door Jan StroopMet een vork eten, dat doet de mensheid nog niet zo lang. Eerst was er alleen een mes of iets wat daarop leek, daarna de lepel. Er waren wel vorken, al in de Romeinse tijd. Maar die werden in de landbouw gebruikt, onder andere om hooi en stro te verplaatsen. Zie mijn vorige blog.De oudste vermeldingen van de etensvork zijn uit de vroege Middeleeuwen. … [Lees meer...] overUit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaart ‘etensvork’
columns Jan Stroop
Uit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaarten ‘hooivork’ en ‘houten vork’
door Jan Stroop <!----> Een van de aardigste bezigheden die ik op ’t Meertens instituut te doen had, was ’t tekenen van proefkaarten voor de Taalatlas. Je voelde je een beetje ambachtsman en bij dat tekenen kon je ook regelmatig verrast worden. Geen twee taalkaarten zijn namelijk ’tzelfde en terwijl je doende bent de symbooltjes een voor een op de invulkaart in te … [Lees meer...] overUit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaarten ‘hooivork’ en ‘houten vork’
“ik geloof ’t ± zoo in elkaar zit” (Vincent van Gogh)
door Jan Stroop De bijzin zonder ‘dat’, anno 2016 <!--Bij mijn lectuur van de brieven van Vincent van Gogh waren me twee grammaticale eigenaardigheden opgevallen. De eerste is ’t overvloedige gebruik van ’t wederkerend voornaamwoord bij begrijpen: ik begrijp me dat heel goed. Daar ging mijn vorige stukje over. Het tweede verschijnsel dat me opviel is de gewoonte van … [Lees meer...] over“ik geloof ’t ± zoo in elkaar zit” (Vincent van Gogh)
Zich beseffen, zich bedenken, zich begrijpen
door Jan Stroop … [Lees meer...] overZich beseffen, zich bedenken, zich begrijpen
Kerst of Kerstmis
door Jan StroopAls mijn indruk juist is dan zeggen de meeste katholieken kerstmis, de overige Nederlanders kerst. Dat zou dan ook geografisch enigszins zichtbaar moeten zijn: meer kerstmis-zeggers in ’t zuiden van Nederland, meer kerst-zeggers in ’t noorden. Maar daarover bestaan geen gegevens. Waar wel gegevens over zijn is de verandering in de verhouding tussen die twee … [Lees meer...] overKerst of Kerstmis
Hinderrijk
door Jan StroopBlijkbaar is ’t aan de aandacht van de lexicofielen ontsnapt, ’t woord waarmee ProRail zijn beleid voor ’t komende jaar typeerde: hinderrijk. ’t Stond in een kop in de Volkskrant van 15 oktober j.l.: “ProRail voorziet 'hinderrijk' jaar voor reizigers”. In ’t artikel werd de hinder gespecificeerd: "De ingrijpende werkzaamheden bij het belangrijkste spoorknooppunt … [Lees meer...] overHinderrijk
Nogmaals Klaas Woudt (1923-2012)
door Jan StroopOp 6 november schreef Bart FM Droog in zijn blog over de legendarische Zaanse drukker, uitgever, publicist en dichter Klaas Woudt (1923-2012). Een belangrijk aspect bleef daar onvermeld, diens belangstelling voor dialect. Klaas Woudt publiceerde jarenlang over ’t Zaans dialect, o.a. verzameld in Zaans voor beginners, en hij schreef verhalen in … [Lees meer...] overNogmaals Klaas Woudt (1923-2012)
Uit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaart ‘etter’
door Jan Stroop ’t Vakgebied dat mijn werkterrein werd toen ik in 1966 aangesteld werd bij ’t Dialectbureau, ’t latere Meertens Instituut, was de taalgeografie, meer in ‘t bijzonder de woordgeografie. Dat is een vakgebied dat zich bezighoudt met de verspreiding van heteroniemen en de verklaring van hun verspreidingspatronen op de landkaart. De woordgeograaf verzamelt … [Lees meer...] overUit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaart ‘etter’
Uit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaart kaft
(met twee kaarten) Door Jan Stroop Van augustus 1966 tot augustus 1974 was ik medewerker van het Dialectbureau van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. Mijn werk was o.a. ’t ontwerpen en uitgeven van kaarten voor de Taalatlas van Noord- en Zuid-Nederland. Aflevering 9 van die Atlas is zodoende onder mijn supervisie tot stand gekomen. Ook de … [Lees meer...] overUit de archieven van ’t Meertens Instituut: de proefkaart kaft
De nummer één
door Jan StroopKortgeleden zag ik op de website Taalmeldpunt.nl de volgende melding: “Flexa, het nummer één verfmerk voor doe-het-zelvers.” De melder vond kennelijk dat het nummer één een vreemde formulering is en inderdaad je leest en hoort in dit soort combinaties steeds de nummer één met ’t lidwoord de. Paar voorbeelden uit Google: De nummer één uien leverancier … [Lees meer...] overDe nummer één
Nogmaals OOM en NONKEL
Oorspronkelijk verschenen in de Dialectatlas van het Nederlands (red. Nicoline van der Sijs, Amsterdam 2011) (met een verbeterde kaart) door Jan Stroop Dit is een hoofdstukje uit de Dialectatlas van het Nederlands. Ik publiceer ’t opnieuw omdat ik de tekst en ’t bijhorende kaartje op een belangrijk punt heb moeten verbeteren: ik ging er eerst ten onrechte van uit dat … [Lees meer...] overNogmaals OOM en NONKEL
Hoe zeggen we ‘suiker’?
door Jan Stroop (Dit is de uitwerking van de presentatie die ik op 15 december 2013 te Roosendaal gehouden heb, in 't kader van de expositie 'Suikergoed'.) Van ’t woord suiker bestaan in de Nederlandse dialecten minstens negen verschillende uitspraken: suiker, suker, sökker, soiker, seuker, soeker, soker, sokker en sukker. En ze gaan allemaal terug op één oervorm. De … [Lees meer...] overHoe zeggen we ‘suiker’?
Hoe zou De Ruyter echt gesproken hebben?
door Jan Stroop In De Taalstaat (programma op radio 1, zaterdag van 11 tot 13 uur) van 31 januari ging ’t over de film Michiel de Ruyter. Wie verwacht had dat het dan in elk geval ook over de taal zou gaan die in de film gebruikt wordt, kwam bedrogen uit. ’t Ging vooral over hoe ’t scenario tot stand gekomen was en over 't grappige feit dat zowat alles aan de film over de … [Lees meer...] overHoe zou De Ruyter echt gesproken hebben?
’t Poldernederlands is toch echt iets aparts
door Jan StroopOp Wikipediavind je ook een hoofdstuk over het Poldernederlands. Dat gaat over mijn ontdekking en beschrijving van dit sub-ABN. Een intrigerende passage in die tekst is de volgende: “Critici van het concept Poldernederlands wijzen erop dat het verschijnsel van de lager aangezette diftong op zichzelf niet nieuw is. De verlaging van de diftongen in de … [Lees meer...] over’t Poldernederlands is toch echt iets aparts
Een stukkie over kissies die gekaapt zijn
door Jan Stroop In de titel boven deze tekst staan twee woorden die je in deze vorm niet vaak in geschreven taal zult tegenkomen. Stukkie dan nog wel een enkele keer, bijvoorbeeld als het gaat om een product van de tekstverwerker. Carmiggelt noemde z’n kronkels zo. In romans en verhalen die in volksbuurten spelen, van o.a. Brusse, Querido en Heijermans, kom je kissies … [Lees meer...] overEen stukkie over kissies die gekaapt zijn
Tropisch Nederlands
Wie draait d’r tong?door Jan StroopSurinamers spreken geen Poldernederlands. Dat constateer ik na de drie weken dat ik in Paramaribo geluisterd heb naar radio, tv, op straat en in de collegezaal (met alleen maar vrouwen!). Ik geef toe, ’t is maar een indruk, maar ik durf zo langzamerhand wel op m’n gehoor te vertrouwen. Door die afwezigheid van dat Poldernederlands lijkt … [Lees meer...] overTropisch Nederlands
In ’t zuiden wordt niet meer ALS gezegd dan elders.
door Jan Stroop Met de conclusie die Hubers en De Hoop trekken kan ik ’t eens zijn. Ze presenteren die aan ’t eind van hun artikel “The effect of prescriptivism on comparative markers in spoken Dutch”, waar Marc van Oostendorp onlangs de aandacht op gevestigd heeft. H&H; hebben ’t Corpus Gesproken Nederlands onderzocht op ’t gebruik van als en dan bij … [Lees meer...] overIn ’t zuiden wordt niet meer ALS gezegd dan elders.
Wat doet die k in winterkoninkje en koninkrijk?
door Jan StroopOnze taal kent een aantal woorden die een k bevatten die je daar niet zou verwachten: koninkrijk, koninklijk, oorspronkelijk, jonkvrouw, (on)afhankelijk, aanvankelijk, aanhankelijk, vergankelijk, toegankelijk, ontvankelijk, gevankelijk en nog een paar. Ik bedoel de k’s midden in die woorden. Dat zou toch in al deze gevallen een … [Lees meer...] overWat doet die k in winterkoninkje en koninkrijk?
Driewerf natuurlijk
door Jan Stroop over een verminkt katholiek gezangIn de periode dat de katholieke kerk aan vernieuwing deed, is … [Lees meer...] overDriewerf natuurlijk
Lees Renate Rubinstein!
door Jan Stroop ’t Zal Karel van het Reve wel weer geweest zijn (of W.F. Hermans) die zei dat de houdbaarheid van een schrijver niet afhangt van de inhoud van zijn verhaal maar van zijn stijl. Als iemand daar ’t bewijs van is, is ’t wel Renate Rubinstein. Terwijl ik bezig ben aan een artikel over dan in combinaties als niets dan afgunst, … [Lees meer...] overLees Renate Rubinstein!
Vlinder en zijn heteroniemen
door Jan Stroop Afgelopen weekend was er tuinvlindertelling, georganiseerd door de Vlinderstichting. Een gelukkig toeval was dat het weer de tellers bijzonder mee zat. Er werden meer dan 180.000 vlinders geteld. De winnaar was de dagpauwoog, nummer twee de gamma-uil en drie ’t koolwitje. De complete lijst van alle getelde vlinders omvat 36 namen voor even zoveel soorten … [Lees meer...] overVlinder en zijn heteroniemen
Als De Schutter dat geweten had, of zou geweten hebben…
door Jan StroopGeorges de Schutter betoogt in zijn artikel ‘De werkwoordelijke eindgroep en nog steeds geen einde?’ dat metrum en ritme belangrijke factoren zijn bij de keuze van de volgorde in de werkwoordsgroep. ’t Is een artikel dat zich niet leent voor lezing bij hoge temperaturen. Marc van Oostendorp geeft er in zijn blog de essentie van weer: we zeggen liever … [Lees meer...] overAls De Schutter dat geweten had, of zou geweten hebben…
KLOPT!
Door Jan Stroop Als je mag afgaan op ’t Corpus Gesproken Nederlands (CGN) komt de uitdrukking dat klopt (of kortweg: klopt) in de spreektaal gemiddeld ongeveer twee keer per uur voor. Dat klopt scoort in ’t CGN 1671 keer, dat wil zeggen 311 keer in ’t Vlaamse deel, 1360 in ’t Nederlandse. De totale omvang van ’t CGN is ongeveer 900 uur, vandaar ‘ongeveer twee keer per uur’. … [Lees meer...] overKLOPT!
Rijksmuseum: Geschiedjuweel
door Jan StroopKijk bij een bezoek aan ’s Rijks museum in Atrium West ook eens langs de linkermuur omhoog. Dan zie je een groot paneel met een interessante tekst. Er staat:“Aen d’Amstel en aan ’t Y, daer doet sich heerlijck opeSy die, als Keyserin, de kroon draeght van Europe.”’t Geschiedjuweel, dat blinkt aan dien doorluchten kransVindt in dit heiligdom … [Lees meer...] overRijksmuseum: Geschiedjuweel
Rijks museum
door Jan StroopIn haar column van maandag 8 april (Volkskrant) uit Aaf Brandt Corstius haar ongenoegen over de spatie tussen Rijks en museum zoals die te zien is in ’t nieuwe logo van ’t museum. Ze is niet de eerste. Zelden heeft een lege ruimte zoveel beroering veroorzaakt, in kleine kring welteverstaan. Aaf stoort zich vooral aan de argumenten van ontwerpster Irma Boom. Twee … [Lees meer...] overRijks museum
