Boeken over literatuur worden bijna niet meer uitgegeven. De uitzondering is de schrijversbiografie, waarvan er ieder jaar wel een paar verschijnen. Het is een eigenaardig genre, met die nadruk op de persoonlijke wederwaardigheiden van de auteur: waarom zou het leven van een schrijver interessanter zijn dan ơfwel het leven van de buurvrouw ofwel dan zijn oeuvre? Niemand is … [Lees meer...] overBert Schierbeek en ik
Vijftig jaar Spektator
Welke dag het precies was, valt niet meer na te gaan, in ieder geval niet door mij, maar 50 jaar geleden, in 1971, werd Spektator opgericht, 'tijdschrift voor Neerlandistiek', en in zekere zin een van de voorlopers van Neerlandistiek. Alle nummers van het tijdschrift tot het moment dat het blad verdween, in 1995, staan op DBNL. De 'verantwoording' van de 'redaktie' (het … [Lees meer...] overVijftig jaar Spektator
Wetenschappelijke weerbaarheidstraining
De geïntimideerde wetenschapper staat in de belangstelling. De KNAW hield er vorige week een webinar over, en de NRC plaatste vrijwel tegelijkertijd een artikel over bedreigde wetenschappers. De KNAW had het daarbij vooral over alfa's, terwijl het artikel in de krant in de eerste plaats ging over beta's, maar uit beiden sprak een zelfde zorg: we verlangen van wetenschappers dat … [Lees meer...] overWetenschappelijke weerbaarheidstraining
Kunnen we in de literatuur ontsnappen aan morele conventies?
In het stukje in de Volkskrant waarin de columnist Max Pam zich afzet tegen de gedachte dat je literatuur ook kunt bestuderen, staat een zin die voor mij ineens veel duidelijk maakte. Pam is natuurlijk niet de enige. Waar komt die weerzin tegen de studie van literatuur toch vandaan? heb ik me vraag afgevraagd. Analyse van deze zin geeft denk ik een belangrijk deel van het … [Lees meer...] overKunnen we in de literatuur ontsnappen aan morele conventies?
w + e = o
Waarom zeggen we niet kwemen, vroeg Yoïn van Spijk zich gisteren af in een interessant blog, hier op Neerlandistiek. Naast het rijtje nemen - nam - genomen zou immers het rijtje kwemen - kwam - gekomen beter passen? Oorspronkelijk was het werkwoord in de tegenwoordige tijd inderdaad kwem, zegt Van Spijk. Door een 'sporadische klankverandering' zou die we geworden zijn tot … [Lees meer...] overw + e = o
Liefdeslessen over het Nederlands
Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal heet het nieuwe boek van de Roemeens-Nederlandse schrijfster Mira Feticu, maar meer dan als een verklaring leest het af en toe als een romantische komedie – een verhaal waarin de twee protagonisten elkaar afstoten, maar uiteindelijk toch ontdekken dat ze voor elkaar gemaakt zijn. Of om nog preciezer te zijn: een van de twee – Feticu – … [Lees meer...] overLiefdeslessen over het Nederlands
Wat zijn taalkundige gegevens?
Een van de oudste vraagstukken van de taalwetenschap is: wat zijn eigenlijk de data? We hebben de ambitie een empirische wetenschap te zijn, wat wil zeggen dat de wetenschappelijke theorieën getoetst moeten worden aan de werkelijkheid. Maar wat is die werkelijkheid in het geval van iets dat in wezen zo abstract is als de taal? Waar vinden we de taal en waar vinden we de … [Lees meer...] overWat zijn taalkundige gegevens?
Wanneer gaan onze handschoenen uit
Tot de politiek en de ambtenarij is het inmiddels doorgedrongen: met het hoger onderwijs kun je doen wat je wilt. Je kunt onbeperkt spareribs eten bezuinigen, in slechte én in goede tijden, je kunt het onmogelijke verlangen aan administratieve 'prestaties', je kunt de mensen die er werken ondertussen beledigen, je slechtste minister op het dossier zetten. In actie komen ze … [Lees meer...] overWanneer gaan onze handschoenen uit
Djungelboek, Jungleboek, Jungleboeken en taalpolitiek
Het Nederlands wordt tegenwoordig gezien als een taal met twee centra: één in Nederland en één in Vlaanderen, en voorzichtig beginnen mensen ook te zien dat er in Paramaribo nóg een centrum ligt. Het is nog niet zo lang geleden dat officiële en minder officiële instanties zowel in Nederland als in Vlaanderen slechts één centrum erkenden: het enig goede Nederlands werd gesproken … [Lees meer...] overDjungelboek, Jungleboek, Jungleboeken en taalpolitiek
Leuk dat je weer geweest zijn
De wereld van de pronomina schudt op zijn grondvesten. De afgelopen weken stuurde de advocaat Samir Lhachmi uit Zeeuws-Vlaanderen me een aantal foto's die het bekende restaurant Katseveer in Wilhelminadorp (Zuid-Beveland) op Instagram plaatst: Hoe zit dat, vroeg Samir zich af. Hij kon zich best voorstellen dat iemand 'je zijn geweest' schrijft, en schreef "Mijn moeder zegt … [Lees meer...] overLeuk dat je weer geweest zijn
Er waart een contentspecialist door Europa
Weer iets geleerd: ik weet wat een contentspecialist doet. Volgens deze webpagina is zijn taak in het leven "het creëren van onweerstaanbare content die jouw publiek écht wil zien". Voor de Volkskrant heeft nu de contentspecialist Koos Boertjens gisteren een nieuw stukje onweerstaanbare content geleverd. Inderdaad wordt de lezer meteen meegesleept door diepe wijsheden als "Het … [Lees meer...] overEr waart een contentspecialist door Europa
To talk out of one’s neck
Nederlands in de taal van Afro-Amerikanen In de eigen variëteit van het Engels van zwarte Amerikanen zitten nog steeds sporen Nederlands. Althans, dat beweert de onafhankelijke onzerzoeker Zola Sohna in een artikel dat vorige week op internet verscheen. Specialisten op het gebied van de etymologie van het Afro-Amerikaans Engels moeten er nog preciezer naar kijken, maar mij … [Lees meer...] overTo talk out of one’s neck
De reis van Sint Brandaan
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (8) Aan boeken wordt in de middeleeuwen nog zo veel zorg besteed dat je alleen al daarom eigenlijk geloofde dat wat erin stond waar was. Eeuwenlang hadden ze vooral gediend om de waarheid in het Latijn te vertellen aan degenen die het konden lezen. Ondertussen moet er ook in de dialecten die later de basis voor het … [Lees meer...] overDe reis van Sint Brandaan
De Chinese letter
De juf voelde zich een beetje naar toen ik vroeg waarom ze het had over 'de Chinese letter', maar ik was alleen maar nieuwsgierig. "Eigenlijk moeten we het tegenwoordig de zing-letter noemen", zei ze. Want 'Chinese letter' is mogelijk beledigend als naam voor de klank die we schrijven met ng. Het is een beetje lastig in te zien waarom het iemand zou beledigen als je een … [Lees meer...] overDe Chinese letter
Het lot van de vagetariër
De woordbouw is het kraakpand van de taalkunde. Regels die elders lijken te gelden gaan er hoegenaamd niet op. Waar syntactische regels soms vreselijk ingewikkeld kunnen zijn maar toch altijd regels blijven, waar de klankvorm in een systeem te vatten is, daar doen mensen op het oog maar wat als ze nieuwe woorden vormen. Natuurlijk, er zijn allerlei keurige manieren om … [Lees meer...] overHet lot van de vagetariër
Vooral hooge bergen kunnen mij er zoo stom uitzien
Nescio. Leven en werk van J.H.F. Grönloh van Liene Frerichs is een ideale schrijversbiografie. Niet alleen draait het grotendeels om Nescio als schrijver in plaats van om Grönloh de mens, maar vooral komt de auteur zelf heel veel aan het woord. 655 pagina's telt het boek, dat is zeker meer dan het verzamelde werk, en ik schat dat zo'n 100 pagina's tekst van Grönloh zelf … [Lees meer...] overVooral hooge bergen kunnen mij er zoo stom uitzien
Het geweldloos schrijverschap van Cornelis Verhoeven
Vrijdag was het twintig jaar geleden dat de schrijver en denker Cornelis Verhoeven (1928-2001), veel te jong, overleed. Hij liet een groot oeuvre na waarvan lange tijd weinig in de handel is geweest. Gelukkig brengt de Eindhovense uitgeverij Damon nu weer het een en ander uit. Ik hoop dat daar ook De mythe van het schrijverschap bij zal horen, het boekje dat Verhoeven liet … [Lees meer...] overHet geweldloos schrijverschap van Cornelis Verhoeven
De betekenis van emoji 😍
Ik ben zo'n oud mannetje, toen ik begon met bloggen bestonden emoji nog niet, en inmiddels is er al een kleine industrie van taalkundig onderzoek naar wat die dingen eigenlijk betekenen. Vorige week verscheen een heel inzichtrijk nieuw artikel op internet dat vooral gaat over de populairste van alle emoji: die met gezichtjes. Wat betekenen die dingen? Ze geven commentaar op … [Lees meer...] overDe betekenis van emoji 😍
Honderd doorkijkjes naar de dichtkunst
We hebben nog maar één vijftigste van het huidige millennium achter de rug en reeds heeft het Gentse PoëzieCentrum drie bundels gewijd aan de poëzie van dit glorieuze tijdperk: na Dichters van het nieuwe millennium (2016) en Bundels van het nieuwe millennium (2018) (die besprak ik hier en hier) is er nu Gedichten van het nieuwe millennium, onder redactie van Jeroen Dera en Carl … [Lees meer...] overHonderd doorkijkjes naar de dichtkunst
Wat is waarheid in een wereld in woorden?
Op school hadden we vroeger een lesmethode voor het literatuuronderwijs die Een wereld in woorden heette – een schrijver bouwde een wereld op door woorden te gebruiken. Maar wat is dat voor wereld? Wat is er precies waar in een wereld die iemand maakt door erover te vertellen en wat niet? Kan dat eigenlijk wel, een 'wereld' maken in woorden? Je zou om te beginnen kunnen … [Lees meer...] overWat is waarheid in een wereld in woorden?
Klinkers klinken en medeklinkers klinken mee
Taalbeschouwing voor groep 4 Praten doe je door je mond open te doen en dan weer dicht. Als je mond open is, zeg je een klinker. Als je mond dicht is of bijna dicht zeg je een medeklinker. Aa is bijvoorbeeld een klinker. Je mond staat wijd open. Probeer maar. Maar ook als je bijvoorbeeld een oe zegt of een ee is je mond open. Hij is iets minder wijd open … [Lees meer...] overKlinkers klinken en medeklinkers klinken mee
Rilke als dode leraar
Ik lees graag boeken van lezers, en het liefst van al lees ik boeken van lezers die heel anders lezen dan ik. Jan Oegema is zo iemand, zijn manier van lezen is zo ongeveer tegenovergesteld aan die van mij: op zoek naar wijsheid, naar mystiek, naar het onzegbare, Dat zijn allemaal dingen waarnaar ik zelf soms vergeet te zoeken en die ik dus niet zie in zo'n tekst. Daarvoor is … [Lees meer...] overRilke als dode leraar
Tprieel van Troyen van Segher Diengotgaf
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (7) Tprieel van Troyen van Segher Diengotgaf, een Brabants auteur uit de dertiende eeuw, is een zogeheten hoofse roman, die waarschijnlijk bedoeld was voor een deel van de adel dat zich in de opkomende steden gevestigd had. We kennen de tekst omdat Jacob van Maerlant hem integraal citeert in zijn Historie van Troje. … [Lees meer...] overTprieel van Troyen van Segher Diengotgaf
Nu was de kamer leeg
Wat betekent nu? Het lijkt op het eerste gezicht altijd te verwijzen naar de tijd wanneer je spreekt, zeggen de taalkundigen Una Stojić en Daniel Altshuler in een nieuw artikel. Vergelijk maar eens de volgende twee zinnen: Met de eerste zin zeg ik dat ik de mededeling hoorde 'er komt een aardbeving'. Wanneer die aardbeving er precies was of zou zijn, blijft in het midden. … [Lees meer...] overNu was de kamer leeg
Woke heeft het weer gedaan
Stella Bergsma is een schrijfster, kunstenares en twitster die zich niet snel boos maakt om iemands taalgebruik. Maar dan moet je niet over woke beginnen, althans, je mag wel over woke beginnen, maar dan moet je het volgens haar correct gebruiken. Namelijk als een bijvoeglijk naamwoord ('een woke persoon', 'zij zijn erg woke') en niet als een zelfstandig naamwoord ('woke zit … [Lees meer...] overWoke heeft het weer gedaan
