Vaak gebruik ik het woord "hoen" niet. 's Morgens voer ik "de kippen" of in het Fries "de hinnen". Als het woord "hoen" al eens ter tafel komt, dan is het meestal in een samenstelling als "korhoen", "dwerghoen", "mesthoen" of "leghoen".Die samenstellingen zijn voor mij duidelijk het-woorden. "De korhoen" klinkt me raar in de oren. Vermoedelijk daarom zou ik ook "het hoen" … [Lees meer...] overDe/het hoen
lexicologie
Vacature directeur/bestuurder INT
Met ingang van 1 september 2025 is het INT op zoek naar een nieuwe directeur/bestuurder. Solliciteren kan t/m 22 november 2024. Het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) is een uniek kennisinstituut dat voor het hele Nederlandse taalgebied (Nederland en de Caribische rijksdelen, Vlaanderen en Suriname) de digitale taalinfrastructuur naar een wetenschappelijk hoger niveau … [Lees meer...] overVacature directeur/bestuurder INT
Staanplaats
Het woord ‘staanplaats’ verdient mijns inziens al lang en met verve het epitheton ‘lelijkste’. Al zolang ik mij iets herinneren kan, is het een woord waarvan ik zelfs denk dat het fundamenteel fout is. Vreemd genoeg, wellicht, heb ik geen enkel probleem met ‘zitplaats’. In de lijnbussen van de NBM, de vervoersmaatschappij die in het voorlaatste kwart van de … [Lees meer...] overStaanplaats
Discomfort
De meteorologische instituten voorspelden dat 12 en 13 augustus 2024 in Nederland zwoele dagen zouden worden. De NOS wijdde daar een stukje aan en liet de termofysioloog Hein Daanen aan het woord, die uitlegde hoe het lichaam op plotselinge warmte reageert. Hij vertelde hoe die reacties een zekere loomheid tot gevolg hebben. Daarbij zei ie het volgende: In dat citaat viel … [Lees meer...] overDiscomfort
Deze maand op Ensie
Stichting Ensie Encyclopedie realiseert een bibliotheek waar alle Nederlandstalige woordenboeken en encyclopedische werken op één plek samenkomen. Kennis uit heden en verleden wordt nauwkeurig gedigitaliseerd, van meta-informatie voorzien en voor iedereen gratis toegankelijk gemaakt. In maart beschrijven we een aantal boeken die op Ensie zijn geplaatst: Encyclopedie voor … [Lees meer...] overDeze maand op Ensie
Nicoline van der Sijs ontvangt Matthias de Vriespenning
Op vrijdag 26 januari 2024, tijdens het symposium ‘Taal tot op de bodem’, ontving prof. dr. Nicoline van der Sijs de Matthias de Vriespenning. Deze penning wordt hoogst uitzonderlijk uitgereikt aan een taalkundige die zich zeer verdienstelijk heeft gemaakt voor de taalwetenschap en de lexicologie in het bijzonder. Het symposium werd georganiseerd ter gelegenheid van het … [Lees meer...] overNicoline van der Sijs ontvangt Matthias de Vriespenning
Webinar Woordcombinaties
Op 5 oktober 2021 tijdens de Week van het Nederlands presenteerde het Instituut voor de Nederlandse Taal de nieuwe applicatie Woordcombinaties: een online taalhulp die ondersteuning biedt bij het gebruiken van woorden in context. … [Lees meer...] overWebinar Woordcombinaties
Weer een stukje van ondergetekende
Door Henk Wolf Blijkbaar houden we er niet zo van om heel vaak ik te zeggen. Hoe is anders te verklaren dat veel Nederlandstaligen af en toe naar zichzelf verwijzen als ondergetekende - en dan bedoel ik niet in een formele brief, maar bijvoorbeeld in een praatje over de haag. Deze jongen kan ook, net als mijn persoontje. … [Lees meer...] overWeer een stukje van ondergetekende
Matthias de Vriespenning voor prof. dr. Dirk Geeraerts
Op donderdag 5 november 2020 ontving prof. dr. Dirk Geeraerts tijdens het symposium 'Op je woorden letten' de Matthias de Vriespenning. Deze bijzondere penning wordt traditioneel door het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) uitgereikt aan taalkundigen die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de lexicologie en de studie Nederlands. Het was voor het eerst dat de … [Lees meer...] overMatthias de Vriespenning voor prof. dr. Dirk Geeraerts
In het Fries over bemoeizucht praten
Door Henk Wolf Het Fries en het Nederlands delen natuurlijk een heleboel idioom, maar ze hebben ook hun eigen manieren van zeggen. In het betekenisveld 'bemoeizucht' is er in het Fries veel talig moois te vinden dat ik in elk geval in het Nederlands niet ken. Hierbij een klein proefje. … [Lees meer...] overIn het Fries over bemoeizucht praten
De opslag van overledenen
Door Henk Wolf In de Trouw van vandaag viel me de volgende zin op: "[...] in Texas worden koelwagens besteld voor de opslag van overledenen." Ik vind de zin raar door de keuze voor het woord overledenen. Waarom? Om dat uit te leggen, moet ik een klein stukje filosofie bespreken. … [Lees meer...] overDe opslag van overledenen
Je kop
Door Henk Wolf Met het woord kop is iets geks aan de hand: de gevoelswaarde ervan wisselt namelijk nogal. En daar lijkt systeem in te zitten. … [Lees meer...] overJe kop
26 februari 2020, Leeuwarden: J.H. Halbertsma’s Fries-Latijnse Lexicon Frisicum (1872) vertaald
Door Anne Dykstra Joost Hiddes Halbertsma (1789-1869) schreef het Lexicon Frisicum uitdrukkelijk niet voor de Friese bevolking. Toch wordt hij gezien als de founding father van de lexicografie van het moderne Fries. Daar valt wat voor te zeggen, want zijn postuum uitgegeven Lexicon Frisicum (1872) heeft uiteindelijk geleid tot het wetenschappelijke Wurdboek fan de Fryske … [Lees meer...] over26 februari 2020, Leeuwarden: J.H. Halbertsma’s Fries-Latijnse Lexicon Frisicum (1872) vertaald
Je kop
Door Henk Wolf Het woord kop worden gebruikt om de bovenkant of de voorkant van voorwerpen of geografische ruimten aan te duiden, zoals van een paal, een haven of een pier. Dat is stilistisch vrij neutraal: aanstoot geeft het zeker niet. Dat geldt ook voor de aanduiding van de voor- of bovenkant van een dier. Van een mier, een hond en een tyrannosaurus rex kun je gerust … [Lees meer...] overJe kop
Nieuw in Trefwoord: twee bijdragen over het Oudfries
In juni van dit jaar werd het 10de International Congress of Historical Lexicography and Lexicology gehouden in Leeuwarden. Twee presentaties gingen over woordenboekprojecten buiten Friesland waarin ook Oudfries woordmateriaal beschreven wordt. Deze bijdragen zijn nu in vertaling opgenomen in Trefwoord, het digitale tijdschrift voor de lexicografie. Andreas Deutsch, … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord: twee bijdragen over het Oudfries
Pas verschenen: Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje
Komt een klimaatschieter op gewelddadige wijze op voor het milieu? Is een dwangzoen een typisch gevalletje #MeToo? En zijn kastelen in Spanje echt een bezoekje waard? In het nieuwe boek Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje bespreken Dirk Geirnaert en Roland de Bonth de betekenis en herkomst van ‘woorden die we wisten’. … [Lees meer...] overPas verschenen: Klimaatschieter, dwangzoen en kastelen in Spanje
Keukenstafels
Door Henk Wolf Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar. Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen … [Lees meer...] overKeukenstafels
Nieuw in Trefwoord: Lexicografie van het Fries, een beknopt overzicht
In juni van dit jaar werd het 10de International Congress of Historical Lexicography and Lexicology gehouden in Leeuwarden. Tijdens de welkomstsessie gaven Frits van der Kuip en Janneke Spoelstra een beknopt overzicht van de lexicografie van het Fries. De Nederlandstalige versie van dit overzicht is hier te vinden. … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord: Lexicografie van het Fries, een beknopt overzicht
Des kegels
Door Henk Wolf Ton den Boon schrijft vandaag in Trouw over des kegels. Dat komt voor in een rijmpje van Romke de Jong uit Kubaard. Het stond op een spandoek dat begin deze week werd gebruikt bij een demonstratie in Den Haag van boeren tegen het agrarisch beleid van de Nederlandse regering. Het rijmpje gaat zo: Wij agrariërs zijn des kegelswij zijn het zat met alle … [Lees meer...] overDes kegels
Over lijken
Door Henk Wolf Ik heb jarenlang een abonnement gehad op een Deenstalige krant. Daarin vielen me altijd de berichtjes op van het overlijden van bekende mensen. Die-en-die 'er død', stond er dan als kop: die-en-die 'is dood'. In Nederlandse kranten zie je, dat is althans mijn indruk, doorgaans wat omfloerstere formuleringen. In z'n taalcolumn in de Trouw schrijft Ton den Boon … [Lees meer...] overOver lijken
Een zwangere koe
Door Henk Wolf "Kun je niet eens wat schrijven over al die zwangere koeien die je tegenwoordig in de media tegenkomt?" vroeg een collega me laatst. Ze wees me op een krantenartikel waarin gesproken werd over een koe die 'zwanger' was. Ik vond het een komische combinatie, die me deed denken aan de zin 'een zwanger paard eet graag appeltaart' uit het herkenningsliedje van de … [Lees meer...] overEen zwangere koe
Voor het eerst veertig
Door Henk Wolf Vindt u de onderstaande zin onlogisch? Toen ze voor het eerst veertig was, heeft ze een auto gekocht. Er zullen Nederlandstaligen zijn die deze zin raar vinden. Voor hen kan voor het eerst alleen 'de eerste van diverse malen' betekenen. En omdat een mens doorgaans maar één keer veertig wordt, is de zin voor hen inhoudelijk vreemd. Er zullen ook … [Lees meer...] overVoor het eerst veertig
Sik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
Door Henk Wolf Van Schiermonnikoog tot Poperinge delen mensen een standaardtaal waarin ze vrijwel dezelfde woorden gebruiken, bijvoorbeeld: brood, straat, rotzak, mispunt, groen, wit, veertien, achtendertig, combineren en zwemmen. Wie op Schier is opgegroeid, kan door die gemeenschappelijke taal zonder veel moeite als journalist in Poperieng aan het werk en omgekeerd. Die … [Lees meer...] overSik, soekie, noede: een gat in het Standaardnederlands
De eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
Door Henk Wolf Het proberen te betrappen van nieuwe taalveranderingen (en daar dan wat over schrijven) is een hobby van me. Nou heb je taalveranderingen ruwweg gezegd in twee soorten: er kan in een taal iets bij komen en er kan iets uit de taal verdwijnen. Taalveranderingen van het eerste type zijn een stuk makkelijker te vangen dan zulke van het tweede type. Deze week heb … [Lees meer...] overDe eerste ouderdomsrimpels van ‘kúnst’ en ‘pluk de dag’
Prof. dr. Jacques Van Keymeulen ontvangt Matthias de Vriespenning
Op vrijdag 14 september 2018 ontving prof. dr. Jacques Van Keymeulen de Matthias de Vriespenning uit handen van prof. dr. Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal. De Stichting Matthias de Vriesfonds werd ongeveer 40 jaar geleden opgericht en heeft tot doel de Nederlandse lexicologie in het algemeen te bevorderen. De naam van de stichting verwijst … [Lees meer...] overProf. dr. Jacques Van Keymeulen ontvangt Matthias de Vriespenning
