Door Marc van Oostendorp"Waarom", vroeg mijn vrouw onlangs aan mij, "gebruiken jullie cho als voegwoord?" Ja, daar stond ik wel even van te kijken. Cho?Jullie moeten weten dat mijn vrouw uit een of ander land komt waar heel veel niet-moedertaalsprekers wonen, en dat ze altijd op zoek is naar bewijzen dat het met de Nederlandse taal niet helemaal snor zit. Maar zo zout had … [Lees meer...] overHé! Nieuwe Nederlandse voegwoorden!
syntaxis
Ik ben naar het museum en niet naar het raam
Door Marc van Oostendorp Waarom kun je wel zeggen 'Ada is naar het museum'? en niet 'Ada is naar het raam'? Het is een van de bij mijn weten nooit eerder gestelde vragen die wordt opgeworpen in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. De Nederlandse syntactici doen de laatste jaren iets wat heel nuttig is en tegelijkertijd voor zover ik kan zien … [Lees meer...] overIk ben naar het museum en niet naar het raam
De theorie van het weglaten
Door Marc van Oostendorp Veel vragen hoef je niet met een volledige zin te beantwoorden. Wanneer iemand je bijvoorbeeld vraagt: 'Schijnt de zon?' en het is midden in de nacht, dan hoef je niet te zeggen: 'Nee, de maan schijnt'. Het werkwoord kun je weglaten: 'Nee, de maan' is een prima antwoord. Maar nu komt het. Stel dat iemand de observatie doet 'De maan schijnt'. Dan zou … [Lees meer...] overDe theorie van het weglaten
Wij blanke mannen hebben veel geleden
Door Marc van Oostendorp Wat betekent het woord wij? In werkwoordsrijtjes wordt het wel voorgesteld als het meervoud van ik, zoals zij het meervoud is van hij (of zij). Maar daar klopt iets niet helemaal. Ik betekent zoveel als: de persoon die nu aan het woord is, maar wij wordt slechts zelden gebruikt door mensen die in koor spreken. In een nieuw artikel over voornaamwoorden … [Lees meer...] overWij blanke mannen hebben veel geleden
Kijk hier de uitzending
Door Marc van OostendorpDe webredactie van NRC Handelsblad is om. Lange tijd kondigde ze tv-fragmenten aan met de frase Kijk hier het interview van Sven Kockelman met Marianne Thieme. Maar sinds kort doen ze dat niet meer, en gebruiken ze een voorvoegsel: Bekijk hier...Er zullen wel mensen hebben geklaagd, en ik moet toegeven dat ik zelf bij die andere formulering ergens … [Lees meer...] overKijk hier de uitzending
De directeur van het Rijks museum weet het beter
Door Marc van Oostendorp Wim Pijbes van het Rijksmuseum – ja de man die beroemd werd doordat hij een halve spatie introduceerde in de naam van zijn instelling– liet dit weekeinde met veel aplomb in Trouw weten dat hij zodra hij aantrad de tekstbordjes liet veranderen. Want wat er op die oude bordjes stond, dat was echt zó vreselijk ouderwets: "Ik heb … [Lees meer...] overDe directeur van het Rijks museum weet het beter
Ik help soms af en toe
Door Marc van Oostendorp Soms komen de mensen in grote nood naar je toe. Deze keer was het een nicht die ruzie had met haar dochter. In het woordenboek had de nicht gelezen dat af en toe en soms synoniemen van elkaar zijn. Maar haar dochter beweerde dat dit niet klopte, omdat er verschil was tussen de volgende zinnen: De zon laat zich morgen af en toe zien. De zon … [Lees meer...] overIk help soms af en toe
Het dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Door Marc van OostendorpDialecten worden wel gezien als de ijskappen van de taal: het bederf verloopt er trager en fossielen die in de standaardtaal blijven daardoor bewaard.In het West-Vlaams, bijvoorbeeld, zou het ontkennende woordje en zijn blijven staan dat in de middeleeuwen overal gebruikt werd in combinatie met niet of geen. In dat dialect kun je … [Lees meer...] overHet dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Wil ik een doosje voor je zoeken?
Door Marc van OostendorpZoals de meeste mensen heb ik specifiekere herinneringen aan de taal van mijn vader dan die van mijn moeder. Zoals je moeder praten, dat is wat je leert als kind, en dus is alles wat je moeder zegt, allemaal volkomen normaal. Ik kan me in ieder geval niets voor de geest halen dat mijn moeder zei en dat ik als kind vreemd vond. Maar bij je vader begint de … [Lees meer...] overWil ik een doosje voor je zoeken?
‘Ik vind bovendien dat hij grappig is’. Of: ‘Ik vind dat hij bovendien grappig is’
Door Marc van Oostendorp Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde is uit! Er staat onder andere een kort artikel in van Kees de Schepper en enkele anderen (hier is een digitale versie) over zinnen zoals de volgende: Hij is erg charmant; ik vind bovendien dat hij ontzettend grappig is. Niet belangrijk? Ik meen juist dat dit het essentiële punt is. Ik denk … [Lees meer...] over‘Ik vind bovendien dat hij grappig is’. Of: ‘Ik vind dat hij bovendien grappig is’
21 mei 2014: Lezing over Westgermaanse dialectsyntaxis
Lezing van Prof. Dr. Jürg Fleischer (Deutscher Sprachatlas, universiteit Marburg) op 21 mei 15.30-17.00. Meertens Instituut, Amsterdam (Keizerzaal):Continental West Germanic dialect syntax: evidence from the (German and Dutch) Wenker surveysIt is quite obvious that linguistic and political boarders need not coincide. Nevertheless, in dialectology, if only for practical reasons … [Lees meer...] over21 mei 2014: Lezing over Westgermaanse dialectsyntaxis
Oproep: onderzoek vraagzinnen
Wat is er aan de hand met vraagzinnen? Heidi Klockmann en Franca Wesseling (Universiteit Utrecht) doen onderzoek naar vraagzinnen in het Nederlands. Om vraagzinnen in het Middelnederlands te onderzoeken wordt (o.a.) het Corpus Gysseling ingezet, voor de variatie in het huidige Nederlands hebben ze uw hulp nodig. Ze zouden zeer gebaat zijn als u onderstaande link aanklikt en de … [Lees meer...] overOproep: onderzoek vraagzinnen
Sommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Door Marc van Oostendorp De linksback Patrice Evra "hield zich', volgens De Telegraaf van maandag, "verre van in", toen hij maandag kritiek leverde op zijn club, Manchester United. Verre van in! Probeer dat maar eens te ontleden. Ik kon me nog herinneren dat het verschijnsel zijdelings aan de orde kwam in een artikel dat Hendrik De Smet een tijdje geleden … [Lees meer...] overSommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Nu ga ik een ijsje voor je kopen
Zullen en gaan in het werk van Lieke Marsman Door Marc van Oostendorp Een jaar geleden dacht ik na over het werkwoord gaan; dat je best kunt zeggen 'het gaat regenen' terwijl de druppels al vallen, zolang dat maar de eerste druppels zijn. En 'ik ga dit boek lezen!' als je de eerste bladzijden tot je genomen hebt – zolang die eerste bladzijden alleen maar op … [Lees meer...] overNu ga ik een ijsje voor je kopen
Ieder dag een taalverandering
Door Marc van OostendorpSommige op het eerste gezicht nutteloze details blijven heel lang hangen in een taal. Neem de verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord. Het systeem is op het eerste gezicht hopeloos ingewikkeld, zoals iedere buitenlander weet die onze taal wil leren. Je gebruikt altijd -e, tenzij het lidwoord onbepaald is en het zelfstandig naamwoord … [Lees meer...] overIeder dag een taalverandering
Do you love me?
Door Leonie Cornips Sommige zinnetjes wekken wrevel of hilariteit op. Een beroemd voorbeeld is het gebruik van doen als hulpwerkwoord. ‘Ik ben gewoon timmerman en ik doe timmeren’ zegt een Heerlenaar tegen me. Dit doen bij een zelfstandig werkwoord als timmeren, lijkt een rechtstreekse vertaling uit het dialect. Vandaar dat ik vaak hoor beweren dat doen-zinnen uniek voor … [Lees meer...] overDo you love me?
De oorzaak van mijn hoofdpijn was de moeilijke sommen
Door Marc van Oostendorp Welke werkwoordsvorm moet je plaatsen in: - De oorzaak van mijn hoofdpijn {was / waren} de moeilijke sommen. [1] Het is moeilijk te bepalen. De zinnen klinken allebei een beetje gek, hoewel ik de meervoudsvorm uiteindelijk geloof ik beter vind. De meeste Nederlandstaligen denken daar wel ongeveer hetzelfde over, zij het niet allemaal. Dat bleek uit … [Lees meer...] overDe oorzaak van mijn hoofdpijn was de moeilijke sommen
Men artikel is gedoan wè né
Door Marc van OostendorpIedere zin is een pakketje. In het binnenste zit een gedachte; laten we zeggen 'mijn artikel is af'. Die gedachte vormt zich ergens in het binnenste van je hoofd, en wil eruit - zich nestelen in andermans hoofd.Maar dat gaat zomaar niet! Zodra zo'n zin van mij naar jou moet, moet er pakpapier omheen: het pakpapier van de sociale conventie. Er moeten … [Lees meer...] overMen artikel is gedoan wè né
Op de allereende plaats?
Door Marc van Oostendorp Er gebeurt zoveel tegelijkertijd dat je soms pas jaren later hoort over dingen die naast de deur gebeurd zijn. Zo kwam ik er gisteren toevallig pas achter wat een interessant artikel mijn collega Sjef Barbiers – hij zit hier op het Meertens Instituut twee deuren verder te typen – in 2007 geschreven heeft: een artikel over één en veel. (U moet er … [Lees meer...] overOp de allereende plaats?
Officiële opening Taalportaal.org
Op zaterdag 1 februari 2014 vindt tijdens de Grote Taaldag in Utrecht de officiële opening van Taalportaalplaats. De doelstelling van dit virtuele instituut is om alle bestaande kennis over de Nederlandse en Friese grammatica digitaal beschikbaar te maken voor een internationaal publiek. De afgelopen drie jaar hebben onderzoekers van het Meertens Instituut, de Fryske Akademy, … [Lees meer...] overOfficiële opening Taalportaal.org
Speurtocht: de oudste naam der koning!
Door Marc van Oostendorp Vandaag ga ik eens crowdsourcing proberen, naar aanleiding van een alarmerende ingezonden brief, gisterenavond in NRC Handelsblad: de (mannelijke) genitief ligt op de mestvaalt! Want wat constateert C. Menderhof uit Krimpen aan den IJssel: in de krant was onlangs sprake van het gezicht der Koning, en ook hoort hij regelmatig spreken over de commissaris … [Lees meer...] overSpeurtocht: de oudste naam der koning!
Stramme fossielen
door Gaston Dorren Dat het Nederlands nog wat kliekjes overheeft van de aanvoegende wijs, moge bekend verondersteld worden. Ik heb het over werkwoordsvormen als leve (de koning), zij (het) en ware (het niet). Dat het hier om kleine restjes gaat, blijkt niet alleen uit de betrekkelijke zeldzaamheid van zulke vormen, als schaarse stipjes in een … [Lees meer...] overStramme fossielen
Waar bevindt zich precies ‘de grot tegenover de kerk’?
Door Marc van Oostendorp Toen ik maandag terugkwam op mijn werkkamer, lag de nieuwe er al! We zijn inmiddels beland bij deel IV van zijn monumentale Syntax of Dutch: 375 pagina's over voor- en achterzetsels in het Nederlands. (U kunt het hier gratis downloaden; maar als ware liefhebber koopt u die delen natuurlijk en zet ze te pronken in uw kast.) De … [Lees meer...] overWaar bevindt zich precies ‘de grot tegenover de kerk’?
Verschenen: Syntax of Dutch. Adpositions and Adpositional Phrases
De afgelopen vijftig jaar zijn er talloze wetenschappelijke en vaak specialistische werken over grammatica verschenen. In diezelfde periode is echter niet alleen de discussie over grammatica veranderd, maar ook de presentatie van formele structuren en de interpretatie van informatie. Gedegen antwoorden over de structuur van een bepaalde taal zijn daarom niet eenvoudig te … [Lees meer...] overVerschenen: Syntax of Dutch. Adpositions and Adpositional Phrases
Want boos/verdrietig/bekaf
Door Marc van Oostendorp De American Dialect Society was bij mijn weten een van de eersten ter wereld die een 'woord van het jaar' aanwees. Ze doet dat nog altijd op een bijzonder serieuze manier, zoals alleen al blijkt uit het feit dat ze dat woord altijd aanwijst als het jaar is afgelopen, en niet al in november of zo, wanneer de media er weliswaar op zitten te wachten, … [Lees meer...] overWant boos/verdrietig/bekaf