Door Marc van OostendorpMijn zondagochtendcollege gaat deze keer over een bijzonder soort dialectkaart: hoe noord en zuid omdraaiden tussen de 14e en de 20e eeuw. … [Lees meer...] overNoord wordt zuid en zuid wordt noord in de Nederlandse dialecten
taalkunde
Nogmaals Klaas Woudt (1923-2012)
door Jan StroopOp 6 november schreef Bart FM Droog in zijn blog over de legendarische Zaanse drukker, uitgever, publicist en dichter Klaas Woudt (1923-2012). Een belangrijk aspect bleef daar onvermeld, diens belangstelling voor dialect. Klaas Woudt publiceerde jarenlang over ’t Zaans dialect, o.a. verzameld in Zaans voor beginners, en hij schreef verhalen in … [Lees meer...] overNogmaals Klaas Woudt (1923-2012)
Etymologie: aat
Door Michiel de Vaanaat zn. ‘voedsel’Oudnederlands āt ‘eten’ (901–1000), Middelnederlands āt (1236), aet m. (1265–1270) ‘voedsel’, Vroegnieuwned. aet ‘voedsel, kost’ (1563). Af en toe ook vrouwelijk ate. Een oude samenstelling is Mnl. overāt ‘vraatzucht’ (1240), een oude afleiding Oudnederlandsātōn (901–1000), Mnl. āten ‘voeden’. … [Lees meer...] overEtymologie: aat
Wat betekent vriendschap?
Door Lucas SeurenOnlangs had ik een discussie met mijn kamergenoot over wat vriendschap betekent. Waar we namelijk vaak aannemen dat elk woord voor iedereen ongeveer dezelfde betekenis heeft, lijkt vriendschap zich daar volledig aan te onttrekken. Wanneer vertel je dat de sociale relatie die bestaat tussen jou en een ander er een is van vriendschap? Met andere woorden, wanneer … [Lees meer...] overWat betekent vriendschap?
Naar een herziening van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS)
Op 1 oktober 2015 is een meerjarig project van start gegaan waarin taalkundigen van twee Nederlandse en twee Vlaamse universiteiten – de Radboud Universiteit (Nijmegen), de Universiteit Leiden, de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven – samen werk maken van een grondige update van de Algemene Nederlandse Spraakkunst, kortweg de ANS. Het project wordt in … [Lees meer...] overNaar een herziening van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS)
Artis als het aards paradijs
Door Marc van OostendorpIn de discussie over de dieren van Artis van de afgelopen weken heb ik de bijbelse invalshoek gemist. Zoals bekend wil de dierentuin de dieren eigenlijk geen namen meer geven, omdat dit de beesten teveel zou 'vermenselijken'. De meeste commentatoren op de sociale én de traditionele media gingen daarbij mijns inziens ten onrechte voorbij aan het feit dat … [Lees meer...] overArtis als het aards paradijs
Peutertalen
Door Leonie CornipsHet voordeel van hoogleraar ‘Taalcultuur in Limburg’ zijn, is dat veel mensen me bellen en vooral e-mailen over allerlei zaken die zij van belang vinden. Die correspondentie levert een mooie wisselwerking op. Ik krijg te horen wat er in Limburg leeft en vooral wat er talig speelt en ik geef informatie of advies terug. Toen ik net aangesteld was bij de … [Lees meer...] overPeutertalen
Tekes
Door Marc van OostendorpIn dit zondagochtendminicollege ga ik in op de prangende vraag waarom je de n makkelijker weg kunt laten in teke(n)s dan in teke(n)t. … [Lees meer...] overTekes
Gesmoort in hooploos leidt
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (45) Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp In zijn boek De vergeten wetenschappen beschrijft Rens Bod hoe de geschiedenis van de muziek en de musicologie een voortdurend heen en weer is van theorie en praktijk. Er worden fraaie wiskundige modellen … [Lees meer...] overGesmoort in hooploos leidt
“Meneer, ik heb me spullen niet bij!”
Door Robert ChamalaunGisteren viel mijn oog op een artikel met de kop 'Ik hoop dat kijkers realiseren dat empathie niks kost' (de Volkskrant, 5 november 2015). Deze zin verwonderde me, niet door de boodschap, maar door het ontbreken van het wederkerend voornaamwoord 'zich'. Nu bestaat het werkwoord 'realiseren' zonder voornaamwoord ook in het Nederlands, maar de betekenis van … [Lees meer...] over“Meneer, ik heb me spullen niet bij!”
Etymologie: vlonder
vlonder zn. ‘plankier’Mnl. vlonder ‘dwarsbalk van het houten kruis van Jezus’ (ca. 1400), vlonger ‘slootplank, smal bruggetje’ (1435, Keuren van Schieland), Nnl. vlonder ‘plank over een sloot’ (1580), vlunder (1682, Hollands). In moderne dialecten alleen in Noord- en Zuid-Holland.vonder zn. ‘losse brug’Oudnederlands -fundre in de plaatsnamen UUerfundre ‘Weervonder’ (1186, … [Lees meer...] overEtymologie: vlonder
Wat betekent niet veel.
Door Marc van OostendorpDe ware taalliefhebber herken je misschien wel aan haar fascinatie voor woorden als dat, wat, die en wie. Het zijn kleine woordjes die op het eerste gezicht heel weinig betekenen, maar waarover je als je maar even nadenkt allerlei vragen kunt stellen.Is het bijvoorbeeld toeval dat vrijwel alle woorden die iets bevragen met een w beginnen? … [Lees meer...] overWat betekent niet veel.
Kinderen denken dat een d een t is (maar niet andersom)
Door Marc van Oostendorp Je hoort als kind je ouders praten, je hoort ze allerlei klanken maken, en dan is het je taak om uit te zoeken wat er wel of niet toe doet – welk van al die duizenden subtiele verschilletjes belangrijk zijn in je taal en welke niet. De k in kier is bijvoorbeeld licht anders dan die in koer. Je bent je daar misschien niet van bewust, maar dat … [Lees meer...] overKinderen denken dat een d een t is (maar niet andersom)
Verschenen: TNTL (131/3)
Onlangs verschenen: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 131 (2015), nr. 3. ISSN: 0040-7550. eISSN (online): 2212-0521.InhoudArtikelenWord Distributions in Dutch Tweets. A quantitative appraisal of the distinction between function and content words Hans van Halteren, Nelleke … [Lees meer...] overVerschenen: TNTL (131/3)
Koffies to go
Door Marc van OostendorpWat is het meervoud van koffie? Bij Café Abel in Leiden weten ze het niet precies. Je kunt er je koffie meenemen, en het maakt daarbij niet uit wat voor koffie het is.Ze hebben daar met plakletters op het raam geplakt: koffies to go. Je begrijpt wat ze bedoelen, maar er is iets vreemds mee. Misschien hebben ze om die reden op het raam ernaast … [Lees meer...] overKoffies to go
Netjes Rotterdams praten
Door Marc van OostendorpIn mijn zondagochtendcollege van vandaag de belangrijke vraag: hoe kun je aan iemand horen dat hij of zij uit Rotterdam komt, ook als hij of zij 'netjes' praat? … [Lees meer...] overNetjes Rotterdams praten
Is het Nederlands triviaal?
Door Marc van Oostendorp De Britse wiskundige Alex Bellos schreef gisteren in The Guardian een artikel dat ook in Nederland enig stof deed opwaaien. In dat stuk besprak Bellos het feit dat de Engelse spelling triviaal is: als je ieder woord ziet als een vermenigvuldiging, en iedere letter als een variabele in die vermenigvuldiging, dan kun je bewijzen dat … [Lees meer...] overIs het Nederlands triviaal?
Etymologie: prijken
Door Michiel de Vaan prijken ww. ‘pronken’Vroegmiddelnederlands priken ‘de handen in de lucht steken’ of ‘in de handen klappen’ (1265–70), Laatmnl. priken ‘ophef maken’ (1390–1410), priker ‘snaarspeler’ (1479), prikersse ‘snaarspeelster’ (1479), en met een andere klinker preycken (1477); Nnl. prijcken ‘zich opzichtig gedragen, pronken; in het oog vallen’ (1524), ‘talmen, … [Lees meer...] overEtymologie: prijken
Driejoek
Door Marc van OostendorpToen ik onlangs de door mijzelf geproduceerde, geregisseerde én gecaterde kaskraker Huh! The Movie online zette, dwaalden ook jullie gedachten onwillekeurig natuurlijk af naar het bijna gelijknamige artikel Ha! Een analyse van de Utrechtse fonologen Wim Zonneveld en Mieke Trommelen uit 1997 (helaas niet online, voor zover ik zien kan).Die … [Lees meer...] overDriejoek
Dag van de Nederlandse zinsbouw
Op 20 november wordt de negende editie van de Dag van de Nederlandse zinsbouw gehouden. Het overkoepelende thema van dit jaar betreft de relatie tussen de synchrone syntaxis van het Nederlands en andere gebieden van de taalkunde. Iedereen is welkom: deelname is gratis.De belangrijkste informatie vindt u hieronder. Voor praktische informatie en eventuele updates verwijzen wij u … [Lees meer...] overDag van de Nederlandse zinsbouw
Lidwoord
Door Nico van LieshoutIn hoofdstuk vier van de roman Weerwater lezen we over de verhuisactiviteiten van Rudi en Bianca Ruwiel uit IJmuiden. Het is zondagochtend en beestenweer. Een onverwachte augustusstorm heeft het land ontwricht. Even spelen ze met de gedachte de laatste rit uit te stellen en te wachten tot de elementen wat kalmeren, maar het bed is al in het geleende busje … [Lees meer...] overLidwoord
Plaatsnamen lijken op de namen van balspelen
Door Marc van OostendorpWaarom, oh, waarom ligt de klemtoon in Dordrecht en Wageningen op de eerste lettergreep? Over de wonderlijke vorm van Nederlandse plaatsnamen is nu een artikel verschenen, dat geschreven is door de Duitse, nu in Amerika werkzame, taalkundige Björn Köhnlein. (Tot deze zomer werkte hij bij Duits in Leiden, waar hij ook promoveerde – bij mij – maar hij … [Lees meer...] overPlaatsnamen lijken op de namen van balspelen
Stervend Nederlands
Door Marc van Oostendorp In mijn zondagochtendcollege vandaag aandacht voor het stervende Nederlands van Frans-Vlaanderen. Het begin komt uit een video van Mark Ingelaere. Het besproken boek is het veertigste jaarboek De Franse Nederlandse / Les Pays Bas Français. … [Lees meer...] overStervend Nederlands
Taalkabaal
Door Leonie CornipsOp de Facebook-pagina van L1 was op 30 september deze stelling te lezen: ‘Dialect heeft geen functie; laat het maar uitsterven’. De begeleidende tekst luidde: ‘Dialect wordt met uitsterven bedreigd, dat zeggen taaldeskundigen. Steeds minder mensen “kalle plat”’. Deze stelling leverde in twee dagen tijd 271 grappige, verontwaardigde, boze, ongeruste, … [Lees meer...] overTaalkabaal
Fast auß dem Holländischen
Door Marc van Oostendorp Dat wij hier vanuit Leiden en Amsterdam een weblog maken in het Nederlands en niet in het Duits, dat had je tweeduizend jaar geleden toch ook niet kunnen zien aankomen. Er was in die tijd weinig reden om aan te nemen dat wij zouden vinden dat we een andere taal spreken dan de Dusseldorpers, terwijl de laatsten op hun beurt dan wél weer dezelfde taal … [Lees meer...] overFast auß dem Holländischen