In Trefwoord, het digitale tijdschrift voor lexicografie en lexicologie, zijn onlangs de volgende artikelen verschenen: Een overzicht van alle eerder verschenen artikelen uit Trefwoord (en De Woordenaar) staat op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Nieuwe bijdragen voor Trefwoord over lexicografische onderwerpen zijn welkom. U kunt uw … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord
Schreef Marten Toonder onzin?
Marten Toonder is bij velen vooral bekend als de geestelijk vader van Olivier B. Bommel en zijn trouwe en slimme vriend Tom Poes. Toonders verhalen spreken tot de verbeelding en het is dan ook geen toeval dat zowel letterkundigen als taalkundigen zich hebben laten verleiden tot het bestuderen van de avonturen van het tweetal. De belangstelling van taalkundigen gaat … [Lees meer...] overSchreef Marten Toonder onzin?
Stoppen met roken door -ette
Achter het achtervoegsel 42 Voorafgaand aan elke thuiswedstrijd van Feyenoord wijst stadionspeaker Peter Houtman het Legioen erop dat het in de Kuip nergens toegestaan is om te roken. Die regel geldt overigens ook voor de andere betaald voetbalclubs van de Eredivisie en de Keuken Kampioen Divisie. Samen met de KNVB, de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds … [Lees meer...] overStoppen met roken door -ette
Een wolf in de klas
Kranten vormen een bijzonder interessante bron voor taalkundig, letterkundig en historisch onderzoek. Al vanaf de zeventiende eeuw worden er in de Lage Landen kranten gedrukt waarin de lezers kennis konden nemen van belangrijke nationale en internationale politieke en militaire gebeurtenissen, zoals staatsbezoeken, veldslagen en vredesonderhandelingen. Daarnaast vormden kranten … [Lees meer...] overEen wolf in de klas
Boter-kaas-en-eieren met -ette
Achter het achtervoegsel 41 Onlangs zag ik de prachtige film Perfect days van regisseur Wim Wenders. Hierin volgen we het dagelijks leven van hoofdrolspeler Hirayama op de voet. Hij verdient de kost door openbare toiletten in Tokyo schoon te maken en is gelukkig met het eenvoudige en geregelde leven dat hij leidt. Tijdens zijn werk vindt hij in een toiletruimte een … [Lees meer...] overBoter-kaas-en-eieren met -ette
Afko’s in Beatrijs
Op zaterdag 27 januari 2024 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 24e Taalkundeolympiade, georganiseerd door het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL). Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde hadden gekwalificeerd, kregen vier uur de tijd om in een grote collegezaal vijf uitdagende opgaven over oude en moderne talen … [Lees meer...] overAfko’s in Beatrijs
Vooruitstrevend voertuig: de voiturette
Achter het Achtervoegsel 40 Alle -ette-woorden zijn bijzonder, maar sommige -ette-woorden zijn bijzonderder dan andere. Een voorbeeld van de laatste categorie is het woord voiturette, dat Team Taaladvies op 25 maart uitriep tot woord van de week. Een voiturette – Frans voor ‘autootje’ – is een klein elektrisch vervoermiddel dat maximaal 45 kilometer per uur haalt. In … [Lees meer...] overVooruitstrevend voertuig: de voiturette
Probleempjes met -ette
Achter het achtervoegsel 39 Dat er grote zorgen bestaan over het klimaat, is dagelijks te lezen in de media. Journalisten laten door hun woordkeuze doorschemeren hoe zij tegen het smelten van de poolkappen, de toename van het aantal bosbranden en de overvloedige regenval aankijken. Als zij geen stelling (willen) nemen, scharen zij die problemen onder de noemer … [Lees meer...] overProbleempjes met -ette
Alles willen weten over woorden
Over Woordenlijst.org Is het nu 50+’er, vijftigplusser of 50-plusser? Om vast te stellen wat de officiële spelling van een woord is, ga je natuurlijk naar Woordenlijst.org, de gratis online en uitgebreidere versie van het Groene Boekje. Onlangs is deze website in een fraai, nieuw jasje gestoken. Als gebruiker krijg je nu direct heldere tips … [Lees meer...] overAlles willen weten over woorden
Nieuw in Trefwoord
In Trefwoord, het digitale tijdschrift voor lexicografie en lexicologie, zijn de volgende artikelen verschenen: Nieuwe bijdragen voor Trefwoord over lexicografische onderwerpen zijn welkom. U kunt uw artikel opsturen naar de redactie van Trefwoord. … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord
Salopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Achter het achtervoegsel 37 Het verhaal gaat dat koning Lodewijk XV (1710-1774) gewoon was zijn dochters aan te duiden als ‘slet’, ‘vod’, ‘zwijntje’ en ‘slons’. Minstens zo bijzonder was de bijnaam die gegeven was aan de hofdames die zich het dichtst bij het koninklijk echtpaar bevonden: canailletjes of caillettes ‘kwartels’. Eveneens uit het dierenrijk … [Lees meer...] overSalopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Over de operette
Achter het achtervoegsel 37 Kosten noch moeite waren gespaard om het huwelijk van prins Heinrich von Preussen en prinses Wilhelmine von Hessen-Cassel in Schloss Charlottenburg op 24 juni 1752 luister bij te zetten. Zo werden er twee bals georganiseerd, een in gala en een in maskerade, werden er Franse komedies vertoond en was er een fraai ‘Konstvuurwerk van een nieuwe … [Lees meer...] overOver de operette
De Verdam-krijgt-een-kastquiz
Het Multatulimuseum in Amsterdam is in het bezit van de chaise longue waarop Eduard Douwes Dekker op 19 februari 1887 zijn laatste adem uitblies, terwijl het bureau waar P.J. Meertens aan gewerkt heeft een plekje heeft gekregen op het eveneens in Amsterdamse gevestigde Meertens Instituut. Ook het pand waarin het Instituut voor de Nederlandse Taal gevestigd is – het Snouck … [Lees meer...] overDe Verdam-krijgt-een-kastquiz
Openbare toilETTEn
Achter het achtervoegsel 36 Wie in hoge nood verkeert en niet de beschikking heeft over sanitaire voorzieningen, kan zijn toevlucht zoeken tot een boom, een struikgewas of een portiek. Maar plassen in het openbaar op een plaats die daar niet voor bedoeld is, veroorzaakt (stank)overlast. Dat kan de wildplasser – meestal van mannelijke kunne – duur komen te staan, want wie … [Lees meer...] overOpenbare toilETTEn
24e Taalkundeolympiade
Dit jaar wordt alweer de 24e Taalkundeolympiade georganiseerd voor leerlingen van de bovenbouw van het VWO. De Taalkundeolympiade bestaat uit uitdagende puzzels over de meest uiteenlopende oude en moderne talen en schriftsoorten. Het biedt leerlingen de gelegenheid om op een speelse manier kennis te maken met voor hen vaak onbekende aspecten van taalkunde. Alle … [Lees meer...] over24e Taalkundeolympiade
Taalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Geregeld verschijnt op Neerlandistiek een bijdrage met de titel ‘Nieuw in het Handboek Didactiek Nederlands’. Het Handboek Didactiek Nederlands is een digitale vakdidactische publicatie die voortdurend wordt aangevuld met vakdidactische en vakinhoudelijke bijdragen over taalbeheersing, taalkunde en letterkunde. De beoogde lezers van het handboek zijn leraren en … [Lees meer...] overTaalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Het nette komt door -ette
Achter het achtervoegsel 35 Mij zul je niet horen zeggen dat vroeger alles beter was. Met afgrijzen denk ik terug aan de keren dat ik op het trottoir midden in een hondendrol ben gaan staan. Natuurlijk overkwam me dat vooral als ik schoenen met een goed profiel droeg. In mijn ergernis over de uitwerpselen van honden stond ik zeker niet alleen. Meneer Thole uit Enschede … [Lees meer...] overHet nette komt door -ette
Taalvrouw
Niemand had zijn mond voorbij gepraat. Daarom was Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal en hoogleraar aan de KU Leuven, volledig verrast door de academische zitting die in het geheim was georganiseerd ter gelegenheid van haar 65e verjaardag en daarmee van haar emeritaat aan die universiteit. Verguld was ze ook met het liber amicorum In … [Lees meer...] overTaalvrouw
Blij dat GLAD er is
Methodes Nederlands die een hoofdstuk wijden aan stijl gaan meestal niet voorbij aan barbarismen. Daarbij gaat het om ontleningen uit een andere taal die men in strijd acht met het Standaardnederlands. Vaak worden die barbarismen opgesplitst naar de taal waaruit het woord afkomstig is. Bij foutief geachte Duitse ontleningen spreken we van germanismen, terwijl vergelijkbare … [Lees meer...] overBlij dat GLAD er is
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
Bij de les
Met welk onderwerp het Instituut voor Nederlandse Lexicologie zich bezighield, komt duidelijk naar voren in de naam: de woordenschat van het Nederlands. Van 1967 tot 2016 stonden de werkzaamheden van dat instituut in het teken van de beschrijving van de Nederlandse woordenschat vanaf de 6e eeuw. Na meer dan anderhalve eeuw werd daar het Woordenboek der Nederlandsche … [Lees meer...] overBij de les
Bijzondere woorden uit 17e-eeuwse couranten
Op 12 mei 2022 kwam bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het Couranten Corpus online. Het bevat een grote hoeveelheid afleveringen van dertien zeventiende-eeuwse kranten uit Delpher die vrijwilligers hebben gedigitaliseerd. Met het Couranten Corpus is het mogelijk om onderzoek te doen in 109.532 artikelen en 18.926.425 woorden. Maar het … [Lees meer...] overBijzondere woorden uit 17e-eeuwse couranten
Slaap zacht met -ette!
Achter het achtervoegsel 33 Tot de 20e eeuw – aldus het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) – komt het achtervoegsel -ette in principe alleen in leenwoorden voor. Verreweg de meeste -ette-woorden zijn ontleend aan het Frans, sommige uit het Engels en weer andere uit het Duits. Het WNT geeft daarbij twee voorbeelden van ontleningen aan het Engels: kitchenette en … [Lees meer...] overSlaap zacht met -ette!
De staart is eraf: -ette wordt -et
Achter het achtervoegsel 32 Om een beeld te krijgen van -ette-woorden door de eeuwen heen, vormen de Historische Woordenboeken online van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) een belangrijke bron. Tussen de meer dan 500.000 lemmata uit het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch … [Lees meer...] overDe staart is eraf: -ette wordt -et
De voortreffelicke Ceneton, ofte ’t gheluckigh tooneelspeelen
Een zomerquiz Wie studie wil maken van Nederlandstalige toneelstukken uit voorbije eeuwen hoeft al lang niet meer stad en land af te reizen om exemplaren ervan in (universiteits)bibliotheken op te vragen. Zo zijn via Google Books talrijke gedigitaliseerde tragedies, blijspelen en kluchten gemakkelijk online te raadplegen. Nog prettiger voor onderzoekers is de Digitale … [Lees meer...] overDe voortreffelicke Ceneton, ofte ’t gheluckigh tooneelspeelen