• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Extremere klemtoon in de Randstad?

20 augustus 2014 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Vaak kun je zelfs door een wandje heen horen waar iemand vandaan komt. Wat de persoon zegt, hoor je niet: de identiteit van de klinkers en medeklinkers gaat verloren door de tussenliggende triplexplaten, maar toch hoor je: Hij is een Limburger en zij komt uit Rotterdam.

Dat komt door de zinsklemtoon en de intonatie – de toonmelodie die je over de zin heen legt en waarmee je het verschil maakt tussen:

  • Eet jij PLASTIC?
  • EET jij plastic?
  • Eet jij plastic!
  • Eet, jij plastic!

De precieze manier waarop we dat soort verschillen maken verschilt van dialect tot dialect. Iedereen weet dat onbewust wel – het Amsterdams heeft een andere melodie dan het Gronings – maar het verschijnsel wordt pas sinds kort serieus onderzocht. Een van de eerste artikelen erover verscheen deze maand in het Journal of Phonetics.

De reden waarom het verschijnsel nog zelden onderzocht is – als je alle literatuur erover uitprint op normaal papier, houd je een stapeltje over dat denk ik niet dikker is dan een centimeter –, is dat de accenten bijzonder moeilijk precies te vergelijken zijn.
Je hebt om te beginnen zinnen nodig die in de onderzochte dialecten vrijwel hetzelfde zijn: de woorden moeten in dezelfde volgorde staan (om te voorkomen dat de verschillen in melodie alleen worden bepaald doordat de een plastic vooraan zet en de ander achteraan), je moet dialecsprekers hebben die een beetje kunnen acteren, maar ook moeten ze in alle dialecten de juiste klanken bevatten. Het zinnetje eet jij plastic is bijvoorbeeld volkomen ongeschikt voor onderzoek omdat hij vol stemloze klanken staat: tijdens de t, de p, de st en de c trillen de stembanden niet en wanneer je gaat meten hoor je op die plaats dan ook even een stilte – waar weinig aan te meten is.

De groep onderzoekers die nu in het Journal of Phonetics publiceert, is het gelukt. Zij hebben sprekers uit Zuid-Beveland, Rotterdam, Amsterdam, Grou, Winschoten en Weener (de laatste plaats ligt in Noord-Duitsland; de plaatsen liggen allemaal op een boog die min of meer de kustlijn volgt) voor hun microfoon een aantal zinnen uit laten spreken. Hoera! Eindelijk krijgen we daardoor inzicht in dit toch vrij belangrijke verschil tussen dialecten.

De onderzoekers merken op dat er een U-vorm zit in de patronen die ze vinden. Wanneer je van Zuid-Beveland naar Weener reist, merk je in Rotterdam en Amsterdam even grote verschillen die pas in Grou weer genormaliseerd worden. Dat komt vooral doordat mensen in de Randstad het verschil tussen beklemtoonde en onbeklemtoonde woorden extremer maken. In ‘eet jij PLASTIC’ klinkt vooral de lettergreep plas langer en hoger dan in ‘EET jij plastic?’

Randstedelingen blijken dat verschil sterker te maken dan mensen buiten de Randstad. De auteurs speculeren dat het een innovatie is die langzamerhand ook de rest van Nederland zal overdekken, inclusief Friesland. Alleen Weener blijft waarschijnlijk gespaard: dat ligt in Duitsland, en uit het onderzoek blijkt ook dat de landsgrens de sterkste scheidingslijn tussen dialecten vormt. Het Nederlands en het Duits groeien wat intonatie betreft uit elkaar.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: dialecten, intonatie, klemtoon, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Daniël Vis • Dit blijft geheim, Luísa

Hoe doe je dat? Is het voldoende
om erover te blijven praten,
de woorden te herhalen?

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d