Vaak gebruik ik het woord "hoen" niet. 's Morgens voer ik "de kippen" of in het Fries "de hinnen". Als het woord "hoen" al eens ter tafel komt, dan is het meestal in een samenstelling als "korhoen", "dwerghoen", "mesthoen" of "leghoen".Die samenstellingen zijn voor mij duidelijk het-woorden. "De korhoen" klinkt me raar in de oren. Vermoedelijk daarom zou ik ook "het hoen" … [Lees meer...] overDe/het hoen
woordgeslacht
Etymologica: het medezeggenschap
Het Nederlands kent drie woordgeslachten: mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Onzijdige woorden zijn te herkennen aan het bepaald lidwoord het, terwijl de andere twee als bepaald lidwoord de hebben. Wie twijfelt of een de-woord mannelijk of vrouwelijk is, kan het woordgeslacht opzoeken op Woordenlijst.org, de uitgebreidere, online versie van het Groene Boekje. Kennis van het … [Lees meer...] overEtymologica: het medezeggenschap
Porna: een vreemde eend in de bijt
Een onderwerp dat de laatste maanden herhaaldelijk voorbij is gekomen in Neerlandistiek, is het verschil tussen woordgeslacht en referentieel geslacht, twee subsystemen van het genussysteem die vaak door elkaar worden gehaald. Als we in een woordenboek bij het lemma van een zelfstandig naamwoord kijken, dan vinden we daar een <m>, <v> of <o>, de … [Lees meer...] overPorna: een vreemde eend in de bijt
Hij/zij/het brengt ons Sint-Nicolaas
Tijdens de herfstvakantie bracht ik een bezoek aan de tentoonstelling ‘Ruud de Wild, Songbonk. Reis langs de mooiste Nederlandse liedjes’ in het Huis van het Boek, vroeger Museum Meermanno-Westreenianum geheten. Wie Ruud de Wild kent als radio-deejay, verwacht misschien een overzicht van zeventig jaar popliedjes, maar niets is minder waar. Garrelt Verhoeven, hoofdconservator … [Lees meer...] overHij/zij/het brengt ons Sint-Nicolaas
Nîet Jan van d’n bakker, maer oonzen Jan
Woordgeslacht in het Hellendoorns De afzonderlijke talen waarin het Indo-Europees zich in de loop der tijd heeft opgesplitst, laten een heel geschakeerd beeld zien van hun genussystemen. Veel van die talen verdelen hun nomina over twee of drie klassen: Twee klassenDrie klassenbezield en niet-bezieldmannelijk en vrouwelijkmannelijk, vrouwelijk en onzijdigniet-neutraal en … [Lees meer...] overNîet Jan van d’n bakker, maer oonzen Jan
Woordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
Over woordgeslacht, voornaamwoordelijke verwijzing en de relatie tussen die twee bestaat nogal wat verwarring, zo blijkt uit een aantal recente discussies op Neerlandistiek naar aanleiding van informatie daarover in de nieuwe dikke Van Dale. Om ervoor te zorgen dat de discussiepunten voor iedereen helder zijn, wil ik hier een aantal feiten op een rijtje zetten. Daarna geef ik … [Lees meer...] overWoordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
Het uitdijende bestand van woordgeslacht in Van Dale
Er is wat te doen om het woordgeslacht in Van Dale. De reuring heeft ook de kolommen van het online tijdschrift Neerlandistiek bereikt. Eigenlijk lopen er twee kwesties door elkaar heen: ten eerste, moeten we een dubbele genusverwijzing hebben bij woorden als dokter? Ten tweede, moet bij die genusverwijzing ook nog een derde genus x erkend worden? Marc van Oostendorp vindt … [Lees meer...] overHet uitdijende bestand van woordgeslacht in Van Dale
de m/v/x
Gisterenochtend werd ik uit mijn bed gemaild door een bekende woordenboekmaakster over de Van Dale. De kwestie m/v/x, daar moest toch eigenlijk iemand over schrijven! Ludo Permentier had er in januari al iets over gezegd in zijn column voor het INT, maar was dat genoeg? Ik heb er nu een dag over nagedacht. Het lijkt me inderdaad niet genoeg. Wat is er aan de hand? Bij … [Lees meer...] overde m/v/x
Kennis van woordgeslacht: balancerend tussen taalnorm en taalgevoel
Door Kristel Doreleijers Vrijdag 25 oktober 2019 stond ik met mijn interactieve onderzoekslab ‘Changing gender’ op het DRONGO talenfestival aan de Radboud Universiteit. In mijn lab konden bezoekers meedoen aan een digitale test over woordgeslacht. Het onderzoekslab en de test zijn onderdeel van mijn promotieonderzoek naar variatie en verandering in geslachtsmarkering in het … [Lees meer...] overKennis van woordgeslacht: balancerend tussen taalnorm en taalgevoel
Het reflex
Door Henk Wolf Er zijn Nederlandstaligen voor wie reflex een onzijdig woord is. Laatst sprak ik met iemand die dingen zei als 'het reflex' en 'een sterk reflex'. Ik vroeg of reflex voor haar een de-woord of een het-woord was en ze antwoordde zonder aarzelen: 'een het-woord'. Op internet zijn ook voorkomens te vinden van 'het reflex'. Het zijn er geen duizenden, maar wel te … [Lees meer...] overHet reflex
De hetterigheid van outfitten
Door Suzanne Aalberse Marc schreef gisterenochtend dat dat typo’s een genrekenmerk van blogs zijn. Die constatering stemt me blij. Een blog moet eruit zien of hij erin een paar minuten uitgeknald is. Een bijna dagboek. Toevallig hoorde ik eergisteren iets wat ik meteen zou opschrijven als ik nog steeds een dagboek bijhield en ik ben enorm goed in typo’s. Mijn promotor … [Lees meer...] overDe hetterigheid van outfitten
Het raad?
Door Henk Wolf Zeker, en we weten daar nog altijd geen goed raad mee. Bovenstaande zin stond op 1 juli in de Volkskrant. Hij is opgetekend uit de mond van historicus Gert Oostindië, die geïnterviewd werd door Sander van Walsum. Het is een aparte zin, althans het stukje geen goed raad is onverwacht. Waarom? Wel, raad is allereerst geen het-woord, maar een de-woord. En … [Lees meer...] overHet raad?
Un(nen) oma?
Kristel Doreleijers studeerde Nederlands in Utrecht en werkt tegenwoordig op het Meertens Instituut. In september gaat ze in Tilburg werken aan een proefschrift onder begeleiding van professor Jos Swanenberg. Dat proefschrift zal gaan over de manier waarop jongere sprekers van het Brabants omgaan met het verschil tussen mannelijke, vrouwelijke en onzijdige woorden. Wat vertelt … [Lees meer...] overUn(nen) oma?
Seksistisch over woordgeslacht in 1919?
Taalkunde van 1919 In een onregelmatig verschijnende reeks zal ik af en toe taalkundige publicaties van 100 jaar geleden bespreken. Door Marc van Oostendorp Er wordt niet veel meer verwezen naar het fascinerende artikel 'Woordgeslacht als eenheidsgraad' over woordgeslacht dat Ph.J. Simons 100 jaar geleden publiceerde in De Nieuwe Taalgids. De ANS noemt het wel als … [Lees meer...] overSeksistisch over woordgeslacht in 1919?
De geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Door Henk Wolf Ik vermoed dat vrijwel alle Nederlandstaligen naar Mark Rutte verwijzen met de voornaamwoorden hij, ie, hem, 'm, zijn, z'n. En ik vermoed ook dat zo goed als al die Nederlandstaligen naar Angela Merkel verwijzen met de voornaamwoorden zij, ze, haar, 'r, haar, d'r. Voor mannelijke referenten gebruiken we dus andere voornaamwoorden dan voor vrouwelijke. Dat is … [Lees meer...] overDe geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Waarom is een Duitse vamp mannelijker dan een Vlaamse?
Voor Tanja Mortelmans van de Universiteit Antwerpen kent het woordgeslacht geen geheimen. Wist je dat er in sommige talen wel 20 geslachten bestaan en in andere géén? Kom in dit college te weten wat er nog allemaal bestaat. (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overWaarom is een Duitse vamp mannelijker dan een Vlaamse?
Het as
Door Henk Wolf Een paar dagen geleden bekeek ik op nu.nl een video over cremeren. In die video had de voice-over het een paar keer over 'het as'. Dat vond ik opvallend, want voor mij is as uitsluitend een de-woord. Ik heb eerst op de online-woordenboeken WNT en Van Dale nagekeken of die as als het-woord kennen. Dat bleek niet zo te zijn. Toen heb ik op meldpunttaal.nl een … [Lees meer...] overHet as
‘Het zout’ en ‘de zout’
Door Henk Wolf Onzijdige zelfstandige naamwoorden zijn woorden die als regel het bepaalde lidwoord het krijgen, niet de. De meeste Nederlandse woorden zijn heel duidelijk wel of niet onzijdig. Het is bijvoorbeeld altijd ‘het huis’ en nooit ‘de huis’. En het is ook altijd (niet-onzijdig) ‘de aap’ en nooit ‘het aap’. Nou is het gekke dat een klein groepje onzijdige woorden … [Lees meer...] over‘Het zout’ en ‘de zout’
‘Het’ of ‘de’ skateboard?
Door Marc van Oostendorp Het Nederlands heeft twee soorten zelfstandig naamwoorden, de-woorden en het-woorden. Ja, geniet er nog maar even van, want over tweehonderd jaar of zo, is het niet meer zo. Maar tot die tijd moeten we nog wel ieder nieuw zelfstandig naamwoord in een van de twee hokjes stoppen. Leenwoorden, bijvoorbeeld, moeten de of het krijgen. Hoe doen we dat? We … [Lees meer...] over‘Het’ of ‘de’ skateboard?
Suffixsonnet: –ster
Door Marc van Oostendorp 't Is kerst. Hier is hij weer, uw brave suffixzanger die ieder jaar, begeleid door fraaie harpakkoorden, suffixsonnetten zingt over de vorm van woorden. Vandaag: in taal zijn vrouwelijke woorden langer. Zie hier een man. Echt wat je noemt een wandelaar., maar zijn vriendin beslaat maar liefst vier letters meer: een wandelaarster - lange dame, … [Lees meer...] overSuffixsonnet: –ster
Beste reizenden
Door Marc van Oostendorp Er was deze week discussie over het besluit van de NS om niet langer 'dames en heren' te zeggen in publieke aankondigingen, maar 'beste reizigers'. Hoe je ook over die discussie denkt: de laatste stap is waarschijnlijk nog niet gezet, beweer ik in dit zaterdagochtendminicollege. (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overBeste reizenden
De wijn dat rood is in de middeleeuwen
Door Marc van Oostendorp Als ik jullie vraag wat jullie vinden van de zin 'Kook de wijn en giet het in de pan', dan denken jullie waarschijnlijk: 'Ah, ik ben hier op Neerlandistiek, het blog waarop wetenschappers dag in dag uit aan de wereld vertellen dat alles wel zo'n beetje goed is'. En vervolgens zeggen jullie in koor: "Wat een interessante taalverandering!" En daarmee … [Lees meer...] overDe wijn dat rood is in de middeleeuwen
Het de slachtoffers’ huis
Door Marc van Oostendorp Om de een of andere reden werd ik de afgelopen week ineens overstroomd met vragen over de bezitsrelatie. Had ik bijvoorbeeld weleens gehoord van de constructie hem broer (voor zijn broer)? En waarom klinkt 'de slachtoffers woning wordt onderzocht' gek, maar 'het slachtoffers huis' veel beter? Enige navraag onder collega's leerde dat er nog helemaal … [Lees meer...] overHet de slachtoffers’ huis
Sociaal persoon die…
Door Maartje LindhoutDe Weg-met-dat-woord!-verkiezing van het INL is eigenlijk niks voor mij. Ik erger me aan geen één woord. Wat is er mis met het genomineerde ‘chillen’? Is het woord ‘mensenmens’ echt overbodig omdat iedereen het is? En hoe kun je het woordpaar ‘zeg maar’ nou bannen? Als er íets vaak wordt gezegd. Nee, woorden en uitdrukkingen die mensen zat zijn, horen … [Lees meer...] overSociaal persoon die…
