Door Marc van Oostendorp In de zestiende eeuw begonnen Europese geleerden een grote onderlinge verbondenheid te voelen – een verbondenheid over grote afstand die soms groter was dan die met de mensen direct om hen heen. Dat kwam tot uitdrukking in een metafoor die ze gebruikten voor hun onderling contact: de Republiek der Letteren, een informele staat waarvan de burgers … [Lees meer...] overOpkomst en ondergang van de Republiek der Letteren
poëzie is kinderspel
Door Marc van Oostendorp Ik draag het gedicht 'poëzie is kinderspel' van Lucebert voor. (Bekijk dit filmpje op YouTube.) … [Lees meer...] overpoëzie is kinderspel
Wij gaan thans over tot de derde klas
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (166) Het Nederlandse sonnet bestaat 453 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Eindvergadering Terrarium. Verwaarloosd en geronnen een gruwzaam leven in de dorre spleten; het kruipen van de tijd geeft niets gewonnen voor wie van moeheid niet te sterven weten. De groene wanden … [Lees meer...] overWij gaan thans over tot de derde klas
‘Het’ of ‘de’ skateboard?
Door Marc van Oostendorp Het Nederlands heeft twee soorten zelfstandig naamwoorden, de-woorden en het-woorden. Ja, geniet er nog maar even van, want over tweehonderd jaar of zo, is het niet meer zo. Maar tot die tijd moeten we nog wel ieder nieuw zelfstandig naamwoord in een van de twee hokjes stoppen. Leenwoorden, bijvoorbeeld, moeten de of het krijgen. Hoe doen we dat? We … [Lees meer...] over‘Het’ of ‘de’ skateboard?
Hoe meer sprekers des te gemakkelijker de taal?
Door Marc van Oostendorp Een interessante en nog niet helemaal correlatie in de taalwetenschap: hoe meer sprekers een taal heeft, hoe eenvoudiger de grammatica. Veel talen die door kleine groepjes indianen worden gesproken hebben een heel ingewikkelde zinsbouw; het Engels en het Chinees steken daar enigszins bleek bij af. Aan de andere kant hebben talen als het Engels … [Lees meer...] overHoe meer sprekers des te gemakkelijker de taal?
“A Critical Approach to a Male Grammarian’s Life”
Iemand is niet voor niets een vrouw in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Rie!" zei Marilena, de hoogleraar Dutch Studies aan een Amerikaanse universiteit waarvan Rie altijd de naam vergat. "Ik wil je toch nog even spreken. Ik hoorde dat er bij jullie een vacature komt voor een hoogleraar. That's great!" "Ja," zei Rie gevleid. "Het … [Lees meer...] over“A Critical Approach to a Male Grammarian’s Life”
Modern Nederlands nationalisme bedient zich van het Engels
Door Marc van Oostendorp Gisteren werd het oeuvre van de bekende parlementariër G. Wilders uitgebreid met onder meer de volgende tweet: … [Lees meer...] overModern Nederlands nationalisme bedient zich van het Engels
KindereN voor KindereN
Als je naar oude liedjes luistert, bijvoorbeeld uit de eerste jaren van Kinderen voor Kinderen hoor je nog opvallend veel n'en uitgesproken worden. Hoe zit dat? https://youtu.be/9tpZZ4OBYOQp/embed] Het besproken liedje is De Lek uit seizoen 7 (1986). Muziek: Harry Bannink. Tekst: Jan Boerstoel. Solist: Matthijs van der Wel Bekijk deze video op YouTube … [Lees meer...] overKindereN voor KindereN
Wie, zelfverblind, niet leest richt diep het letsel aan dat niet geneest
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (165) Het Nederlandse sonnet bestaat 453 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Facultas medica Hij die het mes en het lancet hanteert kan onverschrokken zijn wanneer hij vreest met heilige vrees. Het edelste, de geest, wordt in dit uur beveiligd of gedeerd. Zie het gelaat van … [Lees meer...] overWie, zelfverblind, niet leest richt diep het letsel aan dat niet geneest
Ouderwets
Door Marc van Oostendorp Taalgevoel is een mooi bezit. Er zijn veel mensen die denken het te hebben; die schrijven dan af en toe een ingezonden brief naar de krant omdat ze tussen de honderdduizenden gedrukte woorden die de krantenjongen bij hen in de bus doet ineens 'het meisje die' hebben zien staan en daarover vanwege hun fijnzinnige taalgevoel in toorn zijn … [Lees meer...] overOuderwets
Een sneejke en een kaffeetje
Door Marc van Oostendorp De onlangs overleden dialectoloog Johan Taeldeman blijkt bij zijn overlijden nog een klein sieraadje te hebben achtergelaten. Het artikel is onlangs gepubliceerd in Taal en Tongval, zijn lijfblad, het gaat over het dialect van zijn geboortedorp, Kleit in het noordwesten van Oost-Vlaanderen, en het doet waar Taeldeman altijd zo goed in was. Het … [Lees meer...] overEen sneejke en een kaffeetje
“Good to see you all”
Er gaat een congres beginnen in onze managersreeks De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Hello darling!" Rie keek enigszins verstoord op van de abstractbundel waar ze door aan het bladeren was. Ze was toch maar naar het congres over de geschiedenis van de neerlandistiek gegaan, ook al had men het bestaan om haar alleen een poster aan te bieden en geen keynote … [Lees meer...] over“Good to see you all”
Als Anne, Janne en Sanne elkaar iksen
Door Marc van Oostendorp Anne, Janne en Sanne kennen elkaar: wie kent dan wie? Normaliter zul je ervan uitgaan dat de volgende zaken waar zijn: Anne kent Janne. Anne kent Sanne. Janne kent Anne. Janne kent Sanne. Sanne kent Anne. Sanne kent Janne. Met andere woorden: iedereen kent iedereen. Toch heeft elkaar niet altijd precies die betekenis, zegt een … [Lees meer...] overAls Anne, Janne en Sanne elkaar iksen
Hoe Willem Frederik Hermans keek bij het zwembad
Door Marc van Oostendorp Een ontroerende passage in het Willem Frederik Hermans-nummer van het Multatuli Jaarboek staat in een artikel van mijn collega Peter Kegel: Bijna alle delen van de Volledige Werken [van Multatuli] zijn door Hermans fors becommentarieerd, via talloze aanstrepingen en opmerkingen de marges. Die marginalia werden door Hermans daarbij steeds … [Lees meer...] overHoe Willem Frederik Hermans keek bij het zwembad
Vaarwel Leiden
Door Marc van Oostendorp Vandaag precies vijftien jaar geleden ben ik in Leiden komen wonen. En nu vertrek ik weer. Aan het begin van onze eeuw was de huizenmarkt ongeveer al bijna even overspannen als nu. Ik werkte in Amsterdam, maar besloot in Leiden te gaan wonen omdat huizen in de buurt van het Meertens Instituut te duur waren. Ik wilde in een kleine stad … [Lees meer...] overVaarwel Leiden
De geur van graan dat bloeit en stuift
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (164) Het Nederlandse sonnet bestaat 453 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Het vers van Gorter Het vers van Gorter heeft de geur van graan dat bloeit en stuift: die reuk van hemels zoet met erdoorheen het aardse evengoed: dat zegt de tarwe en het brood al aan. En koren … [Lees meer...] overDe geur van graan dat bloeit en stuift
Een echte geleerde
Door Marc van Oostendorp Gisterenmiddag was ik erbij, toen het Jiddisch Nederlands Woordenboek werd gepresenteerd, een gigantisch lexicografisch project dat vrijwel geheel het werk is van één man: Justus van de Kamp. 80.000 woorden Jiddisch heeft hij al beschreven. Het is daarmee nu al waarschijnlijk het grootste woordenboek ter wereld voor die taal. En nog altijd werkt hij … [Lees meer...] overEen echte geleerde
Waarom woorden lenen?
Door Marc van Oostendorp Waarom lenen we woorden uit andere talen? Ik kende de literatuur niet over die vraag, ik wist eigenlijk alleen maar van populaire verklaringen zoals dat het allemaal aanstellerij is, en dat een leenwoord gebruiken betekent dat je je wereldser voordoet dan je eigenlijk bent. Maar er bestaan dus ook mensen die er uitgebreider over hebben nagedacht. In … [Lees meer...] overWaarom woorden lenen?
‘Er wordt gezweet’
Door Marc van Oostendorp Een van de wonderlijkste eigenschappen van het Nederlands: dat wij zinnen in de lijdende vorm kunnen zetten die helemaal geen lijdend voorwerp hebben. In de meeste talen heb je die nodig. Het Engels is een eenvoudig voorbeeld: Jozef bakt die taart wordt in de lijdende vorm Die taart wordt gebakken. Het oorspronkelijke lijdend voorwerp die … [Lees meer...] over‘Er wordt gezweet’
Lucebert en Mephisto
Door Marc van Oostendorp Wim Hazeu is een fijne biograaf als je kortstondige maar heftige aandacht wil na je dood. Aandacht die je dan wel met je biograaf delen moet. Wanneer hij zijn boek geschreven heeft, trekt hij als een storm door de media, want hij kan heel goed geïnterviewd worden. Hij doet precies wat journalisten willen: over zichzelf vertellen, dat hij eigenlijk ook … [Lees meer...] overLucebert en Mephisto
Verantwoordelijk
Door Marc van Oostendorp "Ja, het is vreselijk!" De vrouw in de bus draaide zich naar me toe om de ernst van de situatie nog dieper te laten doordringen. Ze had gehoord dat ik met een collega praatte; ik legde hem uit dat ik dit jaar een college had gegeven dat Letteren-studenten klaarstoomde voor de verplichte taaltoets voor eerstejaars. "Ze maken in hun werkstukken allemaal … [Lees meer...] overVerantwoordelijk
2000 keer Taalpost
Door Marc van Oostendorp Afgelopen vrijdag verscheen de tweeduizendste aflevering van Taalpost, de gratis nieuwsbrief die ik al maak sinds 2002 voor het Genootschap Onze Taal – de eerste paar jaar (toen was het nog een uitgave samen met Van Dale) met Ludo Permentier, en inmiddels al heel lang samen met Erik Dams. Het is de best gelezen uitgave waar ik aan meewerk en … [Lees meer...] over2000 keer Taalpost
Kon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan!
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (163) Het Nederlandse sonnet bestaat 453 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Werkloosheid Drie jaar nu al. Ik kom nog in ‘t gesticht. Kon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan! Mijn kleine zusje ziet me nauwelijks aan. ‘t Is of de meid het woord niet tot mij richt. Ieder leeft op, als … [Lees meer...] overKon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan!
Een taalkaart is een kristal
Door Marc van Oostendorp Er is in Nederland, een gebied waar ze een harde g gebruiken en een gebied waar we een zachte g zeggen. Aangezien dat zo is, is er natuurlijk ook een grens tussen twee gebieden: een isoglosse noemen we die. En zulke isoglossen bestaan er voor allerlei verschijnselen: die tussen het gij- en het jij-gebied, die tussen het lope- en … [Lees meer...] overEen taalkaart is een kristal
Fijn dat je dit even leest
Door Marc van Oostendorp De leukste zinnen: zinnen die geen hoofdzin zijn of hebben. In een artikel in het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde gaat Karin Beijering in op een interessante groep voorbeelden: zinnen die uit een bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord bestaan, gevolgd door een dat-zin: Fijn dat je dit even leest. Misschien dat ik morgen nog wel … [Lees meer...] overFijn dat je dit even leest
