Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
taalkunde
Kan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
Op de Facebookgroep Leraar Nederlands fulmineerde laatst iemand over "de kranten", die "het allemaal fout doen" door zinnen met een nevenschikkend voegwoord te laten beginnen. Dat is een beetje een gekke klacht van een leraar Nederlands, want verreweg de bekendste eigenschap van nevenschikkende voegwoorden is nou juist dat je die dingen tussen twee zinnen in kunt zetten. Dan … [Lees meer...] overKan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
10 september 2021: afscheidsrede prof. dr. Ton Dijkstra
Prof. dr. Ton Dijkstra, hoogleraar aan de Radboud Universiteit / Faculteit der Sociale Wetenschappen met de leeropdracht Psycholinguïstiek en Meertaligheid, geeft in een academische zitting op vrijdag 10 september 2021 om 16.00 uur precies, een openbaar afscheidscollege getiteld “Wat deze wereld betekent: taal en denken” De academische zitting vindt plaats in de Aula van de … [Lees meer...] over10 september 2021: afscheidsrede prof. dr. Ton Dijkstra
Een onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
In nummer 7/8 van Onze Taal staat in het rubriekje 'Hoe leg je dat uit?' het volgende: Verder kan 'of' een hoofdzin en een bijzin aan elkaar verbinden; dan is het een onderschikkend voegwoord. [...]- We weten niet of hij komt.- Hij vroeg of ik meeging. Onze Taal is niet de eerste die beweert dat onderschikkende voegwoorden een hoofdzin en een bijzin aan elkaar plakken. … [Lees meer...] overEen onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
“Een andere taal spreken”
Wat Nederlanders ongenoemd laten als ze Nederlands spreken en waarom "Ik houd van andere muziek." Stel dat ik u plompverloren de bovenstaande mededeling zou doen. Dan zou die waarschijnlijk weinig informatief voor u zijn. Als u het gesprek serieus wilt aangaan, zult u waarschijnlijk proberen te raden wat ik met 'andere muziek' bedoel of u zult het aan mij vragen. Dat … [Lees meer...] over“Een andere taal spreken”
De sprong van taal naar werkelijkheid
"De logica", schrijft Sjoerd van der Niet in zijn nieuwe boek, "brengt ons niet van de ene naar een andere plek. We moeten springen, wijzelf." Het is een belangrijk thema in Van der Niets nieuwe boek Zo niet, dan toch. Dat boek kun je lezen als een toegankelijke inleiding in de logica, nee, je zou eigenlijk willen dat zo'n boek verplichte lectuur zou zijn voor iedereen die … [Lees meer...] overDe sprong van taal naar werkelijkheid
Een blog over precies niks!
Sinds ik Nederlandse taal en cultuur studeer (in Leiden), kan ik nooit meer eens lekker ontspannen naar een televisieprogramma kijken. Neem bijvoorbeeld de avond waarop ik met mijn vriend naar de serie Klassen keek. Ik hoorde een meisje geërgerd tegen haar klasgenootje zeggen: ‘Je doet precíes niks’. Triomfantelijk stootte ik mijn vriend aan en ik overlaadde hem met vragen over … [Lees meer...] overEen blog over precies niks!
Verschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De afgelopen jaren hebben verschillende taalkundigen iets geschreven over de verschillen tussen omdat en want. Een in mijn ogen belangrijk verschil noemen ze daarbij niet. Wouter van Wingerden noemt een syntactisch verschil: na omdat volgt een bijzin, na want een hoofdzin. Hij noemt ook een betekenisverschil: in want klinkt een rechtvaardiging of verklaring door, terwijl … [Lees meer...] overVerschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
6 juli 2021: Presentatie Algemene Nederlandse Klankleer
Tot nu toe ontbrak er een uitgebreide beschrijving van de klankleer in de digitale editie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS), en dat nog wel terwijl het woord spraak in de titel staat. Dat is nu verleden tijd. Op 6 juli 2021 organiseert het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) van 15.00 – 16.30 uur een webinar waarin we u het nieuwe hoofdstuk … [Lees meer...] over6 juli 2021: Presentatie Algemene Nederlandse Klankleer
Zeer, bepaald en dergelijke onderstrepende bijwoorden
Met de verhuizing van Wopke Hoekstra (CDA) van de Eerste Kamer naar het kabinet-Rutte III moet de frequentie van het gebruik van het bijwoord zeer telbaar zijn toegenomen in de Tweede Kamer. In het eerste debat in de nieuwe samenstelling van eind maart 2021, het ging over de formatie, streepte ik een paar van die zeer-gevallen aan in de bijdragen van … [Lees meer...] overZeer, bepaald en dergelijke onderstrepende bijwoorden
Het lot van de vagetariër
De woordbouw is het kraakpand van de taalkunde. Regels die elders lijken te gelden gaan er hoegenaamd niet op. Waar syntactische regels soms vreselijk ingewikkeld kunnen zijn maar toch altijd regels blijven, waar de klankvorm in een systeem te vatten is, daar doen mensen op het oog maar wat als ze nieuwe woorden vormen. Natuurlijk, er zijn allerlei keurige manieren om … [Lees meer...] overHet lot van de vagetariër
Bijvoeglijk naamwoorden verbuigen in het Hellendoorns
Verbuiging van bijvoeglijke naamwoorden en grammaticaal gestuurde sjwadeletie In zijn inaugurele rede Dynamiek in taal en de explosie van de neerlandistiek (2003) gaat Fred Weerman in op het verbuigingssysteem van bijvoeglijke naamwoorden in het Standaardnederlands (in het vervolg: Nederlands). Daarbij bespreekt hij drie observaties uit eigen onderzoek. In de eerste plaats … [Lees meer...] overBijvoeglijk naamwoorden verbuigen in het Hellendoorns
De betekenis van emoji 😍
Ik ben zo'n oud mannetje, toen ik begon met bloggen bestonden emoji nog niet, en inmiddels is er al een kleine industrie van taalkundig onderzoek naar wat die dingen eigenlijk betekenen. Vorige week verscheen een heel inzichtrijk nieuw artikel op internet dat vooral gaat over de populairste van alle emoji: die met gezichtjes. Wat betekenen die dingen? Ze geven commentaar op … [Lees meer...] overDe betekenis van emoji 😍
Nu was de kamer leeg
Wat betekent nu? Het lijkt op het eerste gezicht altijd te verwijzen naar de tijd wanneer je spreekt, zeggen de taalkundigen Una Stojić en Daniel Altshuler in een nieuw artikel. Vergelijk maar eens de volgende twee zinnen: Met de eerste zin zeg ik dat ik de mededeling hoorde 'er komt een aardbeving'. Wanneer die aardbeving er precies was of zou zijn, blijft in het midden. … [Lees meer...] overNu was de kamer leeg
Taalkunde voor letterkundigen
"Een gedicht begrijpen is een soort reverse engineering", zegt de Amerikaanse letterkundige Michael K. Ferber in zijn nieuwe boek Poetry and Language. Je haalt het uit elkaar en probeert het weer in elkaar te zetten. Daarvoor is kennis en techniek nodig, en met zijn boek wil Ferber een vaak verwaarloosd aspect van die kennis en techniek bijbrengen: de taalkundige. Wat hééft een … [Lees meer...] overTaalkunde voor letterkundigen
Waarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’? (2)
In het eerste deel van dit tweeluik hebben we gezien dat sterke werkwoorden, zoals zingen – zong en lopen – liep, vaste klinkeralternanties in de wortel hebben die uiteindelijk teruggaan op een alternantie tussen -e-, -o- en geen klinker in de verre voorouder van het Nederlands, namelijk het Proto-Indo-Europees (een taal die al zo’n 5 à 6 duizend jaar geleden gesproken werd!). … [Lees meer...] overWaarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’? (2)
Waarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’?
Lang (lang (lang)) geleden heb je als jonge, onbezonnen spreker van het Nederlands opgepikt dat de onvoltooid verleden tijd van werkwoorden gevormd wordt door er de uitgang -te(n) of -de(n) achter te plakken. Of dit met een t of een d moet, hangt af van de kwaliteit van de stammedeklinker die ervoor staat, iets wat men samenvat in de … [Lees meer...] overWaarom is het ‘zij zong’ en niet ‘zij zingde’?
Twee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Een reactie op Anne Merkuur Als de lezers van Neerlandistiek het nog toestaan, wil ik op deze plaats graag de interessante discussie over het aantal regelmatige werkwoordklassen in het Fries voortzetten door te reageren op het stuk van Anne Merkuur van afgelopen zaterdag. Waar gaat het over? Kort samengevat: de kanonieke kijk op het Friese werkwoordsysteem is dat het twee … [Lees meer...] overTwee of drie regelmatige werkwoordklassen in het Fries?
Hedde Zeijlstra: Building Blocks of Language
Online lecture for Abralin. … [Lees meer...] overHedde Zeijlstra: Building Blocks of Language
Evelyn Bosma ontvangt Keetje Hodshon Prijs 2021
De Keetje Hodshon Prijs is dit jaar toegekend aan Dr. E. (Evelyn) Bosma, voor haar proefschrift Bilingualism and cognition: the acquisition of Frisian and Dutch (Universiteit van Amsterdam, oktober 2017). De prijs is bedoeld als aanmoedigingsprijs voor onderzoekers die in 2016 of daarna gepromoveerd zijn. De prijs wordt aan één onderzoeker toegekend en is bedoeld … [Lees meer...] overEvelyn Bosma ontvangt Keetje Hodshon Prijs 2021
Is Chinees moeilijker dan Nederlands?
Is Chinees moeilijker dan Nederlands? Volgens Sterre Leufkens, universitair docente Nederlandse Taalkunde van de Universiteit van Utrecht valt dat nogal mee. Samen met haar sluiten we het eerste seizoen van de Taalnerds af met een aflevering over het dekoloniseren van wetenschappelijke taal en duiken we dieper in de wereld van typologie. Meer Sterre? Je volgt haar op twitter … [Lees meer...] overIs Chinees moeilijker dan Nederlands?
Heeft het Fries niet drie klassen regelmatige werkwoorden in plaats van twee?
Wie een leerboek of een grammatica van het Fries openslaat, ziet daar staan dat er in die taal twee klassen van onregelmatige (zwakke) werkwoorden bestaan. Ze worden meestal genoemd naar de uitgang op de infinitief (het hele werkwoord): e-werkwoorden en je-werkwoorden. Ik ben geen beschrijving van het Fries tegengekomen waarin een andere klassenindeling wordt gebruikt dan deze … [Lees meer...] overHeeft het Fries niet drie klassen regelmatige werkwoorden in plaats van twee?
Het raadsel van pief-poef-paf
Er is de laatste tijd het een en ander te doen rondom pief-paf-poef. Eind maart meldde Ewoud Sanders in NRC dat hij een zeer oude vindplaats had gevonden voor de uitdrukking: een boekje uit 1721 waarin een 'vechtnar' de uitdrukking tot twee keer bezigt, terwijl hij een oud vrouwtje molesteert. Afgelopen vrijdag maakten Roeland Cortois en Miet Ooms ons op Neerlandistiek … [Lees meer...] overHet raadsel van pief-poef-paf
Bestaan er nevengeschikte betrekkelijke bijzinnen?
Bij het lezen van negentiende-eeuwse literatuur valt me voortdurend van alles op. Zo kwam ik laatst in de Rimen en teltsjes van de gebroeders Halbertsma de volgende zin tegen: It wie oars sa'n moai faam en dêr ek in goed hert yn siet, mar luftich en wif fan aard, ien dy gau swinke koe.(het was overigens zo'n mooie meid en waar ook een goed hart in zat, maar oppervlakkig en … [Lees meer...] overBestaan er nevengeschikte betrekkelijke bijzinnen?
Beter lees je Nederlandse Taalkunde
Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde is uit, en Kristel Doreleijers vertelt wat je kunt verwachten. De artikelen zijn online toegankelijk via ingenta (voor abonnees) … [Lees meer...] overBeter lees je Nederlandse Taalkunde