Door Peter Nieuwenhuijsen Van de bekende versregel ‘O, kom er eens kijken’ bestaan, zo leert het internet, diverse varianten. Een daarvan is dat het eerste woord ook wel als ‘Oh’ wordt geschreven. In Van Dale (ik gebruik de 15e druk) vormt zowel O als Oh een lemma. Bij O lezen we dat het een uitroep is van (ik doe een greep) verrukking, bewondering, verwondering, verbazing, … [Lees meer...] overDe h is goedkoop
fonologie
Een krant gaat in de overbeet
door Jan Stroop Taalkunde is niet de sterkste kant van De Volkskrant. Daar is ’t artikel van wetenschapsredacteur Maarten Keulemans, “Vroege mens deed het zonder v, w en f – want die kon zijn gebit niet aan” (14 maart), weer een mooie illustratie van. … [Lees meer...] overEen krant gaat in de overbeet
Is meten weten? Bericht uit de wereld van de klemtoon
Door Marc van Oostendorp Ik ben van huis uit fonoloog en geen foneticus. Er zijn allerlei verschillen tussen deze zusterdisciplines. Zo gaat fonologie over klanken als onderdeel van de taal (de relatie met andere onderdelen van de grammatica, bijvoorbeeld, de manier waarop ons innerlijke woordenboek in elkaar zit, hoe we daar onthouden hoe we woorden zeggen en hoe ze klinken) … [Lees meer...] overIs meten weten? Bericht uit de wereld van de klemtoon
Prof. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Door Marc van Oostendorp Bovenstaande opname is een van de vele uit de rijke audio-archieven van het Meertens Instituut. De oorspronkelijke opname komt van het Fonetisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Als de archieven juist zijn, hoor je hier Jac. van Ginneken (1877-1945), de roemruchte eerste hoogleraar Nederlands van de Katholieke Universiteit … [Lees meer...] overProf. Jac. van Ginneken SJ zegt middenklinkers en zingt ‘In ’t bronsgroen eikenhout’
Herherhalingen
Door Marc van Oostendorp Wat is gemakkelijker dan iets twee keer zeggen? Ja, wat is er gemakkelijker? Jan Renkema heeft al een tijdje een serie op Neerlandistiek over nultaal, de manier waarop we in taal de mogelijkheden inzetten om iets niet te zeggen. Wanneer hij klaar is, hoop ik dat hij met een serie begint over herhalingen en herhalingen van herhalingen, herherhalingen en … [Lees meer...] overHerherhalingen
bɛstyderə
Door Marc van Oostendorp Een aardige observatie van Siemon Reker in zijn nieuwe boekje Dat gezegd hebbend (op 23 januari wordt het in Nijmegen gepresenteerd in aanwezigheid van politieketaalkanon Dries van Agt): premier Rutte spreekt de eerste klinker in het woord bestuderen consequent uit als de [ɛ] van pet. Je hoort het bijvoorbeeld duidelijk in het volgende, al wat oudere … [Lees meer...] overbɛstyderə
Koperaasje en alkolist
Door Henk Wolf Aan het einde van de negentiende eeuw richtten boeren in Nederland op veel plaatsen coöperatieve zuivelfabrieken op. Tot ver in de twintigste eeuw hadden veel mensen op het platteland direct of indirect met zulke fabrieken te maken. Mijn grootouders hadden het er vaak over en zij spraken daarbij steevast van de koperaasje. Nog steeds wordt de grote zuivelfabriek … [Lees meer...] overKoperaasje en alkolist
Alcoholische alcoholisten
Door Marc van Oostendorp Een intrigerende vraag van Jan Renkema, afgelopen woensdag in zijn rubriek Verwarwoordenboek Vervolg: Nog een vraagje: hoe spreekt u de tweede –o– uit? In alcoholicus is het de o van ‘dool’ en van ‘holistisch’, maar in alcoholist de o van ‘dol’ en van ‘alcohol’. Vreemd, die lange klinker in alcoholicus. Dat komt natuurlijk door die ene -l-, vergelijk … [Lees meer...] overAlcoholische alcoholisten
Van p naar b in Nederland en Duitsland
Door Marc van Oostendorp Vanmiddag promoveert Nina Ouddeken in Nijmegen, hoera! Nina is de eerste student die ik naar drie titels heb mogen begeleiden – eerst de bachelor, dan de master en nu dan het doctoraat. Het proefschrift dat ze vanmiddag verdedigt is daar dus de kroon op, en het is een fonkelende kroon. Het gaat onder andere over een probleem dat mij al heel lang … [Lees meer...] overVan p naar b in Nederland en Duitsland
Waarom schrijven we ‘brief’ en ‘doos’, maar ‘hond’ en ‘krab’?
Door Sterre Leufkens Sorry, spellingsregelsbedenkers van weleer. Excuses dat ik jullie vals beschuldigd heb. Al jaren! Badend in onwetendheid dacht ik dat jullie een enorm inconsequente regel hadden bedacht. Maar niets blijkt minder waar: de bewuste regel is gewoon geheel en al het gevolg van de klankregels van het Nederlands. Niks geen inconsequente inmenging. Mea culpa, dus. … [Lees meer...] overWaarom schrijven we ‘brief’ en ‘doos’, maar ‘hond’ en ‘krab’?
Mooi Nederlands (7): klank
Door Marc van Oostendorp Medewerkers van de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur van de Radboud Universiteit kiezen deze week – de week tussen de oraties van Marc van Oostendorp en van Lotte Jensen, twee nieuwe Nijmeegse hoogleraren – mooie brokken Nederlands. We gaan van groot naar klein. Vandaag kiest Paula Fikkert een mooie klank – de ui. (Bekijk deze video op … [Lees meer...] overMooi Nederlands (7): klank
De ‘Friese zachte g’
Door Henk Wolf Al een jaar of twintig geleden zei een Duitse kennis tegen me dat naar zijn idee jonge Friezen Nederlandser klonken dan oudere. Hij kwam vaak in Friesland en had een scherp oor voor taal, dus ik nam zijn opmerking serieus en vroeg hem wat er volgens hem veranderde. Vooral de uitspraak van de g, zei hij. Bij jonge Friezen klonk die net als in het Nederlands … [Lees meer...] overDe ‘Friese zachte g’
Marrekies
Door Marc van Oostendorp Iemand schreef ergens lievie en iemand vond dat vreemd. Dat moest toch lieffie zijn, met een f? Iemand wendde zich tot mij en vroeg wat nu het juiste antwoord was. Er is natuurlijk geen 'juist', maar ik zou zelf hier ook geneigd zijn een f te zeggen. De enige reden die ik me kan voorstellen is als je toch al geen verschil maakt tussen f en v, als … [Lees meer...] overMarrekies
Slecht rijm
Door Marc van Oostendorp 'Ik wil eerst naar Lesbos en daarna naar de Kosmos' rijmt niet. 'Ik wil eerst naar Bladel en daarna naar Hedel' ook niet. Maar het eerste is iets minder slecht dan het tweede. WAAROM? (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overSlecht rijm
‘Ik geloov’ en andere problemen
25 jaar Optimaliteitstheorie (4) Door Marc van Oostendorp In de vorige drie afleveringen beschrijf ik vooral een (sterk vereenvoudigde) basisversie van de Optimaliteitstheorie – 25 jaar geleden had ik die stukjes ook al kunnen schrijven. De theorie maakte al snel een enorme explosie door en is nog steeds de standaardtheorie – het is niet meer, zoals 20 jaar geleden, zo'n … [Lees meer...] over‘Ik geloov’ en andere problemen
Leren dat ‘hond’ op een t eindigt
25 jaar Optimaliteitstheorie (3) Door Marc van Oostendorp Hoe leert een kind hoe hij zijn moedertaal uitspreekt? Een verschil tussen het Nederlands en het Engels is dat je in de eerste taal bad uitspreekt met een t aan het eind (ook al zeg je die d wel als hij niet aan het eind van het woord staat, zoals in baden), en in de tweede taal niet. Eén reden waarom je die d niet … [Lees meer...] overLeren dat ‘hond’ op een t eindigt
‘Zier’ zeggen in plaats van ‘zuur’
25 jaar Optimaliteitstheorie (2) Door Marc van Oostendorp Een kerngedachte van de optimaliteitstheorie is dat alle talen dezelfde verzameling eisen hebben aan hoe een woord (of een zin, maar fonologie gaat meestal over woorden en dat houd ik hier ook maar aan) eruit moet zien. Allemaal willen ze het liefst open lettergrepen, allemaal willen ze het liefst zo nauwkeurig … [Lees meer...] over‘Zier’ zeggen in plaats van ‘zuur’
Alle talen hebben liever t’s dan d’s
25 jaar Optimaliteitstheorie (1) Door Marc van Oostendorp Naarmate je ouder wordt, schrijf je meer artikelen voor handboeken. Die handboeken worden bij uitgevers steeds populairder, waarschijnlijk omdat bibliotheken ze makkelijk bestellen en bibliotheken zijn zo ongeveer nog de enige klanten van wetenschappelijke uitgevers. Aan de andere kant tellen zulke hoofdstukken niet of … [Lees meer...] overAlle talen hebben liever t’s dan d’s
A note on nasal assimilation in Hellendoorn Dutch
Door Gertjan Postma Nijen Twilhaar & Van Oostendorp (2000) wonder why the following assimilation contrast exists in Helledoorn Dutch. While the personal ending morpheme /-n/ shows place assimilation to the root consonant in the present tense, it lacks assimilation in the past tense. For instance [pɑkn̩] ‘took’ contrasts with present tense cases such as [pɑkŋ̩] ‘take’. This … [Lees meer...] overA note on nasal assimilation in Hellendoorn Dutch
Wanneer begon goden te rijmen op doden?
Door Marc van Oostendorp Ooit is het Nederlands verschil gaan maken tussen de klinker in dak en de klinker in daken: het enkelvoud heeft een korte klinker, en het meervoud de corresponderende lange. Datzelfde geldt ook voor rad-raden, hol-holen, en een groot aantal andere woorden, zij het natuurlijk niet voor allemaal: bal-ballen behoudt een korte klinker, taak-taken een … [Lees meer...] overWanneer begon goden te rijmen op doden?
Passen talen zich aan hun sprekers aan?
Door Marc van Oostendorp Sinds een paar jaar verschijnt er onderzoek dat een aantal jaar geleden ondenkbaar was: naar de relatie tussen taalvariatie en genen. Het gaat dan meestal over klanken, zoals ook in een nieuw artikel in het prestigieuze tijdschrift PNAS. Dat talen van elkaar verschillen in welke klanken ze hebben, is op zich een niet goed begrepen fenomeen. Waarom … [Lees meer...] overPassen talen zich aan hun sprekers aan?
Je zegt wel degelijk twee ‘r’-en na elkaar
Door Marc van Oostendorp Je zegt eigenlijk nooit twee keer dezelfde medeklinker achter elkaar. Probeer het maar: mokka, dat spreek je niet uit met twee keer een k. En zelfs als je pakkans met een beetje tempo uitspreekt, laat je je tong maar één keer klikken. Uit metingen blijkt: de s van huisstofmijt is niet net zo lang als die van huis opgeteld bij die van … [Lees meer...] overJe zegt wel degelijk twee ‘r’-en na elkaar
Taal is hoe je tong beweegt
Door Marc van Oostendorp Hoe hebben we pakweg de l, de o en de t in ons hoofd zitten? Ja, als letters die allerlei verschillende vormen kunnen hebben, maar verder? Die letters corresponderen toch ook nog met iets uit de gesproken taal? Wat is dat dan – is het geluid (een soort specificatie van hoe die klanken klinken) of is het de manier waarop je met je stembanden, tong en … [Lees meer...] overTaal is hoe je tong beweegt
Call for papers: Parallels Between Phonology and Syntax
Amsterdam, Meertens Instituut, July 9, 2018 Call for papers Date: July 9, 2018 Venue: Oudezijds Achterburgwal 185, Amsterdam Aula 2.18 Although syntax and phonology at first sight seem to study very similar objects – modules of human cognition involved with the form of language – the two disciplines seem to have grown apart, employing formal tools that differ … [Lees meer...] overCall for papers: Parallels Between Phonology and Syntax
In memoriam Morris Halle (1923-2018)
Door Marc van Oostendorp Morris Halle, de Lets-Amerikaanse taalkundige die gisteren op 94-jarige leeftijd overleed, was geen gemakkelijke man. Hij was altijd, onvermoeibaar, bezig om gaten in andermans argumentatie te schieten, en het maakte hem daarbij niet uit of die ander nu zelf een beroemdheid was of een volkomen beginner. Of het nu de feiten waren die niet … [Lees meer...] overIn memoriam Morris Halle (1923-2018)
