In Eva Meijers nieuwste roman Zee Nu (2022) loopt Nederland volledig onder water. De zee neemt letterlijk en figuurlijk de regie over in de roman, die een bijzondere plaats inneemt te midden van de talrijke klimaatromans in de Nederlandse literatuur. Het belang van de verbeelding in het denken over klimaatverandering, en specifiek de rol die de zee daarin heeft, kwam in … [Lees meer...] over‘Op een bepaalde manier is de zee bezield’: metaforiek in Zee nu van Eva Meijer
Artikel
Lessenreeks Brandaan: ervaringen in de klas
De een vond het leuk, de ander niet. Dat is de korte samenvatting van de respons op mijn Brandaanlessen. De reacties liepen heel sterk uiteen en dat mag. Het is niet per se de bedoeling dat iedereen verliefd wordt op de Middelnederlandse letterkunde, hoewel ik natuurlijk stiekem wel hoop dat het sommige leerlingen inspireert. Waar dit aan ligt? De vreemdheid van de tekst, … [Lees meer...] overLessenreeks Brandaan: ervaringen in de klas
We worden een eindje geduwd door Chineesche koelies
Een goede geleerde kan over ieder onderwerp iets interessants zeggen. Reizen naar (en door) Nederlands Indië bijvoorbeeld. Het is niet een onderwerp dat mij uit de slaap hield, maar Doris Jedamski en Rick Honings stelden er een heel boeiende bundel over samen. Het sterke van de bundel wordt beschreven in de ondertitel, Historical Perspectives and Literary Representations. … [Lees meer...] overWe worden een eindje geduwd door Chineesche koelies
Een constructie voor zij die uit België komen
Gisteren kwam ik de constructie weer eens tegen, in de NRC nog wel: Schlein spaarde de regering-Meloni alvast niet, en zei als reactie op de tragedie in Calabrië dat die ramp ,,zal blijven wegen op zij die een wet goedkeuren die hulp op zee belemmert", een verwijzing naar het harde migratiebeleid van de regering-Meloni. De combinatie van een voorzetsel (hier op), een … [Lees meer...] overEen constructie voor zij die uit België komen
Wetenschappers staan altijd met hun voeten stevig in de klei
Het atelier en de zee (4) In 2020 vormde ik samen met Marjoleine de Vos, Pauline Durlacher en Tonnus Oosterhoff de jury van de schrijfwedstrijd 'Latour op het Wad', georganiseerd door de Stichting Square Web en de Schrijversvakschool Groningen. De aanleiding was tweeledig: de toekenning van de Spinozalens aan filosoof Bruno Latour (1947-2022) - toen al ernstig ziek, … [Lees meer...] overWetenschappers staan altijd met hun voeten stevig in de klei
Met de poppen spelen als taaldaad
Het hele lange weekeinde (gisteren was het 'studiedag') is de beste vriendin – pardon, de bie-ef-ef – van Nene bij ons thuis geweest, dus het was een vrolijke boel. Af en toe kon ik afluisteren wat ze bij het poppenhuis aan het doen waren: samen een verhaal maken. - En toen ging de baby huilen. 'Whaa, whaa.' - Ik ging haar eten geven. Het zou de moeite waard zijn … [Lees meer...] overMet de poppen spelen als taaldaad
Wat het bloeivermogen van woord en syntaxis vermag
Toen ik nog recensieredacteur bij Meander was, kreeg ik eens een bundel met daarbij een uitgebreide toelichting van de dichter over zijn bedoelingen. Ik vroeg mij af of hij het niet beter bij dat stuk proza had kunnen laten, want dat had hem veel tijd en moeite bespaard. Kennelijk begreep hij niet dat het gedicht zelf de bedoeling is, ook als het autobiografisch is, of een … [Lees meer...] overWat het bloeivermogen van woord en syntaxis vermag
Nederscouwe: verdwenen na de Sint-Elisabethsvloed, 600 jaar later herontdekt
Op 11 juli 1327 sloot Willem, graaf van Holland, een overeenkomst met o.m. Lysbet, dochter Jan van der Merwede (aldus het Groot Charterboek der Graaven van Holland van Zeeland en Heeren van Vriesland deel 2, Leiden 1754 pag. 432). In dat document, op de inhoud waarvan we verder niet ingaan, komen de namen van een serie gerechten (dorpen met een lagere vorm van dorpsbestuur) … [Lees meer...] overNederscouwe: verdwenen na de Sint-Elisabethsvloed, 600 jaar later herontdekt
‘maar jissis, dis so old school en so wit’
Waarom Antjie Krog lezen? De laatste regels van Antjie Krogs nieuwe bundel Plundering luiden: ek vysel soos ek wilen fok julle In de vertaling van Robert Dorsman en Jan van der Haar is dat: ik vijzel taal zoals ik wildus fok julle Helemaal aan het eind wordt er dus niet meer vertaald. Het laatste gedicht van de bundel is dan ook een verdediging van de … [Lees meer...] over‘maar jissis, dis so old school en so wit’
Porna: een vreemde eend in de bijt
Een onderwerp dat de laatste maanden herhaaldelijk voorbij is gekomen in Neerlandistiek, is het verschil tussen woordgeslacht en referentieel geslacht, twee subsystemen van het genussysteem die vaak door elkaar worden gehaald. Als we in een woordenboek bij het lemma van een zelfstandig naamwoord kijken, dan vinden we daar een <m>, <v> of <o>, de … [Lees meer...] overPorna: een vreemde eend in de bijt
De verwarrende Limburgse a/e
Wie een Limburgs accent wil nadoen, kan snel resultaat boeken met een zachte g, keel-r en langgerekte klinkers. De gevorderden doen daar nog de juiste zangerige toon bij. Ook de a in plaats van e mag niet ontbreken, die maakt dat en klinkt als an. Die Limburgse a was de aanleiding van een spraakverwarring op hoog niveau, althans volgens een anekdote die rondging na de … [Lees meer...] overDe verwarrende Limburgse a/e
Zelden heb ik zo’n indringend stuk gezien
Van de koele meren des doods wordt gespeeld in Den Haag Van de koele meren des doods is pittig. Qua taal, thematiek en drama. Geen boek om 1-2-3 doorheen te scrollen. Een kolfje naar de hand van regisseur Manon Barthels om dit beeldschone werk te vertalen naar de wereld van anno nu. Met drie topacteurs – Bob Schwarze, Sijtze van der Meer en Amy van der Weerden die de … [Lees meer...] overZelden heb ik zo’n indringend stuk gezien
Geheime stukken van Betje Wolff
Vrouwen droegen maar zelden bij aan de spectatoriale tijdschriften in Nederland.[1] Betje Wolff deed dat wel. In haar eigen tijd wisten maar heel weinig mensen daarvan af. Het blad waarin ze schreef, De Gryzaard, was onbekend en de bijdragen waren zoals gebruikelijk anoniem. Het blad kwam elke vrijdag uit voor anderhalve stuiver en was ‘zeer dienstig voor de … [Lees meer...] overGeheime stukken van Betje Wolff
Sonnettenkransen en sonnettenkransenkransen
Als voorzitter a.i. van het Nederlands-Vlaamse Genootschap voor Taalplezier i.o. wil ik jullie graag op de hoogte stellen van recente sonnettenkransen en sonnettenkransenkransen. Als eerste een krans uit 2020: De middeleeuwen – een standaardwerk, van Frank Fabian van Keeren. Om de een of andere reden heb ik hier op Neerlandistiek nooit aandacht besteed aan dit heel aardige … [Lees meer...] overSonnettenkransen en sonnettenkransenkransen
Kan een tekst te simpel zijn?
Natuurlijk praat je anders met een docent dan met je moeder. Jouw docent praat evenzo op een andere manier met haar man dan met de caissière in de supermarkt (laten we daar in ieder geval maar van uitgaan). Iedereen past zijn of haar communicatie aan op de gesprekspartner en context. Dat kan soms lastig zijn om in te schatten, bijvoorbeeld als je iets uitlegt; je wilt dat … [Lees meer...] overKan een tekst te simpel zijn?
Smots en Smodzje
Smeerboel in het zeventiende-eeuwse Nederlands en Fries In het recente boekje Alle Amsterdamse Akten: Ruzie, rouw en roddels bij de notaris, 1578-1915 uit 2022 staat een prachtig artikel van Nicoline van der Sijs over scheldwoorden in de Amsterdamse notarisakten van de zestiende tot de achttiende eeuw. Hierin wordt beschreven dat vrouwen meestal met het … [Lees meer...] overSmots en Smodzje
Iedereen (aan de universiteit) professor
Tot mijn vinkjes behoort dat ik door een bizarre speling van het lot absurd vroeg hoogleraar geworden ben: begin april gedenken we dat ik vijfentwintig jaar eerder mijn eerste oratie hield, aan de Universiteit van Amsterdam. Ik was toen postdoctoraal onderzoeker en ben nooit universitair docent of hoofddocent geweest. Ik denk daar weleens aan, bijvoorbeeld als er aan sommige … [Lees meer...] overIedereen (aan de universiteit) professor
Nagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Het is deze week een beetje stil in het onderzoeksatelier over de literaire verbeelding van het Waddengebied, want er wordt verzameld, gelezen en geschreven. Ik gebruikte de avond om de onverkorte Rottumerplaat-tapes (zo'n 7 uur historische radio) te beluisteren. Het verhaal is bekend. In juli 1971 brachten achtereenvolgens Godfried Bomans en Jan Wolkers een week door op … [Lees meer...] overNagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Moord is slecht maar ik vind het niet erg
Het is inmiddels wel duidelijk dat je met willekeurig welke uitspraak evenveel over jezelf zegt als over de werkelijkheid. Wanneer ik bijvoorbeeld zeg 'Het regent buiten', vertel ik daarmee iets over het weer, maar ook iets over mezelf. Bijvoorbeeld dat ik ook zelf geloof dat het buiten regent. Ik kan natuurlijk wel liegen, maar normaliter vinden mensen het gek als iemand … [Lees meer...] overMoord is slecht maar ik vind het niet erg
Lucifer en de Nederlandse taal
Als je over de taal van Vondels Lucifer schrijft, kun je niet om Petrus Leupenius heen. Ik begin daarom met het conflict tussen Vondel en Leupenius. Daarna kijk ik in meer detail naar Vondels taalgebruik in Lucifer. Petrus Leupenius (1607-1672) was een Amsterdamse predikant die er in de allereerste uitgave van Lucifer (1654) ongenadig van langs kreeg van de toen 67-jarige … [Lees meer...] overLucifer en de Nederlandse taal
Van Duinkerken en het carnaval
Vandaag is het Aswoensdag. Het carnaval zit erop, katholieken halen een askruisje en de Vastentijd begint. Voor mij betekent dat tot Pasen geen alcohol, en dit jaar ook maar eens geen vlees. Gisteren was het voor mij dus echt: carne vale, dag vlees! Zelf vier ik overigens sinds de middelbare school ik al geen carnaval meer, en ook destijds stelde het weinig voor. Een … [Lees meer...] overVan Duinkerken en het carnaval
Door de woorden heen
Taalkundigen voeren overal dezelfde strijd: de strijd om te laten zien dat taal niet alleen maar bestaat uit een verzameling betrekkelijk simpele regeltjes die heel veel mensen kennen omdat hun erover is verteld op de basisschool, maar dat het veel rijker en wonderlijker is dan dat, een eindeloze schatkamer om je leven in te dwalen. Dat de taalkundige geen verkrampte … [Lees meer...] overDoor de woorden heen
Onzegbaar?
Er wordt de laatste paar jaar weer opvallend veel gesproken en geschreven over ‘het onzegbare’ en wel op een manier of het om iets vanzelfsprekends gaat. Poëzie en muziek zouden bij uitstek geschikt zijn om het voelbaar te maken; niet voor niets worden klank en ritme in poëzie benadrukt. Meestal wordt dat onzegbare in verband gebracht met metafysica of, in mindere mate, het … [Lees meer...] overOnzegbaar?
Ferguut in Italië
Soms krijg je een boek in handen waarbij je alleen maar kunt denken: wat een wonder dat dit bestaat, we hoeven onze hoop voor de mensheid nog niet helemaal op te geven. En zo las ik de afgelopen dagen de Italiaanse vertaling van de dertiende-eeuwse Arthurroman Ferguut door de Bolognese neerlandicus Davide Bertagnolli. Een boek waarin links het middelnederlands staat … [Lees meer...] overFerguut in Italië
In memoriam
‘En dan 100.000 jaar collationeren.’ Piet Verkruijsse (27 januari 1943 - 20 februari 2012) ‘Hm. Tja. Hm.’ [lange stilte] ‘En de bron?’Het is jammer dat de klank van tabak en donkerronkende klinkers in een zuinig lachende mond geen eigen letters of leestekens hebben. Want die gaven de woorden van Piet Verkruijsse soms een heel eigen, andere lading. Milder, cynischer … [Lees meer...] overIn memoriam