Zijn er ook positieve woorden die eindigen op -loos?Iets over zoutloos en zouteloos, redeloos en rederijk, feitenvrij en feitenarm.Op de radio sprak een theatermaakster over het woord kinderloos: zij maakte een voorstelling over kinderloosheid en vond dat woord niet prettig, omdat het een negatieve bijklank zou hebben. Ik dacht daar even over na, begreep het wel, en vroeg me af … [Lees meer...] overWoordenloos
taalkunde
13 november 2025: Letter en Geest-lezing: U wordt weggesleept
donderdag 13 november 2025Tijd20:00 - 21:00 uurSerieLetter en Geest: Neerlandistiek in LeidenLocatieLipsiusCleveringaplaats 12311 BD LeidenZaal003 Het was dé hit van najaar 2023: Ronny Boogaarts lezing Grammatica in het wild (terugkijken kan hier). Op 13 november deelt Boogaart opnieuw interessante en hilarische teksten en taalvragen die hij 'in het wild' is … [Lees meer...] over13 november 2025: Letter en Geest-lezing: U wordt weggesleept
Pronouns en beleefdheid
Zolang er op de wereld nog een Journal of Politeness Research bestaat, is de mensheid niet verloren. In het nieuwste nummer staat bijvoorbeeld een interessant artikel van de Franse onderzoeker Sandrine Sorlin, over een belangwekkende kwestie: het pronouns-debat. Beleefdheidsonderzoek gaat over de vraagt wat geldt precies als beleefd in verschillende culturen. Het is … [Lees meer...] overPronouns en beleefdheid
Onze oertaal had geen ‘b’
En waarom dat vreemd is Bijna alle Indo-Europese talen kennen de b. Zomaar drie voorbeelden: βαίνω (bainō, Grieks), bellum (Latijn), bal (Nederlands). Toch kunnen we voor de gemeenschappelijke moedertaal van deze , het zogeheten Proto-Indo-Europees, géén b reconstrueren. Grieks Neem de bèta, de … [Lees meer...] overOnze oertaal had geen ‘b’
Alsof het gedrukt staat: Copyrette & Printerette
Achter het Achtervoegsel 59 De computerette, een bedrijf waar mensen zonder eigen computer terecht konden om teksten te verwerken of de administratie van een vereniging te voeren, bestaat al enige tijd niet meer. Door steeds lagere prijzen beschikt nagenoeg elk gezin(slid) nu over een pc, een laptop, een tablet of een smartphone. Daarmee is de behoefte aan een winkel waar … [Lees meer...] overAlsof het gedrukt staat: Copyrette & Printerette
Mijn eigen taal
Kleine kinderen leren niet alleen heel gemakkelijk talen – ze vergeten ze ook weer net zo gemakkelijk. Over het wonder van de vroege taalverwerving zijn we de afgelopen decennia wel meer te weten gekomen, maar hoe dat vergeten werkt is bij mijn weten nog niet goed uitgezocht. We weten wel dat dit vergeten nooit absoluut is. Mijn Nijmeegse collega Mirjam Broersma heeft … [Lees meer...] overMijn eigen taal
Ikke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een voornaamwoord in de tropen Voor een goed voornaamwoord kun je me 'altijd's nachts wakker maken. Ze zijn me allemaal even leven en allemaal even intrigerend: het ik waarmee een zin verwijst naar degene die de zin uitspreekt, alsof dat een samenhangend individu is, het jullie dat zowel onderwerp, lijdend voorwerp als bezitter kan zijn, het hij dat zijn genderneutraliteit … [Lees meer...] overIkke weese dinkie joe sa weese Kos or
Fadar Unser
Een Oudnederlandse reconstructie van het Onze Vader Wellicht hét belangrijkste en meest fundamentele gebed van het Christelijke geloof, het Onze Vader, is door de eeuwen heen in honderden, al dan niet in duizenden talen omgezet. Het is vaak het eerste gebed dat nieuwe Christenen leren, en was dus ook van cruciaal belang bij het bekeren van heidense volkeren, ook in de Lage … [Lees meer...] overFadar Unser
Karel Holles ‘Schets-Taalkaarten’ van Indonesië, 1882-1894
Tussen 1882 en 1894 ontwierp de theeplanter, publicist en ‘honorair adviseur’ Karel Holle (1829-1896) vijf ‘schets-taalkaarten’ van Java, Sumatra, Bangka en de Riau-Archipel, de Kleine Soenda-Eilanden (Bali, Lombok, Sumbawa, Flores, Timor) en Celebes (Sulawesi). Hoewel een eigen initiatief van Holle, waren de kaarten samengesteld ‘naar gegevens verstrekt door ambtenaren van het … [Lees meer...] overKarel Holles ‘Schets-Taalkaarten’ van Indonesië, 1882-1894
Roeien met een pollepel
VVD-leider Dilan Yeşilgöz was nog minister van Justitie, toen ze een paniekerig whatsappje van Lale Gül erg aardig beantwoordde: ‘Snap ik helemaal!! No worries!’ De hele passage valt te lezen in het boek Ik ben vrij en de twijfelkont in mij heeft nooit kunnen beslissen of die dubbele uitroeptekens dan wel dat spreektalige Engels meer bijdragen aan de clash tussen … [Lees meer...] overRoeien met een pollepel
Wat taal verraadt – met Freek Van de Velde
De winnaar van de Taalboekenprijs 2025 schreef een compact maar veelomvattend boek over de symbiose tussen mens en taal: Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. We spreken de auteur, hoogleraar Nederlandse taalkunde en historische taalkunde Freek Van de Velde, over hoe taal samenhangt met regio en klimaat, waarom talen in de bergen complexer zijn en … [Lees meer...] overWat taal verraadt – met Freek Van de Velde
Etymologica: cyperse kat
In de buurtapp verscheen de noodkreet: ‘Onze kater Bob is vermist! Bob is een flinke cyperse kater die gek is op mensen en veel miauwt.’ Iedereen wist direct: we moeten uitkijken naar een zwartbruin-grijsgestreepte kater. Maar waarom noemen we zo’n kater eigenlijk cypers? En hoe lang doen we dat al? Cyprus De eerste vermelding komt uit een klucht van Everard Meyster uit … [Lees meer...] overEtymologica: cyperse kat
De chatbot als eerstejaarsstudent
Dat chatbots zinnen, alinea's en teksten aan elkaar kunnen haken die in ieder geval qua vorm heel behoorlijk zijn, al zijn ze qua stijl meestal nogal plastic en qua inhoud nogal hol, dat weten we nu wel. Maar kunnen ze ook redeneren over taal? Zouden ze bijvoorbeeld een eerstejaarstentamen in de taalkunde succesvol kunnen afleggen? Dat het heel behoorlijk lukt, blijkt uit … [Lees meer...] overDe chatbot als eerstejaarsstudent
6 december 2025: Opheffing Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde?
De VLDN, opgericht in 1975, bestaat vijftig jaar en heeft daarmee een eerbiedwaardig jubileum bereikt. En wie even de moeite neemt om achterom te kijken, om de rijke oogst aan wetenschappelijke monografieën en publicaties over Belgisch en Nederlands Limburg te overschouwen, moet toegeven dat haar bijdrage aan de Limburgse dialectologie en naamkunde erg belangrijk, zelfs … [Lees meer...] over6 december 2025: Opheffing Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde?
Misschien is taal plotseling ontstaan
Andrea Moro over Lucretius Andrea Moro is langzaam op weg de Umberto Eco van de taalwetenschap te worden: een onderzoeker die door zijn onderzoek geïnspireerd wordt tot fictie en literaire essays. Dat onderzoek gaat over 'onmogelijke talen' – met hersenscans heeft Moro laten zien dat mensen die een verzonnen taal krijgen aangeleerd met regels zoals die ook in bestaande … [Lees meer...] overMisschien is taal plotseling ontstaan
Te verschijnen: Lezen voor waarden
Taalonderwijs als drager van burgerschap In veel klassen is de druk voelbaar: ontlezing, dalende taalvaardigheid en een online omgeving waarin desinformatie en polarisatie het gesprek verharden. Juist nu hebben jongeren taal nodig om feiten van frames te onderscheiden, hun ideeën helder te formuleren en zich in anderen te verplaatsen. Lezen voor waarden. Taal en burgerschap … [Lees meer...] overTe verschijnen: Lezen voor waarden
Hoe klonk het Nederlands 300 jaar geleden?
Als je driehonderd jaar geleden over straat liep in Nederland, kon je een gesprek misschien nog nét volgen. Ga je nóg verder terug, dan wordt het al snel onverstaanbaar voor moderne oren. Taal staat nooit stil: woorden verschuiven van betekenis, klanken verdwijnen en nieuwe vormen ontstaan. Hoe kreeg het Nederlands zijn huidige vorm, welke uitdagingen kent het vandaag — en hoe … [Lees meer...] overHoe klonk het Nederlands 300 jaar geleden?
Een (nieuwe) naamval in het Nederlands?
Wie een beetje bekend is met de geschiedenis van de Romaanse en de Germaanse talen, is gewend geraakt aan het idee dat naamvallen kunnen verdwijnen.Maar nu zie ik, in heel eigentijds Nederlands, opeens een beweging in de omgekeerde richting. In het taalgebruik dat mensen in appgroepen en emailgroepen met elkaar bezigen, is iets ontstaan dat je, eventueel, als je dat zou willen … [Lees meer...] overEen (nieuwe) naamval in het Nederlands?
Zeggen juli dat ook?
Een tijd geleden stelde iemand mij een verrassende vraag: 'Yoïn, zijn er meer talen op de wereld waarin sommige maandnamen dezelfde uitspraak hebben als voornaamwoorden? In het Nederlands heb je mei en mij, en juli en jullie.' Ik raakte even van mijn à propos. Juli en jullie spreek je toch niet hetzelfde uit? Ik niet althans. Maar zij wel - en wat blijkt: ze is lang niet de … [Lees meer...] overZeggen juli dat ook?
8 à 9 literatuurgeschiedenissen
In de loop der jaren hebben mijn vrouw en ik – beiden neerlandici – een aardige collectie literatuurgeschiedenissen bijeengebracht, waaronder de meerdelige klassiekers van Knuvelder, Kalff en Te Winkel. Ook de afzonderlijke delen van de Geschiedenis van de Nederlandse literatuur hebben we bij verschijning trouw aangeschaft. Hoeveel literatuurgeschiedenissen wij precies hebben, … [Lees meer...] over8 à 9 literatuurgeschiedenissen
Etymologica: Eskimo-ijsjes
Wellicht is het u ontgaan, maar in september van dit jaar heeft de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un het Engelse leenwoord ice cream in de ban gedaan. Jong-un wil het Koreaans namelijk zuiveren van westerse invloed. Woorden als aiseukeurim (ice cream) en haembeogeo (hamburger) moeten van hem worden vervangen door eseukimo respectievelijk dajin-gogi gyeopppang, letterlijk … [Lees meer...] overEtymologica: Eskimo-ijsjes
Herinnering aan Remmert Kraak (1928-2005)
Remmert Kraak overleed op 25 oktober 2005, vandaag 20 jaar geleden. Een In Memoriam of Levenbericht is toen niet verschenen en zal ik hier ook niet schrijven. Ik beperk me tot begin van zijn wetenschappelijke carrière. Dat begin is sterk verbonden met de introductie van de generatieve grammatica in Nederland. Zoals Van Bree et al. (1997: 41) terecht opmerken: “Een beginpunt is … [Lees meer...] overHerinnering aan Remmert Kraak (1928-2005)
‘Ik ga stad’ vier jaar later
In sommige opzichten is het jammer dat er geschreven wordt over taalveranderingen die nog gaande zijn. Je vestigt dan toch de schijnwerper op de groei van een plantje, en zo'n plantje gaat onder dat licht misschien toch anders groeien. Aan de andere kant: in de toekomst kunnen onderzoekers de ontwikkeling dan wel stap voor stap volgen. Ik denk dat ik inmiddels een jaar of … [Lees meer...] over‘Ik ga stad’ vier jaar later
Topografische tijdcapsules
Of: wat in hemelsnaam de betekenis van Zutphen is Topografische aanduidingen fascineren mij enorm. Ze maken deel uit van onze taal, maar lijken vaak slechts in de verte op het Nederlands dat we spreken. Neem de naam van de Hanzestad Zutphen – wat betekent dat in hemelsnaam? Afgaand op de spelling zou je Zutphen eerder in Zuidoost-Azië dan in Gelderland … [Lees meer...] overTopografische tijdcapsules
Chatbots gebruiken meer naamwoorden
Kun je herkennen of een tekst geschreven is door een computer? Ja, zegt een groep onderzoekers in een recent online geplaatst artikel. Tenminste, als je een computer hebt die het herkennen voor je kan doen. De onderzoekers lieten mensen en chatbots een aantal taalopdrachten doen. Zo moesten ze teksten herschrijven in de stijl van een schoolopstel of een Wikipedia-artikel. … [Lees meer...] overChatbots gebruiken meer naamwoorden
