Door Siemon Reker Vice-premier Hugo de Jonge kwam gisterenmiddag zó enthousiast de zaal binnen op Nieuwspoort waar hij de wekelijkse persconferentie van Rutte zou overnemen (14 februari 2020), dat hij de journalisten al begroette voordat de vertegenwoordiger van Rijksvoorlichtingsdienst hem het woord had gegeven. … [Lees meer...] overEen verhogingstendens bij hedendaagse klinkers in het Nederlands?
fonologie
Accenten in noord en zuid
Door Miet Ooms De goede toehoorder heeft het waarschijnlijk wel eens gemerkt: sommige woorden hebben in België een ander woordaccent dan in Nederland. In sommige gevallen vormt de rijksgrens niet eens de grens tussen het ene en het andere accent, maar tussen de regio waar beide accenten kunnen (een wisselend accent) en die waar maar één accent gebruikelijk is. Soms is dat … [Lees meer...] overAccenten in noord en zuid
Aanvullend of aanvullend?
Klemtoonverschuiving en morfonologie Door Ad Welschen U leest in uw dagblad: “Hij [verdachte Josef B.] hield buren altijd vriendelijk maar dringend op afstand. Moszkowicz [zijn advocaat] wilde voorafgaand aan de zitting geen aanvullende vragen beantwoorden.’’ (De Volkskrant, 21-1-20). En u leest de laatste zin nog eens, maar nu hardop, met de normale … [Lees meer...] overAanvullend of aanvullend?
Opnieuw Robert
Hoe zit het nu met Robert? Vorige week schreef ik daar hier een stukje over, maar volkomen ten onrechte vergat ik daarbij de historische taalkunde. Gelukkig wees Cor van Bree, de mens geworden historische taalkunde van het Nederlands daarop, met een verwijzing zelfs naar de relevante paragraaf in zijn meesterlijke Leerboek voor de historische grammatica. Het Nederlands heeft … [Lees meer...] overOpnieuw Robert
De kortste klank van het Nederlands
Als een groot geleerde overlijdt, laat hij of zij altijd een onvoltooid werk achter. Dat kan niet anders, want nog nooit is er een onderwerp geweest dat in alle opzichten voldoende onderzocht is. Het gat dat Johan Taeldeman twee jaar geleden naliet, heette de sjwa, de 'toonloze e' aan het eind van bede, In de grote Fonologische Atlas van de Nederlandse Dialecten was het … [Lees meer...] overDe kortste klank van het Nederlands
Robert, Robbert, Roobert
Ik geloof niet dat ik ooit een Robert Ro-bert heb genoemd, met de o van poot (in het fonetisch alfabet: [o]. Alle Roberts heb ik altijd de klinker van pot gegeven ([ɔ]). Maar onlangs kwam ik erachter dat dit niet altijd op prijs wordt gesteld omdat er heren zijn die wel degelijk R[o]bert heten, en ten tweede dat ik mijn tijd misschien ooit vooruit was. … [Lees meer...] overRobert, Robbert, Roobert
Szomjas vagyok
Nene leert Nederlands Nene is nu acht maanden weg uit Hongarije en haar Hongaars is bijna weg, in ieder geval als ze met ons spreekt. Er zijn nog een paar restanten: als ze moet plassen zegt ze thuis soms nog pisilniki – eigenlijk een door ons verbasterde vorm van het Hongaarse woord pisilni – terwijl ze op school heeft geleerd dat het naar de wc gaan heet. En als ze … [Lees meer...] overSzomjas vagyok
Grammatica leren
Terwijl ze allerlei andere dingen ook moeten leren, ontwikkelen jonge kinderen ook inzicht in de grammatica van hun taal. Hoe leren ze bijvoorbeeld het verschil tussen zelfstandig naamwoorden en werkwoorden? In ieder geval van een deel door goed te luisteren naar de vorm van die woorden, zo blijkt uit onderzoek. … [Lees meer...] overGrammatica leren
Een hele goeie navond: de opgebruimde conducteur
Door Siemon Reker Het verhaal van de hoofdconducteur van enkele maanden terug komt zo, eerst even naar een jaar of 30 geleden. Een collega vertelde me enthousiast hoe zijn zoontje hem had verteld dat hij iets juist heel goed had opgebruimd. Opgebruimd? Ja, van het werkwoord opbruimen dat net zo klinkt als opruimen en als je dat als jonge junior nog … [Lees meer...] overEen hele goeie navond: de opgebruimde conducteur
Verschenen Themanummer Verslagen & Mededelingen van de KANTL opgedragen aan Johan Taeldeman
Onlangs verscheen een nieuw nummer van ons tijdschrift Verslagen & Mededelingen, met als titel 'Drie visies op de frequentste klank van het Nederlands'. Dit nummer, dat handelt over (diverse aspecten van) de sjwa, is opgevat als een postuum eerbetoon aan Johan Taeldeman. … [Lees meer...] overVerschenen Themanummer Verslagen & Mededelingen van de KANTL opgedragen aan Johan Taeldeman
Oud nieuws over Niels
Vooral jongeren spreken de l aan het eind van een lettergreep uit als w. Hoe zit dat precies? en wat heeft het te maken met het feit dat we in het Nederlands goud zeggen in plaats van gold en oud in plaats van old? (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overOud nieuws over Niels
Ik praot Wolluks, gij prôt Wolluks
Ah, kwam ik maar uit Waalwijk, dan had ik nóg meer kunnen genieten van het fraaie koffietafelboek Wollukse praot. Over de Waalwijkse taal, samengesteld door de dialectgroep Wollukse praot en vorige week in Waalwijk gepresenteerd. Ik kan me niet herinneren ooit zo'n mooi dialectboek te hebben gezien. … [Lees meer...] overIk praot Wolluks, gij prôt Wolluks
Marokkanen assimileren wel, maar anders
Door Khalid Mourigh Eerder schreef ik dat de meeste woorden in straattaal uit het Sranan Tongo afkomstig zijn; waggie ‘auto’, mattie ‘vriend’, os(so) ‘huis’ en torrie ‘verhaal’ zijn voor grootstedelijke jongeren inmiddels net zo Hollands als stroopwafels en kaas. Het lexicon is ook het eerste waar mensen aan denken bij straattaal. Toch vormt het gebruik van ‘vreemde’ woorden … [Lees meer...] overMarokkanen assimileren wel, maar anders
Competatief
De man met de beste taaloren van Nederland is zonder twijfel Siemon Reker. Deze emeritus hoogleraar Gronings was de eerste die het verschijnsel opmerkte dat Jan Stroop later Poldernederlands zou noemen. Nu hoorde hij drie jaar geleden al iets bij Mark Rutte dat anderen, pas recentelijk begint op te vallen: de man zegt competatief. Net als tal van anderen, die trouwens ook … [Lees meer...] overCompetatief
Verkansie
Door Henk Wolf Vrijdag schreef columniste Nadia Ezzeroili in de Volkskrant een stukje over het woord verkansie, een variant van vakantie. De columniste observeert een groeiende populariteit van de geschreven vorm verkansie op de sociale media. Dat kan heel goed een juiste observatie zijn, daar wil ik af blijven, maar de suggestie dat de variant verkansie nieuw zou zijn of … [Lees meer...] overVerkansie
Wat betekent een zachte g?
Een zin betekent meestal heel veel dingen tegelijk. Hij heeft een letterlijke inhoud, maar door de manier waarop je hem zegt kunnen daar nog allerlei andere betekenislagen aan worden toegevoegd. Wanneer iemand 'Ik heb geen broers' zegt met een zachte g, zegt hij niet alleen 'mijn ouders hebben geen andere mannelijke kinderen gekregen die nog in leven zijn', maar ook: 'ik kom … [Lees meer...] overWat betekent een zachte g?
Geen brein zo geschikt om het verschil tussen a en i te horen als het menselijk brein
De fonologie! Het is mijn eigen specialisme van de taalkunde, de klankleer. Zo'n honderd jaar geleden bracht het dé vernieuwing in de taalkunde, omdat de fonologen lieten zien hoe je ook de taal van de eigen tijd op een wetenschappelijke manier kunt bestuderen. In de negentiende eeuw was de historische taalkunde enorm succesvol. De grootste intellectuele ontdekking van de … [Lees meer...] overGeen brein zo geschikt om het verschil tussen a en i te horen als het menselijk brein
Ciaciao
Van de week klaagde iemand in een reactiepaneel op dit blog dat de geesteswetenschappen zo weinig ontdekken, maar die klacht is ongegrond, er worden aan de lopende band dingen ontdekt, in ieder geval door mij. Let op! De ontdekking van de week: het Nederlands lijkt op het Ilokano. Het begon van de week op Twitter met iemand die zich erover verbaasde dat hij zo vaak doei doei … [Lees meer...] overCiaciao
Seuren
De Multatulileescursus / Sprachwissenschaftliche Beihefte I Er zou een aardige studie te maken zijn van de spelling van Multatuli. Er zijn natuurlijk de in het oog springende details – de y in plaats van ij (hy lydt) en het feit dat Douwes Dekker mens schreef voor mensch als hij even de kans kreeg –, maar interessanter nog zijn de details. Omdat hij zich niet sterk richtte … [Lees meer...] overSeuren
De klank van woorden in je hoofd
Ergens in ons hoofd zit verborgen dat we de viervoetige beste vriend van de mens aanduiden met hond: een bepaalde klankvorm die ruwweg begint met een geruis in de keel en eindigt met een tikje van de tong tegen de corona achter de tanden. Maar hoe zit die klankvorm precies in ons hoofd opgeslagen? Daarover gaat een interessant proefschrift, dat vandaag in Nijmegen verdedigd … [Lees meer...] overDe klank van woorden in je hoofd
Hoe vind je de klemtoon in een woord?
Door Henk Wolf Klemtonen zijn rare dingen. Een klemtoon maakt een lettergreep opvallender dan overige lettergrepen, maar dat kan op verschillende manieren: beklemtoonde lettergrepen kunnen bijvoorbeeld luider zijn dan hun onbeklemtoonde buren, maar ook op een hogere toon worden uitgesproken of langer worden aangehouden. Nederlandstaligen gebruiken vooral de laatste twee … [Lees meer...] overHoe vind je de klemtoon in een woord?
Extra lange klinkers in het Nederlands
Door Henk Wolf De fouten die Nederlandstaligen maken bij het leren van een vreemde taal, kunnen je soms ook wat leren over hoe het Nederlands in hun hoofd zit. Zo zie ik regelmatig dat Nederlandstaligen zich bij bepaalde klinkerlengtes gemakkelijker voelen dan bij andere. Een van mijn taken is het geven van cursussen Fries. Daar komen mensen op af met heel verschillende … [Lees meer...] overExtra lange klinkers in het Nederlands
Leenwoorden uitspreken: je eigen keuze
Door Marc van Oostendorp Sommige taalonderwerpen lijkt iedereen interessant te vinden, behalve de taalkundige. Leenwoorden zijn daar een voorbeeld van: begin in een volle bus een gesprek over taal, en binnen de kortste keren worden leenwoorden daarin genoemd; maar heel veel taalwetenschappelijk onderzoek is er niet naar dat verschijnsel. Het boek Borrowing van de … [Lees meer...] overLeenwoorden uitspreken: je eigen keuze
D’r zij licht
Door Henk Wolf Er zijn veel Nederlandstaligen die het woordje dat we als er schrijven net zo uitspreken als het woordje d'r, dus met een [d] aan het begin, dan eventueel een sterk gereduceerde klinker (de sjwa) en daarna een [r]. Die begin-[d] is historisch, want in veel contexten is er ontstaan uit daar. Ook de uitspraak waarbij er rijmt op ver (zonder [d], maar met een … [Lees meer...] overD’r zij licht
Het rare van de R
Door Marc van Oostendorp Wat is een r-klank? Dat is een van de onbeantwoorde vragen van de taalwetenschap. Een van de rare kanten van de r is dat hij op zoveel verschillende manieren gemaakt kan worden en op zoveel verschillende manieren klinkt. Dat geldt voor heel veel talen, maar het Nederlands is een uitmuntend voorbeeld: er zijn tientallen manieren om de klank te maken … [Lees meer...] overHet rare van de R
