De wereld wordt steeds analoger. Het bewijs: vijftig jaar geleden zou niemand de vorige zin begrepen hebben, nee, hem zelfs ongrammaticaal hebben gevonden. Wanneer je zou hebben gezegd dat je analoog ging leven, zou men even over zijn hoornen bril hebben gekeken en meewarig gevraagd hebben: “analoog aan wat?” En hebben getrokken aan zijn analoge sigaret, zonder enig benul van wat men eigenlijk aan het doen was.
Het woord analoog heeft een verbazingwekkend snelle betekenisverandering doorgemaakt. In 1949 betekende het volgens het WNT alleen nog ‘een analogie inhoudend, overeenkomstig’: de belevenissen van de ene kunstzwemmer waren analoog aan die van de ander.
Dit veranderde door de komst van de cd.
Ineens werden platen analoge geluidsdragers om ze te onderscheiden van de digitale: de vorm van de groef in een LP was in zekere zin gelijkvormig aan die van het geluid dat was opgeslagen. Maar belangrijk was vooral dat die groef continu was: zoals er tussen twee willekeurige geluiden altijd een geluid kan worden gevonden dat iets luider is dan de een en iets minder luid dan de ander, zo kan de diepte van de groef eindeloos variëren. Dat is anders bij cd’s (of mp3’tjes) waar ieder geluid wordt uitgedrukt in een concreet geheel getal. En tussen 174.242.348.778 en 174.242.348.779 zit nu eenmaal geen ander geheel getal. (Vroeger waren er mensen die dachten dat cd’s daarom blikkerig klonken, maar ik weet niet of zulke mensen nog bestaan.)
Gezellig
Vanaf dat moment ging het snel. De betekenis van analoog raakte verknoopt met die van digitaal: de twee woorden werden elkaars tegengestelde. En zoals digitaal steeds meer ging betekenen: met de computer, zo ging analoog betekenen: niet met de computer. Van Dale memoreert nog dat er ‘analoge computers’ bestaan (die niet met gehele getallen werken), maar ik denk dat dit inmiddels voor veel mensen een innerlijke tegenstrijdigheid bevat.
Een vriendin van me observeerde gisteren op Facebook dat je bij veel instanties tegenwoordig je zaken eventueel ‘analoog’ kunt afhandelen, wat dan betekent ‘niet via het internet’. Dat is een kleine relatief nieuwe verandering, zoals ook ‘digitaal’ inmiddels kan betekenen ‘via het internet’.
Maar de interessantste observatie deed een vriendin van die vriendin, die opmerkte dat je ook ‘analoog’ kunt roken. Even googlen bevestigt dat: allerlei websites gebruiken dat als het tegenovergestelde van het zogenoemde elektrisch roken, waar natuurlijk geen computer aan te pas komt. Het zal denk ik niet lang duren, of ‘analoog’ betekent ‘ouderwets’. Dan wordt het pas echt analoog gezellig.
Pal na je observatie lees ik een Duitstalig artikel (http://goo.gl/UBxqN) met daarin de formulering 'een analoge Facebook-pagina'. Dat klinkt vreemd, totdat ik begrijp dat hier gewoon de oude betekenis wordt bedoeld: deze pagina komt op een belangrijk punt overeen met een eerder genoemde Facebook-pagina.
Was het digitale horloge (naast het analoge horloge) er niet eerder dan de cd?
Een tijdje geleden hoorde ik van een collega (een ingenieur in de elektronica zelfs!) de term "analoog roken". Hij had 't zelfs over "digitaal roken" met de elektrische sigaret. Zelfs iemand die op technisch gebied digitaal en analoog van elkaar kan onderscheiden, gebruikt het hier al in de context nieuw versus oud.
Overigens bestond de technische tegenstelling tussen analoog en digitaal al ruim voordat de cd werd geïntroduceerd en iedereen nog platen draaide. Ik heb toen op de HTS analoge en digitale techniek geleerd en de ene werd niet gezien als oud en de andere als nieuw. Het was gewoon een ander vakgebied.
Hetzelfde zie ik nu gebeuren met "online" en "offline". Technisch gezien betekende dit of je modem al dan niet verbinding had met de telefoonlijn (vandaar on/off en line). Nu heeft dat de betekenis gekregen van wel of niet via internet of een computer. Omdat tegenwoordig internet (zo goed als) altijd beschikbaar is en "online" vanzelfsprekend is geworden, zou het me niks verbazen als dat in de toekomst ook oud en nieuw gaat betekenen.
De uitdrukking "iets offline bespreken" (als in: buiten de vergadering) hoor ik ook al regelmatig. Dat vergt nogal wat denkstappen om dat te snappen 🙂
Het begrip analoog als tegengestelde van digitaal was er al lang voor de CD. Het werd al gebruikt in mijn "Het Hoe en Waarom Boek van de Computer", uit de jaren 1960, maar het zal ouder zijn. De verwarring tussen analoog in de oude betekenis (lijkend op) en de nieuwe betekenis (niet-digitaal) komt door de ongelukkige vertaling uit het Engels niet, waar het verschillende woorden zijn (analogous en analog).
Ja, dat is ook een mooie, 'iets offline bespreken'. Mijn gevoel is dat zoiets alleen bij gesprekken kan; dat je niet bij de gemeente offline documenten kunt bestellen.
In het recente nummer van 'Die Zeit' vertelt een geïnterviewde seksuoloog hoe de overvloed van seks op het internet 'analog fremdgehen' vermindert.