Marsman, punt
Lieke Marsman voor de klas (7) Als docent Nederlands kom je tegenwoordig niet heen om een lesje over de betekenis van interpunctie. Jongeren kennen betekenis toe aan punten aan het eind van een zin. Er is een verschil tussen de volgende twee zinnen, wanneer ze bijvoorbeeld in een app gestuurd worden: Ik kom eraanIk kom eraan. De eerste zin is neutraler dan de … [Lees meer...] overLieke Marsman, punt
In memoriam Anke van Reenen-Jongkind (8 maart 1952 – 11 oktober 2021)
Vorige week overleed Anke van Reenen-Jongkind in Amstelveen, de plaats waar ze de afgelopen jaren verbleef in het verpleeghuis Zonnehuis. Anke was tot haar opname in het Zonnehuis een bekend gezicht voor alle medewerkers van het Meertens Instituut. Samen met haar man Piet werkte ze vele jaren als vrijwilliger voor het instituut, vooral voor het grootschalige … [Lees meer...] overIn memoriam Anke van Reenen-Jongkind (8 maart 1952 – 11 oktober 2021)
Nou, nou, een zwart gat in het centrum van mijn wezen
Soms is het fijn om een boek te lezen van iemand die het allemaal nog zwarter inziet dan jij. Wat dat betreft is Dark Academia van de Australische hoogleraar 'organisation studies' Peter Fleming aanbevolen lectuur voor iedereen die denkt dat het met de universiteiten de verkeerde kant opgaat. Hij kondigt de totale ondergang van de academie aan. Er zijn al meer … [Lees meer...] overNou, nou, een zwart gat in het centrum van mijn wezen
De top-10 van de negentiende eeuw bevat vooral onbekende boeken
Hoe zou L het boek gevonden hebben dat Marita Mathijsen over hem geschreven heeft? Hij (of zij) is voor haar een typische, gemiddelde lezer uit de negentiende eeuw, iemand zoals jij en ik, die de literatuur probeert bij te houden. Zo iemand leest per definitie boeken die middle of the road zijn: de beststellers, niet de experimenten. Door deze gemiddelde lezer centraal te … [Lees meer...] overDe top-10 van de negentiende eeuw bevat vooral onbekende boeken
Mama, kijk, met voetnoten
Het nieuwe boek van het Literatuurmuseum heet Lief museum. Je kunt er van alles uit leren over de ingewikkelde verstrengeling tussen de studie van de letterkunde en de letterkunde – een verstrengeling die geloof ik voor weinig andere vakgebieden bestaat. De casus is in dit geval die van de briefwisseling tussen Ellen Warmond, dichteres en lange tijd medewerker van het … [Lees meer...] overMama, kijk, met voetnoten
Opperengels
Deze week had ik de ene dag een gesprek met een bevriende uitgever (hallo! ik weet dat je meeleest!) die uitlegde dat taalboeken alleen verkocht worden als de auteur een bekendheid is of de stukjes in het boek grappig zijn. "Of allebei." De volgende dag lag de nieuwe René Appel in de bus, Taalstukken. Alles over het Nederlands van nu. René Appel is een bekende schrijver en … [Lees meer...] overOpperengels
Troostwetenschap
In de discussies over het nut van lezen mis ik één factor. Het gaat in zulke discussies over hoe je een beter burger wordt met alle empathie die je opdoet uit de lectuur van romans of over hoe je cognitief beter functioneert omdat je woordenschat en je concentratie groeien. Maar zelden wordt genoemd wat misschien wel dé functie is van literatuur, van kunst. Troost. Misschien … [Lees meer...] overTroostwetenschap
Hoe het Friese werkwoord verandert
Alles wat in Fryslân gebeurt, komt in de rest van Nederland vijftig jaar later. Dat geldt in ieder geval op taalgebied: het intensieve contact met een verwante taal dat het Nederlands ondergaat met het Engels, dat kennen de Friezen al langer, met het Nederlands. Iedereen in de provincie spreekt in ieder geval óók Nederlands. Wat zulke langdurige en intensieve tweetaligheid … [Lees meer...] overHoe het Friese werkwoord verandert
Een gedicht is geen peper-en-zoutstel!
Gedichten waarin wordt uitgelegd dat het heus niet moeilijk is om proza te lezen heb ik nog nooit gelezen, maar er is inmiddels een heus subgenre van prozaboeken waarin de lezer wordt 'geleerd' hoe ze gedichten moeten lezen. Kennelijk is daar grote behoefte aan. Lidewijde Paris zegt het in ieder geval in háár jongste voorbeeld van dit genre: veel mensen hadden haar erom … [Lees meer...] overEen gedicht is geen peper-en-zoutstel!
Wat doen we met de regionale talen?
De lage landen organiseerde op 7 oktober 2021 een lunchgesprek over regionale talen. Dat gebeurde tijdens de Week van het Nederlands. België heeft het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden nooit ondertekend. Nederland heeft dat wel. Daar zijn het Fries, het Limburgs en het Nedersaksisch erkend als regionale taal, en hebben het Jiddisch en het Romani … [Lees meer...] overWat doen we met de regionale talen?
Nicoline The Movie
Vandaag nam Nicoline van der Sijs afscheid van de Radboud Universiteit. Ze vermomde dat afscheid als een boekpresentatie, maar 14 mensen wilden haar toch nog toespreken. Die toespraken zijn hieronder verzameld in een film. Omdat we dachten dat Nicoline te verlegen zou worden onder zoveel publieke lof, maakten we ook een compacte versie, om te laten zien tijdens de … [Lees meer...] overNicoline The Movie
Nicoline
Zolang ik me kan herinneren was Nicoline van der Sijs de enige Nederlandse taalkundige met echte bewonderaars buiten het vak. Toen de kranten nog boeken bespraken, wist je zeker: als er een nieuw boek van Nicoline verschijnt, komt er een juichende bespreking op de voorpagina van het Cultureel Supplement van dat boek, van de hand van een vooraanstaande journalist of … [Lees meer...] overNicoline
Hoe dekoloniseren we het Nederlands?
De lage landen organiseerde op 6 oktober 2021 een lunchgesprek over de dekolonisering van het Nederlands. Dat gebeurde tijdens de Week van het Nederlands. Taal weerspiegelt de heersende verhoudingen in de maatschappij. Ook als die onrechtvaardig zijn. Zo lopen minderheidsgroepen het risico bestendigd te worden in hun sociaal zwakkere positie. Daarom klinkt de roep naar … [Lees meer...] overHoe dekoloniseren we het Nederlands?
Hoe helpt technologie onze taal vooruit?
De lage landen organiseerde op 5 oktober 2021 een lunchgesprek over taal en technologie. Dat gebeurde tijdens de Week van het Nederlands. Dankzij artificiële intelligentie kunnen we vandaag historisch Nederlands reconstrueren, schrijven computers nieuwsartikelen en vertalen robots complexe teksten. Technologie biedt almaar meer mogelijkheden voor de Nederlandse taal in de meest … [Lees meer...] overHoe helpt technologie onze taal vooruit?
Waar is de standaardtaal?
Het interessantst zijn de discussies waarbij jij het evenzeer bij het verkeerde eind hebt als je tegenstander. Iedereen kan dan eindeloos de problemen in de argumentatie van de ander aanwijzen zonder dat er ooit verheldering komt. Twitter is een uitstekend medium voor zulke discussies. Ik had er onlangs één met taalprof Peter-Arno Coppen, die ging over taalnormen en de … [Lees meer...] overWaar is de standaardtaal?
Hoe kunnen we meer halen uit Engelstalig hoger onderwijs?
Dat het hoger onderwijs in Nederland voor een belangrijk deel in het Engels gegeven wordt, is velen een doorn in het oog, maar het lijkt tegelijkertijd niet meer terug te draaien. Wel zou je in zulk onderwijs meer kunnen profiteren van de vele talen die de studenten in zo'n collegezaal spreken. Dat zeggen twee Maastrichtse onderzoekers in een opmerkelijk artikel in het vakblad … [Lees meer...] overHoe kunnen we meer halen uit Engelstalig hoger onderwijs?
Tweeklanken bij Charlotte Van den Broeck
In haar aantekeningen achter haar nieuwe bundel Aarduitwrijvingen meldt Charlotte Van den Broeck dat ze 'voorstudies' heeft gedaan aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Nu kun je aan dat conservatorium zo te zien zo ongeveer iedere kunstvorm studeren, maar traditioneel associëren we conservatoria met muziek, en Van den Broeck is misschien wel de muzikaalste dichter van … [Lees meer...] overTweeklanken bij Charlotte Van den Broeck
Onze eigenheid zit in het vertalen
Er is iets aan het kantelen in de neerlandistiek en het imposante nieuwe boek Vertalen in de Nederlanden is er een duidelijk teken van – voor de letterkunde althans. "De Nederlandse cultuur en letterkunde worden doorgaans vanuit nationaal perspectief beschreven," schrijft Inger Leemans in haar deel van dit boek.. "Vertalingen komen in die studies wel voor, maar vaak als … [Lees meer...] overOnze eigenheid zit in het vertalen
Waarvoor ik het doe
Deze week kwam een droom uit. Een zeer getalenteerde jonge collega plaatste op Twitter een foto van een nummer van Onze Taal" uit 2008, toen ze nog zo ongeveer op school moet hebben gezeten en dat blad kennelijk vlijtig las. En op de foto was een stukje te zien dat ik indertijd voor Onze Taal geschreven had, met allerlei passages gemarkeerd met een oranje stift. Iedereen die … [Lees meer...] overWaarvoor ik het doe
‘Hij heeft pas vier vingers’
De betekenis van het Nederlandse woord pas staat nu internationaal in de belangstelling, dankzij een artikel van de taalkundigen Ad Neeleman en Hans van de Koot in het tijdschrift Natural Language and Linguistic Theory. Voor Engelstaligen is het woord pas opvallend. Je vertaalt het in het Engels met only, maar only heeft allerlei andere betekenissen die pas niet heeft. Zo kun … [Lees meer...] over‘Hij heeft pas vier vingers’
De verwaarloosde wetenschappen
Soms Ik had dit weekeinde een diner met wat organisatiekundigen, aardige, vriendelijke mensen die de wereld bekijken vanuit een heel andere hoek dan ik: een georganiseerde. De omstandigheden waren droevig, en dat slaat dan toch terug op de sfeer. We kwamen op een begrip waarmee zij bezig waren, dat van de verwaarloosde organisatie. Als je dat googlet, zie je dat er meer mensen … [Lees meer...] overDe verwaarloosde wetenschappen
