Hier volgt een bijzondere constructie die lastig te vinden is. Ik meen dat ik hem al heel lang (misschien al mijn hele leven) hoor, maar zelden geschreven zie. Ik zou hem zelf geloof ik ook niet zo gebruiken. Ik zou zeggen en schrijven 'als je iets over hem zegt, doe je vooral jezelf te kort, klinkt HET'. Het is helemaal niet lastig om een grammaticale analyse van de zin … [Lees meer...] overKlinkt
taalverandering
Cheffen
Sinds twee jaar staat een opmerkelijk woord in Van Dale: cheffen, en wel met de volgende toelichting. Het is een woord dat volgens Google al een jaar of tien rondzingt, maar mij valt het de laatste tijd ineens op, gisteren nog in deze video van Tim Hoffman (ongeveer op 18:52): Zullen we het afronden? Dan gaan we het met Rensina cheffen. Zoals vaker, zelfs met heel … [Lees meer...] overCheffen
Gestand doen
Soms zie je een ouder stukje Nederlands spartelen in een drang om zich te handhaven tegen de taalveranderende stroom in. De uitdrukking (die lastige uitdrukking die hier terloops al eens langs kwam) met iets gestand doen is er een voorbeeld van. Voor we kijken naar de praktijk, eerst de constructie zelf – afpellen heet het tegenwoordig. Iets gestand doen bestaat in … [Lees meer...] overGestand doen
De route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Klein stukje over een literaire stijlfiguur en dan snel naar de taal in de Tweede Kamer? In zijn Sachwörterbuch der Literatur schrijft Gero von Wilpert (Stuttgart 1969:322) dat een Hendiadyoin – bij ons vaker hendiadys genoemd – een retorische figuur is die in de Oudheid en in de Barok erg geliefd was. Twee woorden met dezelfde betekenis konden … [Lees meer...] overDe route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Een onmisbaar ingrediënt in de studentenkeuken: itakru
Het is voor iedere wetenschapper belangrijk om in contact te staan met jonge mensen met frisse ideeën, maar niemand kan het zo weinig missen als de taalkundige. Want onder jongeren borrelt het, en verandert er van alles, en als je studenten hebt, en je neemt af en toe de tijd om met ze te praten, raak je op de hoogte van wat er allemaal verandert. En zo heb ik geleerd dat … [Lees meer...] overEen onmisbaar ingrediënt in de studentenkeuken: itakru
De hakken uit het zand
Met beide voeten of met beide benen ergens op of in staan wekt vertrouwen, want het betreft mensen van wie als het ware beweerd wordt dat dezen in of door de praktijk geschoold zijn. Is het rond het jaar 2000 dat er talig een duidelijke stap in de ontwikkeling ervan gezet wordt? Premier Kok zegt in 2001 volgens de Handelingen (sprekend over noodvaccinaties): “Door de … [Lees meer...] overDe hakken uit het zand
Hakken, voeten, poten in het zand, op de grond en in de klei
Het zou over de Nederlandse steun aan Oekraïne gaan in februari in de Tweede Kamer maar het begon met de Nederlandse taal. Thierry Baudet (FVD) tekende protest aan tegen een kort welkom door de voorzitter na voorafgaande vertaling in het Oekraïens in de richting van de ambassadeur en de minister van Buitenlandse Zaken van dat land, als bezoekers aanwezig. Dit zei zij volgens de … [Lees meer...] overHakken, voeten, poten in het zand, op de grond en in de klei
Wat ik echt heel nadrukkelijk heb gedaan en geprobeerd
Ministers als Yeşilgöz en Adema grijpen in hun uitwisseling met de Kamer graag naar het woordje nadrukkelijk. Maar er zijn meer bewindslieden in Rutte-IV die als het ware geen twintig seconden kunnen spreken zónder dat nadrukkelijk. Hoe normaal is dat? Als we als voorbeeld naar de genotuleerde verslagen kijken van de Parlementaire Enquête over de Aardgaswinning in … [Lees meer...] overWat ik echt heel nadrukkelijk heb gedaan en geprobeerd
Een nieuw idee bedenken
Dit weekeinde luisterde ik nog wat intensiever dan ik toch altijd al doe, naar het nieuwsoverzicht van Jeroen van Kan aan het begin van het radioprogramma De Taalstaat. Dat kwam zo: Van Kan besprak een intrigerend taalverschijnsel dat hem recent was opgevallen: mensen zeggen dingen als 'idee bedenken' of 'idee maken'. Een beetje jammer was dat Van Kan niet ontkwam aan de reflex … [Lees meer...] overEen nieuw idee bedenken
Wat we leren over de mens uit de uitspraak van de l en de r
De fonetiek is het ultieme vak voor wie het kleine eert, het vak waarin je heel precies nagaat hoe een klinker klinkt en hoe iemand zijn tong beweegt om die klank te maken. Etske Ooijevaar, die gisteren in Nijmegen promoveerde, weet daar alles van. Ze schreef ruim 440 pagina's over de manier waarop ze in Volendam de r en de l maken, en hoe dat dan klinkt. (Ik was een van de … [Lees meer...] overWat we leren over de mens uit de uitspraak van de l en de r
“Diepe zakken” en de positie van de gebruiker van die uitdrukking
Het kan anderen net zo vergaan zijn, tijdens de Coronacrisis dook voor het eerst bewust geregistreerd de uitdrukking met diepe zakken op. Tijdens corona stelde premier Rutte ons (althans bedrijven en de daarmee verbonden mensen met banen) op de wekelijkse persconferentie van 18 december 2020 gerust, door te spreken van de in Nederland aanwezige veerkracht (geciteerd naar de … [Lees meer...] over“Diepe zakken” en de positie van de gebruiker van die uitdrukking
“Wel even tekenen voor ommekomst, ja!”
Hedendaagse talige evolutie in de Tweede Kamer Taal ontwikkelt zich,- is er een opener deur? Over het taalveranderingsgeval ommekomst schreef ik diverse malen op mijn eigen blog, bovendien maakte ik er in 2018 een lemma van in dat prachtige Binnenhofse woordenboek Dat gezegd hebbend en iets minder neutraal maar wel met mijn instemming werd ik er in … [Lees meer...] over“Wel even tekenen voor ommekomst, ja!”
Geen zorgen: nasynchronisatie-Nederlands
Sommige taalverandering is nog altijd lastig te betrappen. Met een dochter in huis die naar school gaat, hoor je natuurlijk af en toe dingen die je zelf nooit zou zeggen. "Geen zorgen", bijvoorbeeld. Ik begrijp wat er bedoeld wordt, het is ook in mijn Nederlands volkomen welgevormd, het is me enige tijd niet eens opgevallen. Maar ik zou altijd zeggen: "Maak je geen … [Lees meer...] overGeen zorgen: nasynchronisatie-Nederlands
Excuses voor het ongemak
Studenten zijn voor de gemiddelde hoogleraar natuurlijk het contact met de jeugd. En ik geloof dat ik onder studenten een nieuwe stap zie in de ontwikkeling van een Nederlandse uitdrukking: 'excuses voor het ongemak'. Het is, vermoed ik, een uitdrukking die in eerste instantie gebruikt is door dienstverlenende instanties die een bepaalde dienst niet konden verlenen. "Het … [Lees meer...] overExcuses voor het ongemak
Taboe
“Weet jij wat het K-woord is?” vraagt mijn vriend me. “Kanker”, zeg ik. Nee. Ik denk na. “Klote? Kut? Kolere?” Nee, nee, nee. Ik denk aan een Amerikaanse film die ik laatst op tv heb gezien, waarin een jongetje een volwassen man berispt omdat hij het S-woord zei. Dat bleek ‘shit’ te zijn. “Kak!” roep ik. Nee, weer niet. Ik geef het op. Mijn vriend is net terug van een bezoek … [Lees meer...] overTaboe
‘Onbegrijpelijk hoe Nederland zijn eigen taal verwaarloost’
Gesprek met Presley Bergen Ad Verbrugge in gesprek met Neerlandicus Presley Bergen over de verloedering van de Nederlandse taal. … [Lees meer...] over‘Onbegrijpelijk hoe Nederland zijn eigen taal verwaarloost’
Oud-Zeeuws-Vlaams in Brazilië
Dertien sprekers waren er nog, van het Zeeuws-Vlaamse dialect zoals dat in Brazilië gesproken werd, toen een groepje onderzoekers er tien jaar geleden langskwam. De meesten waren al wat ouder, dus misschien zijn het er inmiddels alweer wat minder. Dat er sprekers bij gekomen zijn, is wel heel onwaarschijnlijk. De sprekers zijn nakomelingen van migranten die in de … [Lees meer...] overOud-Zeeuws-Vlaams in Brazilië
Ben je betoeterd?
De juf van groep vijf vraagt aan kinderen die iets doen wat volgens haar over de schreef gaat: 'Ben je betoeterd?' Mijn dochter kwam er daardoor nu ook mij thuis, en informeert nu ook regelmatig naar mijn staat van betoeterdheid. Ik vind dat vreemd. Voor mijn taalgevoel kun je de vraag naar het betoeterd zijn eigenlijk niet stellen zonder graadaanduiding: 'ben je nu helemaal … [Lees meer...] overBen je betoeterd?
Waken voor iets
Vlak voordat de G20-top op het Indonesische eiland Bali van start ging, deed de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, een uitspraak die in een bericht van 15 november 2022 in het digitale NOS Nieuws de volgende kop kreeg. De eerste zin van het artikel luidt echter: Volgens de officiële taalregels zijn beide zinnen waarin het werkwoord ‘waken voor iets’ … [Lees meer...] overWaken voor iets
Groetronding: dohog
Met heel kleine variaties in de uitspraak kunnen mensen heel veel zeggen. We hebben er dan ook een bijzondere antenne voor: je hoeft je r-klank maar een beetje te variëren of je bent ineens een kakker, of een Brabo. Zulke observaties zijn het domein van een terecht populaire betrekkelijk recente tak van de taalwetenschap, de sociofonetiek. Ik denk dat ik een nieuwe … [Lees meer...] overGroetronding: dohog
Dat nah
Volgens de Duitse politiek filosoof Jan-Werner Müller heeft Wilders ‘nah’ gezegd. Het zou gebeurd zijn op 19 maart 2014, in Den Haag, voor een volle zaal. De PVV-voorman deed het na zijn beruchte Meer-of-minder-Marokkanen-vraag, ingeleid met een theorie over partijdige D’66-rechters, kosmopolieten vermoedelijk, in combinatie met de vrije meningsuiting die volgens hem … [Lees meer...] overDat nah
Kun je stoppen?
Het is een deel van mijn werk om het te observeren, maar het blijft ook verbazen: dat taal voortdurend verandert, en niet op een abstracte manier, maar vlak onder onze ogen. En het helpt dan helemaal om een achtjarige in huis te hebben, die van alles meeneemt. Wanneer is het in het Nederlands gekomen? Een methodologisch probleem is dat ik de afgelopen decennia niet … [Lees meer...] overKun je stoppen?
Het toch wat trendy-achtige Nederlandse achtervoegsel -vriendelijk (2)
Kranten begonnen nog iets eerder dan het Nederlandse Parlement vanaf eind 1971 het woord milieuvriendelijk te gebruiken. Dat gebeurde allereerst in combinatie met het werkwoord wassen om het verlagen van fosfaatgebruik mee uit te drukken. Er is op basis van de chronologie reden om aan te nemen dat ons achtervoegsel –vriendelijk ontleend is aan het Engelse friendly. Hoezo? Het … [Lees meer...] overHet toch wat trendy-achtige Nederlandse achtervoegsel -vriendelijk (2)
Intussen: tijd voor iets anders
In zijn recente reisverslag God in Japan gebruikt Willem Melchior een paar keer het woord intussen zoals ik dat zelf niet snel zal doen. Op p.89 bijvoorbeeld: De Kongobuji intussen was prachtig, ik kan niet anders zeggen. Er zijn twee dingen opmerkelijk aan dit gebruik van intussen: de plaats ervan in de zin en de functie. Laten we met het eerste beginnen. In … [Lees meer...] overIntussen: tijd voor iets anders
Hoe uit taalcontact nieuwe taal ontstaat
Er is de laatste jaren in de taalkundige literatuur veel aandacht voor de gevolgen van taalcontact: wat gebeurt er als groepen sprekers van verschillende talen bij elkaar komen, bijvoorbeeld door migratie? Of wanneer sprekers meer dan één taal beheersen? Die talen beïnvloeden dan elkaar, en dit soort contact is waarschijnlijk een drijvende kracht achter veel taalveranderingen. … [Lees meer...] overHoe uit taalcontact nieuwe taal ontstaat
