Door Peter-Arno Coppen Ik schrijf bijna nooit meer een Linguïstisch Miniatuurtje, en ook op mijn weblog waaien de tumbleweeds door een lege tijdlijn. Niet dat de inspiratie op is, maar tegenwoordig probeer ik mijn taalobservaties te vangen in mijn taalrubriek in het dagblad Trouw. Als je drie van die afleveringen per week schrijft blijft er weinig tijd over voor andere … [Lees meer...] overLinguïstisch miniatuurtje CLXVIII: Wat staat er op een ontmoeting met Ad Foolen?
syntaxis
ProRail vernieuwt
Volgens de meeste naslagwerken is vernieuwen een overgankelijk werkwoord: iemand vernieuwt iets. De laatste jaren komt er een nieuw gebruik bij, constateert Gea Dreschler van de Vrije Universiteit in een artikel in Linguistics in the Netherlands. De laatste decennia tref je ineens koppen aan als de volgende, waarin het werkwoord onovergankelijk wordt gebruikt: Centrum Zeist … [Lees meer...] overProRail vernieuwt
Waar we heenreis ook langs gingen
Door Henk Wolf Kortgeleden zag ik in Groningen een vrouw met een groepje kinderen lopen. Zo te zien deden ze mee aan een speurtocht. De vrouw bestudeerde een velletje papier en zei toen tegen de kinderen: We moeten daarheen, waar we heenreis ook langs gingen. … [Lees meer...] overWaar we heenreis ook langs gingen
Computers tuinen erin
Een computer bouwen die taal kan verstaan is één ding; een computer die taal begrijpt zoals een mens dat doet, is nog heel wat anders. Want zo’n computer moet van dezelfde dingen in de war raken als mensen. Intuinzinnen bijvoorbeeld. … [Lees meer...] overComputers tuinen erin
Een vogel die z’n kuikens verhongert
Door Henk Wolf Het Nederlands heeft een zogenaamde veroorzakende vorm of causatief. Daarmee druk je uit dat iets of iemand een bepaalde handeling veroorzaakt. Als ik bijvoorbeeld van de zin 'de kar rolt van de heuvel af' een veroorzakende vorm wil maken, dan kan ik een zin bouwen als de volgende: … [Lees meer...] overEen vogel die z’n kuikens verhongert
Laaghangende of laag hangende takken?
Door Henk Wolf Ik maak graag een wandelingetje over het kerkhof bij ons in de buurt. Als ik daar aankom, ben ik altijd even gefascineerd door de twee bordjes aan weerskanten van het pad. Op het ene bordje staat 'laag hangende takken' en op het andere 'laaghangende takken' - het verschil is een spatie. Ik vroeg me af wat ik zelf zou schrijven. Als ik de officiële regels … [Lees meer...] overLaaghangende of laag hangende takken?
Met de flat is weinig mis, met de bank wel
Door Henk Wolf Op de voorpagina van de Trouw stond vrijdagochtend de volgende kop: Met de flat is weinig mis, met de bank wel Dat is een mooie zin om te illustreren dat taal verschillende niveaus kent. Mijn taalgevoel verzet zich tegen de zin en ik kan ook uitleggen waardoor, maar ik begrijp (denk ik) ook hoe het komt dat anderen hem wel goed vinden. … [Lees meer...] overMet de flat is weinig mis, met de bank wel
Nog niet overgestapt van energieleverancier?
Door Henk Wolf Toen ik op de website van de NPO een programma wilde bekijken, kreeg ik eerst een paar reclamefilmpjes te zien. Eentje daarvan begon met de vraag "Nog niet overgestapt van energieleverancier?" Dat vond ik een rare zin. … [Lees meer...] overNog niet overgestapt van energieleverancier?
Dit is het einde van de zin, offeh
Door Lucas Seuren Het einde van de zin is in gesproken Nederlandse een ware schatkamer van bijzondere taalfenomenen. Het is de plek waar we inhoudelijk niks meer toevoegen aan de zin, maar waar we signalen geven over hoe de zin “pragmatisch” begrepen moet worden. Vorige week besprak ik hoe of niet gebruikt wordt om urgentie uit te drukken of om kritiek af te zwakken. Deze … [Lees meer...] overDit is het einde van de zin, offeh
Het gaat bij deze oproep niet om het bedenken van een resultaat maar om het resultaat van het bedenken
Door Peter-Arno Coppen De Radboud Universiteit heeft onlangs een nieuwe slogan in gebruik genomen. Of slogan, ik weet eigenlijk niet wat de bedoeling is, maar we krijgen hem nu al enige tijd op ons inlogscherm. Hij luidt: ‘Het gaat niet om het overbrengen van kennis, maar om de kennis van het overbrengen’. Het schijnt een bedenksel van een communicatiebureau te zijn, want de … [Lees meer...] overHet gaat bij deze oproep niet om het bedenken van een resultaat maar om het resultaat van het bedenken
Nog een focuspartikel ook
Door Ton van der Wouden Het Nederlands is een ingewikkelde taal met een hoop kleine woordjes. De kleinste zijn vaak het ingewikkeldst. Vandaag wil ik het hebben over nog en ook. … [Lees meer...] overNog een focuspartikel ook
Dit is het einde van de zin, of niet?
Door Lucas Seuren Het einde van de zin is in gesproken Nederlandse een ware schatkamer van bijzondere taalfenomenen. Het is de plek waar we inhoudelijk niks meer toevoegen aan de zin, maar waar we signalen geven over hoe de zin “pragmatisch” begrepen moet worden. Je kunt denken aan kleine woordjes zoals toch of hè die lastig te definiëren zijn, maar die we regelmatig … [Lees meer...] overDit is het einde van de zin, of niet?
Een negende huis
Door Henk Wolf Er is iets geks met rangtelwoorden. In een heleboel opzichten zijn dat gewoon bijvoeglijke naamwoorden. Maar er zijn kleine verschillen. En die verschillen manifesteren zich in het Nederlands net iets anders dan in het Fries. … [Lees meer...] overEen negende huis
Wie komt hun of hen te hulp?
Door Ton van der Wouden Het Nederlands heeft al eeuwen geen derde naamval (datief) meer. Dat heeft de architecten van onze standaardtaal er in de zeventiende eeuw evenwel niet van weerhouden om een onderscheid te construeren tussen hem (4e naamval enkelvoud mannelijk) en hom (3e), en tussen hen (4e meervoud) en hun (3e). Hom heeft het niet gered, maar het opgelegde verschil … [Lees meer...] overWie komt hun of hen te hulp?
Hoe meer je erover nadenkt, des te meer raak je in de war
Het Nederlands beschikt over een interessante manier om twee grootheden met elkaar te vergelijken, een constructie die je vormt met hoe en/of des te: Hoe mooier, hoe aantrekkelijkerHoe mooier, des te aantrekkelijkerDes te mooier, hoe aantrekkelijkerDes te mooier, des te aantrekkelijker … [Lees meer...] overHoe meer je erover nadenkt, des te meer raak je in de war
Jos Telling on Bare superlatives and relative clauses in Dutch
Vandaag gaf Jos Telling van en aan de Universiteit Utrecht een lezing over 'bare superlatives and relative clauses in Dutch'. De video is hier te zien. Hier is de samenvatting. … [Lees meer...] overJos Telling on Bare superlatives and relative clauses in Dutch
Overlappende zinnen
Taalkunde van 1919 In een onregelmatig verschijnende reeks bespreek ik af en toe taalkundige publicaties van 100 jaar geleden. Honderd jaar geleden werden er soms zaken geobserveerd in het Nederlands die nog altijd bestaan en nog altijd niet goed beschreven zijn. Zo publiceerde J. Kooistra in 1919 een artikel over 'twee Hollands-Engelse parallellen in de … [Lees meer...] overOverlappende zinnen
Niet gevangen zijn of hebben, maar zitten: hoe zit dat?
Door Maarten Bogaards ‘Werk moet lonen voor iedereen die in de bijstand gevangen zit’, betoogt NRC eerder dit jaar in het redactioneel commentaar. Op zich geen baanbrekend standpunt, maar de formulering ervan bevat wel een interessante constructie van het Nederlands: de combinatie van een voltooid deelwoord, gevangen, met het houdingswerkwoord zitten. Zo’n soort … [Lees meer...] overNiet gevangen zijn of hebben, maar zitten: hoe zit dat?
Uit kracht dan van de bevoegdheid
Door Ton van der Wouden “Het is de doem van de taalkundige om voortdurend met zijn objekt van studie gekonfronteerd te worden”, aldus de laatste stelling, behorende bij het proefschrift van Jack Hoeksema (Groningen 1984). Dat werd maar weer eens bewezen toen ik nietsvermoedend een Leidse promotie bijwoonde. De kandidaat had zich met succes door het rituele spel van vraag … [Lees meer...] overUit kracht dan van de bevoegdheid
Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Door Henk Wolf Het Openbaar Ministerie heeft kortgeleden een filmpje gepubliceerd waarin het naar aanleiding van de zaak rond de 'Blokkeerfriezen' uitlegt dat mensen anderen het demonstreren niet mogen beletten. In dat filmpje kwam de volgende zin voor, in zowel gesproken als geschreven vorm: Hierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te … [Lees meer...] overHierdoor werden demonstranten verhinderd een demonstratie in Dokkum bij te wonen
Het reflex
Door Henk Wolf Er zijn Nederlandstaligen voor wie reflex een onzijdig woord is. Laatst sprak ik met iemand die dingen zei als 'het reflex' en 'een sterk reflex'. Ik vroeg of reflex voor haar een de-woord of een het-woord was en ze antwoordde zonder aarzelen: 'een het-woord'. Op internet zijn ook voorkomens te vinden van 'het reflex'. Het zijn er geen duizenden, maar wel te … [Lees meer...] overHet reflex
Vroeger was ik nu te oud geweest voor tv
Een intrigerend paradoxale kop boven een artikel in Het Parool: 'Vroeger was ik nu te oud geweest voor tv'. Hij staat boven een interview met de 55-jarige presentatrice Caroline Tensen en bevat twee tijdsverwijzingen die elkaar op het eerste gezicht tegenspreken (vroeger en nu) en is onder andere intrigerend doordat je desalniettemin onmiddellijk begrijpt wat Tensen bedoelt. … [Lees meer...] overVroeger was ik nu te oud geweest voor tv
Op (het) Parliament Square
Door Henk Wolf [...] op het moment dat uit de speakers op Parliament Square de aantallen klinken – 329 voor, 300 tegen – klapt ze halfslachtig met een slap handje. De zin hierboven stond afgelopen donderdag in een voorpagina-artikel van de Trouw. Met die zin is iets aan de hand: er staat geen lidwoord voor de naam van het plein Parliament Square. Dat is geen foutje: het … [Lees meer...] overOp (het) Parliament Square
Waarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Door Henk Wolf Misschien herinnert u zich nog de aflevering van De wereld draait door uit 2012 waarin taalkundige Helen de Hoop en toenmalig minister van onderwijs Ronald Plasterk spraken over het voornaamwoord hun. Bij m'n collega's en mij op NHL Stenden Hogeschool is het een populaire onderwijsvideo. Ik gebruik 'm zelf om studenten te laten zien hoe mensen … [Lees meer...] overWaarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Een beetje prettig
Het begon met een enquête over de kwaliteit van de zorg. Linda Duits kreeg hem opgestuurd, en hij bleek de volgende vraag te bevatten: Maar, dacht Linda terecht, dat 'een beetje prettig' klinkt toch heel raar? En toen haalde ze mij erbij op Twitter, en was ik weer een uurtje zoet. Want 'de wachtkamer was een beetje prettig' klinkt inderdaad een beetje raar, maar hoe zou … [Lees meer...] overEen beetje prettig
