Door Wiel Kusters Onlangs viel mijn oog weer eens op Vondels bekende ‘Kinder-lijk’ uit 1632, een gedicht zo vertrouwd dat men het, gedreven door een verlangen naar herkenning, in minder dan geen tijd doorleest, zonder daarbij nog te proberen het als nieuw te ervaren. Constantijntje, 't zalig kijndtje, Cherubijntje, van omhoog, d'IJdelheden, hier beneden, Uitlacht met … [Lees meer...] overConstantijntje (en Rembrandts Ganymedes)
Artikel
“Ionck bestaen, oud ghedaen”
Door Roland de Bonth Het is niet eenvoudig historische letterkunde aan de man te brengen, laat staan aan leerlingen in het voortgezet onderwijs. Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom middelbare scholieren liever een hedendaagse roman dan een toneelstuk uit de Gouden Eeuw lezen. Een eerste belemmering vormt de taal. Oudere teksten zijn geschreven in een afwijkende … [Lees meer...] over“Ionck bestaen, oud ghedaen”
Geleuter over de spelling en ’t ware bazuingeschal in de klas
Door Marc van Oostendorp Niet alleen Bilderdijk was fel gekant tegen de door de overheid voorgeschreven spelling, dat gold ook voor andere schrijvers. Het is verfrissend om die schrijvers te lezen in een tijd waarin iedereen lijkt te denken dat er natuurlijk een eenheidsspelling moet zijn. Ik ben nu veel Multatuli aan het lezen en een paar dagen geleden … [Lees meer...] overGeleuter over de spelling en ’t ware bazuingeschal in de klas
Gedicht: Lilian Zielstra • Tot dusver heb ik dit geleerd
Uit Ik zag een man met een bos bloemen naar de Nieuwstad gaan, de debuutbundel van Lilian Zielstra (de net afgetreden stadsdichter van Groningen). Tot dusver heb ik dit geleerd Dat het beter staat om rode wijn te drinken dan witte dat herhaald oogcontact in een menigte ongemak veroorzaakt dat het dan meestal per ongeluk nog een paar keer gebeurt Dat je op de roltrap … [Lees meer...] overGedicht: Lilian Zielstra • Tot dusver heb ik dit geleerd
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
De toekomst van de taalbeheersing (2/n)
Door Lucas Seuren In het vorige deel in deze serie besprak ik het hoofdartikel van Carel Jansen (€€€) van een recente uitgave van het Tijdschrift voor Taalbeheersing, waarin hij bepleit (a) dat onderzoek primair gemotiveerd moet zijn door praktische vraagstukken en (b) dat er meer belang gehecht moet worden aan het schoolvak Nederlands. Jansen kreeg 11 reacties op dat artikel, … [Lees meer...] overDe toekomst van de taalbeheersing (2/n)
Vlogboek – 12 van de mooiste beginzinnen uit de Nederlandse literatuur (nr. 13-24)
In deze video vind je twaalf van de mooiste beginzinnen uit de Nederlandse literatuur: Louis Couperus - De stille kracht Willem Elsschot - Het dwaallicht Marente de Moor - Roundhay, tuinscène Harry Mulisch - Twee vrouwen Arthur Japin - Een schitterend gebrek Jan Wolkers - Turks fruit Tom Lanoye - Sprakeloos Remco Campert - Het leven is vurrukkulluk Connie Palmen - … [Lees meer...] overVlogboek – 12 van de mooiste beginzinnen uit de Nederlandse literatuur (nr. 13-24)
Is ‘hele goede’ een taalfout?
Door Marten van der Meulen De huidige campagne van het CDA zal nog enige tijd herinnerd worden. Niet vanwege de inhoud, wel vanwege de leus ‘Een Hele Goede Morgen’. Eerst was er al een tweet van filosoof en schrijver Ger Groot, die zich héél flauw (en onterecht) afvroeg of je “iemand ook een halve morgen [kan] wensen”. Nu werd ik gewezen op een ingezonden brief in NRC, waarin … [Lees meer...] overIs ‘hele goede’ een taalfout?
De betekenis van scheldwoorden
Door Marc van Oostendorp Als ik zeg dat Diederik een mof is, wat zeg ik dan? Daarover gaat een interessant nieuw artikel van Bianca Cepollaro en Tristan Thommen in een van de mooiste taalkundige tijdschriften die er zijn (vind ik), Linguistics and Philosophy. Het artikel is interessant, hoewel het vooral negatief is. Het gaat over hoe we de betekenis van scheldwoorden niet … [Lees meer...] overDe betekenis van scheldwoorden
Gedicht: Jacob Cats • Jonck by out, heet by kout
Jonck by out, Heet by kout. Anna: Doch midd'ler tijt, op dat ghy meught Oock vruchten trecken van uw jeught, Gheen ouden man u gheven laet, Noch om sijn ghelt, noch om sijn staet; Een kalen kop, of grijsen baert, Dient met geen jeughdigh dier gepaert. 't Is best te trouwen sijns ghelijck, Jonck met wat joncx, en rijck met rijck: Want soo ghy trout een ouwe jan, Hy … [Lees meer...] overGedicht: Jacob Cats • Jonck by out, heet by kout
En sloeg en sloeg en sloeg
Door Wiel Kusters Eind 1916, begin 1917, schreef M. Nijhoff het volgende gedicht, dat ik citeer uit de in 1993 verschenen historisch-kritische editie, die werd verzorgd W.J. van den Akker en G.J. Dorleijn. De soldaat die Jezus kruizigde Wij sloegen hem aan 't kruis. Zijn vingers grepen Wild om den spijker toen 'k den hamer hief – Maar hij zei zacht mijn naam en: … [Lees meer...] overEn sloeg en sloeg en sloeg
’t Was maar een Jood (1848)
Jeugdverhalen over Joden (25) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaal ‘’t Was maar een Jood’ verscheen eind 1848 in twee publicaties: in de Almanak voor de jeugd, voor 1849 en in Uren van vreugde. Beide werden samengesteld door de Amsterdamse predikant, dichter en schrijver Cornelis van Schaick (1808-1874). Van Schaick besluit zijn lange, stichtelijke … [Lees meer...] over’t Was maar een Jood (1848)
“Nu eens op zijn kist / Gepist”
Bilderdijk en de officiële spelling Door Marc van Oostendorp Over de standaardspelling zijn er, geloof ik, in onze tijd nog maar twee opvattingen. Je bent er een al dan niet enthousiaste aanhanger van; je denkt bijvoorbeeld dat hij nu eenmaal nodig is om 'verwarring' te voorkomen. Of je trekt je er weinig van aan. Wat bijna niet meer bestaat: dat je tegen die eenheidsspelling … [Lees meer...] over“Nu eens op zijn kist / Gepist”
Gedicht: Jacob Cats • Van de drank
Van de drank De wijn is voor de mens en voor de rapste geesten, Maar water uit de beek ten dienste van de beesten, Al wat de wijngaard geeft dat is een schone vrucht, Om al wat droefheid smaakt te drijven op de vlucht. Wijn dient van goede reuk en goede smaak te wezen, Dan nog een klare glans die wordt er in geprezen, Ook dient hij niet verschraald, maar vers getapt te … [Lees meer...] overGedicht: Jacob Cats • Van de drank
Als je voltooide deelwoorden te kort zijn
Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
Is het mooi of is het mooi!
Nultaal (22) Door Jan Renkema Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale … [Lees meer...] overIs het mooi of is het mooi!
Zou u mij ook kunnen zeggen wie toch die Mukkelitukkeli is?
De Multatulileescursus (18) Door Marc van Oostendorp - Het is toch interessant hoe belangrijk brieven voor Multatuli waren. Als hij een tijdje niet publiceerde, had hij kennelijk altijd wel een correspondentiepartner aan wie hij brieven schreef die zo gedrukt konden worden. - En die dat natuurlijk ook uiteindelijk zijn. Bijvoorbeeld in dit deel van de Volledige Werken. - … [Lees meer...] overZou u mij ook kunnen zeggen wie toch die Mukkelitukkeli is?
Mythes, legendes en heldendichten
Het thema van Wereldverteldag 2019 is ‘Mythes, legendes en heldendichten’ en de vraag die natuurlijk het meest voor de hand ligt is: wat zijn dat precies? Menigeen zal vooral de associatie leggen met “oude volksverhalen” en dat klopt globaal ook wel. Maar in de wetenschap hebben de termen specifieke betekenissen. Nou ga ik de lezer niet vervelen met hoogdravende definities, … [Lees meer...] overMythes, legendes en heldendichten
Levende Talen Limburgs
Door Esther van Loo In december 2018 zijn we op het idee gekomen om een sectie Limburgs bij de Vereniging van Leraren in Levende Talen (VLLT, of kortweg Levende Talen) op te richten. Levende Talen is een koepelvereniging voor talenonderwijs die sinds 1911 bestaat. Op dit moment maken er 14 talensecties deel van uit. Levende Talen vertegenwoordigt ruim 3600 mensen, allen met … [Lees meer...] overLevende Talen Limburgs
Waarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Door Marc van Oostendorp Het leukste, het allerleukste, van de taalkunde is geloof ik dat je je steeds weer kunt verwonderen over het alledaagse. Neem de Nederlandse rangtelwoorden: eerste, tweede, derde, vierde, vijfde, zesde, zevende, achtste, negende, tiende, elfde, twaalfde,.... Een eenvoudig rijtje. Derde is een beetje vreemd, want I zou regelmatiger zijn. Zoals … [Lees meer...] overWaarom ‘driede’ makkelijker is dan ‘derde’
Gedicht: Paul Hermans • twee gedichten
Coïncidentie Over de vensterbank trippelde de schaduw van een merel. En de merel vloog naar zich toe en nam plaats in zijn schaduw en trippelde over de vensterbank en floot als een fluitende schaduw. uit: Dierzien (2017) … [Lees meer...] overGedicht: Paul Hermans • twee gedichten
Waarom maken taalkundigen zich niet druk over “correct” taalgebruik?
Door Lucas Seuren Van tijd tot tijd komt hier in de reacties of op Twitter een discussie voorbij over een taalfout die een auteur gemaakt heeft in zijn of haar stuk. Hoe kan het toch dat Neerlandici en Taalkundigen op een weblog over taal fouten maken? Het is een symptoom van een overkoepelende vraag: Waarom doen taalkundigen niet meer moeite om te zorgen dat Nederlanders zich … [Lees meer...] overWaarom maken taalkundigen zich niet druk over “correct” taalgebruik?
Levende literatuur als start studie Nederlands
Door Nico Keuning Onlangs vertelde de kersverse, twintigjarige voorzitter van Helios, de studievereniging van neerlandistiek van de UvA, op de radio dat zich dit jaar weer meer studenten hebben ingeschreven voor de studie Nederlands. ‘Er zijn nu vijftig nieuwe eerstejaars.’ Dat geeft hoop na eerdere berichten over het opheffen van de studie Nederlands aan de Vrije Universiteit … [Lees meer...] overLevende literatuur als start studie Nederlands
Maria, bron van inspiratie
Voornamendrift (36) Door Gerrit Bloothooft en David Onland Maria was tot 1990 de naam die het meest aan meisjes werd gegeven. Maar die, net zoals Johannes, vaak anders werd genoemd. Figuur 1 laat de populariteit van haar roepnamen zien vanaf 1940, toen nog bijna één op de tien meisjes als Maria werd aangegeven bij de burgerlijke stand. Voor 30% van die meisjes was de roepnaam … [Lees meer...] overMaria, bron van inspiratie
Voorjaar 2019, Gent: aperitieflezingen ‘Wat wordt er van de taal(kunde)’
Tijdens vier aperitieflezingen in het voorjaar van 2019 komt u in de KANTL te weten hoe het met onze taal gesteld is, hoe het Nederlands zal evolueren en op welke nieuwe manieren we in de toekomst (of nu al) met de taal kunnen omgaan. Historisch taalkundige Joop van der Horst heeft daarover zoveel te zeggen dat hij meteen twee aperitieflezingen voor zijn rekening neemt. … [Lees meer...] overVoorjaar 2019, Gent: aperitieflezingen ‘Wat wordt er van de taal(kunde)’