Liefst drie nummers van De Moderne Tijd zijn eind vorig jaar tegelijk verschenen: een dubbeldik themanummer over de historische beleving van Parijs en een nummer over oorlog op afstand, het thema van het vorige jaarcongres van Werkgroep De Moderne Tijd. Het dubbelnummer Zoveel Parijzen. De beleving van het ‘andere’ Parijs rond 1900 stond onder redactie van Babs … [Lees meer...] overVerschenen: nieuwe nummers De Moderne Tijd
18e eeuw
Verschenen: Jan van Gijsen (1668-1722), een journalistieke broodpoëet in de Jordaan
Eind zeventiende eeuw verruilde Jan van Gijsen (1668-1722) zijn geboortestad Haarlem voor de Amsterdamse Jordaan en enige jaren later zijn beroep van wever voor dat van schrijver. Voortaan zou hij zijn brood verdienen met de pen. Hij begon met verzen over de actualiteit voor de Antwerpse courant, maar zijn journalistieke ambities kregen pas echt de ruimte in zijn eigen … [Lees meer...] overVerschenen: Jan van Gijsen (1668-1722), een journalistieke broodpoëet in de Jordaan
20 januari 2024: Middag over Betje Wolff
Op 20 januari 2024 organiseert de Stichting Jacob Campo Weyerman een bijeenkomst in Amsterdam, in Huize Lydia, Roelof Hartplein 2 A. Op het programma staat een lezing van Marita Mathijsen over Betje Wolff, ‘de soliste’, over haar werk vóór het optreden van het duo. Het optreden van de aanstaande Wolff-biograaf wordt gevolgd door een gesprek over verrassende visies op de … [Lees meer...] over20 januari 2024: Middag over Betje Wolff
Verschenen: Jaarboek Bilderdijk 2023
Het Jaarboek Bilderdijk is een wetenschappelijke uitgave van de Werkgroep Bilderdijk. Het tijdschrift richt zich op onderwerpen en thema’s die verband houden met het leven, de periode en de omgeving van Willem Bilderdijk en zijn tijdgenoten. Het is de opvolger van het tijdschrift Het Bilderdijk-Museum (1984-2020), dat compleet op de DBNL te lezen is. … [Lees meer...] overVerschenen: Jaarboek Bilderdijk 2023
Is Holland, in ’t jaar MM,CCCC,XL [2440] misschien geschreven door Gerrit van der Jagt?
In haar blog van 25 april 2023 schrijft Marita Mathijsen dat het anonieme boekje Holland, in ’t jaar MM,CCCC,XL niet aan Betje Wolff toegeschreven kan worden. In het verleden zijn er heruitgaves van gemaakt waarin gewoon ervan uitgegaan wordt dat zij dit geschreven heeft. Bijvoorbeeld in 1975 door G.W.Huygens. In handboeken literatuurgeschiedenis wordt het schrijverschap ook … [Lees meer...] overIs Holland, in ’t jaar MM,CCCC,XL [2440] misschien geschreven door Gerrit van der Jagt?
Een ordinaire roof
Het Betje Wolff-Museum meldt dat de verdwijning van de portretjes van Betje Wolff en Aagje Deken in 1975 geen diefstal door een bewonderaar was, maar een ordinaire roof. Het Museum werd toen verbouwd, en de kostbaarheden waren in een speciaal aangeschafte munitiekist met slot opgeborgen in de kluis van het Polderhuis van het Waterschap Beemster. Daar verdwenen begin maart niet … [Lees meer...] overEen ordinaire roof
Een eenzame enkele morianiade, of: De straf van de schande
Dit is misschien wel het stichtelijkste verhaal uit de bundel van Hoffmann, en met de minste ironie gebracht. Gij zult anderen niet uitlachen als gij iets vreemds aan ze ziet. Een moraal die nog steeds hout snijdt. Ik heb maar één bewerking ervan gevonden. In De gestrafte bakkersjongen, in het anonieme Hoe het met stoute kinderen gaat uit 1893, zegt het … [Lees meer...] overEen eenzame enkele morianiade, of: De straf van de schande
Vier zwavelstokkiaden
1. Het brandgevaarlijke verhaal kent niet veel navolgers. De anonieme centsprent uit Het leven van den kleine deugeniet, gedateerd 1866-1897 is waarschijnlijk niet geënt op Hoffmann. Een van de twaalf taferelen toont Hendrik die onoplettend speelt met vuur in de kachel, met het onderschrift: Brand, brand! ’k ben enkel vuer! o leer!Blusch, blusch my slechts voor dezen … [Lees meer...] overVier zwavelstokkiaden
Geef ze nu eens terug, die portretjes!
U, bewonderaar van Betje Wolff en Aagje Deken, die in maart 1975 de twee miniatuurportretjes van Betje Wolff en Aagje Deken gestolen heeft uit het Betje Wolff Museum in Middenbeemster, kom er nu eens mee voor de dag! Ik begrijp u wel. Hoe vaak kom ikzelf niet in een museum waar de dingen niet zo heel keurig liggen, zo voor het grijpen, onbeschermd, waar ze misschien niet het … [Lees meer...] overGeef ze nu eens terug, die portretjes!
Verschenen: Verlicht en vilein, een biografie van achttiende-eeuws Nederland
Van Marleen de Vries verscheen deze maand bij Uitgeverij Balans Verlicht en vilein. Een biografie van achttiende-eeuws Nederland. De achttiende eeuw was een eeuw van dromers, denkers en paradijsvogels. Zonder hen zouden wij nu niet leven in een democratie met vrijheid van meningsuiting en mensenrechten. Voor deze en andere verworvenheden werd gestreden tijdens de … [Lees meer...] overVerschenen: Verlicht en vilein, een biografie van achttiende-eeuws Nederland
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (10, slot): Navolgers van Rotgans
In 2013 publiceerden de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman een artikel van me over satirische bijbelboeken waar ik nog steeds met genoegen aan denk. In het sindsdien verstreken decennium hebben zich in voetnoten weinig liefhebbers van het artikel gemeld. In het stuk schreef ik: ‘Controverse en navolging zijn goede indicatoren voor betekenis’. Ik … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (10, slot): Navolgers van Rotgans
15 december 2023: Patriotten in Noord en Zuid. Brabantse Omwenteling en Patriottentijd in vergelijkend perspectief
Jaarcongres Werkgroep De Achttiende EeuwKoninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en KunstenPaleis der Academiën, Rubenszaal, Hertogsstraat 1, BrusselVrijdag 15 december 2023 Aanmelden De woelige laatste decennia van de achttiende eeuw werden overal in de Atlantische wereld gemarkeerd door revolutionaire bewegingen, ook in de Nederlanden. De … [Lees meer...] over15 december 2023: Patriotten in Noord en Zuid. Brabantse Omwenteling en Patriottentijd in vergelijkend perspectief
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (9): De familie en Vondel
Van Rotgans’ familieleden lijkt zijn neef het interessantst. Deze schreef als A.H. de Salengre Junior de ‘Opdragt’ van Poëzy van oomlief. Hoewel zijn naam ook vaak met dubbel-l wordt geschreven, volg (en volgde) ik hier de spelwijze in de ‘Opdragt’. Zijn voornamen luidden afwisselend Albert Hendrik en Albert Henri; hij was net als zijn vader tweetalig. Junior was … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (9): De familie en Vondel
Jan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (5)
X. Een andere centsprent, Jan Klaassens klugtige Bedryven is ouder, gedateerd 1775-1813.[1] Boekenoogen, die de prent afdrukt in zijn Imagerie,[2] schrijft dat wij hieruit bij ontstentenis van een overgeleverde speeltekst ‘de voornaamste tafereelen van de poppenkast van dien tijd kunnen leren kennen.’[3] Als dat zo is – en Boekenoogen is een … [Lees meer...] overJan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (5)
Nader tot Rotgans
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (8) Wie was deze dichter van Boerekermis? Het gedicht over de kermis lijkt een ‘Fremdkörper’ in het oeuvre van Rotgans. In de 1715-uitgave van Rotgans’ Poëzy vormt de kermistekst het slotakkoord, na honderden bladzijden ernstige literatuur. Functioneerde het als een soort komisch afterpiece, zoals in … [Lees meer...] overNader tot Rotgans
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (7): Theater
Het tweede boek van Boerekermis verschilt sterk van het eerste boek. Het heeft er alle schijn van dat het aanzienlijk later na het eerste boek tot stand kwam: het is omvangrijker, wat de indruk wekt dat de waardering voor het eerste boek de schrijver aanmoedigde om meer woorden te gebruiken. De schrijver wendde ook de steven: het tweede boek gaat minder over boeren en … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (7): Theater
Oproep: scriptieprijs Madelein
Eens in de twee jaar reikt de Werkgroep 18e Eeuw de scriptieprijs Madelein uit aan de auteur van een masterproef over een aspect van de geschiedenis, literatuur, filosofie of beeldende kunst van de ‘lange’ achttiende eeuw (1670-1830). Scripties kunnen zowel in het Nederlands, Engels, Frans en Duits zijn opgesteld. Voor deze editie dient de scriptie tussen 1 september 2022 en 1 … [Lees meer...] overOproep: scriptieprijs Madelein
Strijd tussen ernst en boert
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (6) In zijn Boerekermis trakteert Rotgans zijn lezers op heel wat gesprekken, in het bijzonder tussen het ‘heerschap’, de verteller en gids, en de kermisgangers of kermiskijkers die hem desgevraagd opheldering verschaffen. Zo verzamelt de tekst een bonte reeks van stemmen, al heeft het ‘heerschap’ natuurlijk het eerste en … [Lees meer...] overStrijd tussen ernst en boert
Themanummer TNTL: meertaligheid in de achttiende eeuw
Het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (TNTL) publiceert Nederlands- en Engelstalige artikelen op het gebied van de neerlandistiek. De taal- en letterkundige bijdragen beslaan een breed spectrum aan diachrone en synchrone onderwerpen uit de Middeleeuwen tot het heden. Onlangs zag een nieuwe aflevering het licht, een dubbeldik themanummer … [Lees meer...] overThemanummer TNTL: meertaligheid in de achttiende eeuw
Representatie van boeren
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (5) In Rotgans’ Boerekermis is bepaald geen sprake van een idyllische portrettering van de boerenstand. De boer is hier geen goede wilde – zou ook onbegrijpelijk vroeg zijn: Jean-Jacques Rousseau was nog niet geboren – maar ook geen pastorale halve zachte met onophoudelijk een fluit in de mond. Zijn de boeren van Rotgans … [Lees meer...] overRepresentatie van boeren
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (4): Vergelijking met Bredero
De tekst van Rotgans telt 1352 versregels, ongelijk verdeeld over twee zogeheten ‘boeken’. Het eerste boek bevat 516 regels, het tweede 836. Beide boeken hebben een eigen karakter, waarbij het tweede boek naar verluidt een ‘hooger toon’ kiest. Dat lijkt dan ‘hooger’ in vergelijking met het eerste boek. Het eerste boek presenteert zich als een epos door de overname … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (4): Vergelijking met Bredero
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (3): De titelpagina
Belangrijkste onderdeel van de zogeheten paratekst van Boerekermis is de titelpagina. Ook het privilege behoort daartoe, waarover eerder al iets gezegd is. Nu alle aandacht voor de titelpagina. Op de titelpagina van de Poëzy-bundel van 1715 staat de voornaam van de auteur voluit genoemd, bij Boerekermis is er van de voornaam alleen een … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (3): De titelpagina
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Via Boekwinkeltjes is de Strengholt-editie van Boerekermis niet beschikbaar, wel via DBNL. Gelukkig heb ik nog een echt exemplaar en als het moet, haal ik de 1715-editie van Poëzy uit de kast. Voor die mooie editie betaalde ik in 1985 aan Antiquariaat Nieuw Gafpa 425 gulden, toen en nu veel geld, maar spijt had ik toen niet en nu al helemaal … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
In het begin van de achttiende eeuw organiseerde Lukas Rotgans (1653-1710) een heuse parade van boeren, om vervolgens samen met die opgetrommelde boeren getuige te zijn van dorps kermisvermaak. In 1352 versregels, in het gedicht Boerekermis, beschreef Rotgans die boerse entree in het dorp en de talloze smakeloze kermisattracties. Boerekermis werd enkele keren … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
Jacob Eduard de Witte in Oss (1792)
In zijn Haagse gevangenis had Jacob Eduard de Witte zich van landverrader omgeschoold tot schrijver. Na zijn vrijlating in 1790 had hij nog wel veel last van de hem opgelegde ‘eeuwige verbanning uit Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht’. Hij verkaste daarom naar Rosmalen, om er te trouwen met Maria van Zuylekom, die hem in het gevang zo vaak gezelschap had gehouden. … [Lees meer...] overJacob Eduard de Witte in Oss (1792)
