• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Die doet woone in Rome

27 november 2014 door Reageer

Door Leonie Cornips


In de Provinciale Zeeuwsche Courant viel vorig jaar te lezen: ‘Eens in de zoveel tijd valt bij een onzer verslaggevers een verzoek om medewerking in de bus van het fameuze Meertens Instituut, dat diepgaand onderzoek doet naar zaken als regionale verschillen in de viering van Pasen of de manier waarop men in de diverse landsdelen een spijkerbroek omschrijft. Recentelijk wilde een onderzoeker weten wat ene Claus zou zeggen als hij de ochtend na zijn verjaardagsfeest wakker werd met een kater.
  • Ik heb te veel drinken gedaan.
  •  Ik heb te veel drinken doen.
  • Ik heb te veel doen drinken.
  • Ik heb te veel gedaan drinken.
Wij weten het niet. Maar één ding weten wij wel. Deze onderzoeker was dronken.’

Ik moest erg lachen om dit stukje in de Zeeuwsche Courant want ik was die onderzoeker en ik was zeker niet dronken. Zo’n Meertens-vragenlijst is bedoeld om na te gaan waar bepaalde zinnen in Nederland wel of niet (kunnen) voorkomen en volgens het humoristische commentaar in de Zeeuwsche Courant is dat zeker niet in het Zeeuws. Maar wel in het Gronings! Een bekend zinnetje opgetekend door de dialectoloog Ter Laan in 1953 is: ‘Hai het in zien levent wat zoep doan’oftewel: ‘Hij heeft in zijn leven wat zuipen gedaan’. In deze zin verschijnt doen in de vorm van het voltooid deelwoord ‘gedaan’ en deze vorm van ‘doen’ kennen de dialecten in Limburg niet. In 2013 hebben 217 personen in Limburg de Meertens-vragenlijst ingevuld en zo langzamerhand hebben Thilo Weber (Universiteit Freiburg) en ik een goed idee hoe ‘doen’ in Limburg gebruikt wordt. ‘Doen’ hoort thuis in een hoofdzin ‘Isa doet schrijven’ maar niet in een bijzin ‘Ik weet dat Isa schrijven doet’. En Isa in ‘Isa doet schrijven’ is een schrijver; de zin met ‘doen’ drukt uit dat Isa altijd of regelmatig schrijft en niet zomaar een keer op een blauwe maandag.

‘Doen’ in het Limburgs – zowel in het Nederlands als het dialect – heeft een grammaticale functie die het Nederlands niet kent. Het is dus een unieke constructie. In het Engels en in het Duits komt dit ‘doen’ ook voor maar is, net als in het Nederlands, uit de officiële grammatica’s van die talen geweerd. En daarom lijkt juist iedereen een hekel aan ‘doen’ te hebben en leven er ideeën dat dit ‘doen’ niet in de volwassen taal thuishoort. Een lezeres schrijft me: ‘In mijn taalgebied (Brabantse Maaskant tussen Den Bosch en Oss) komt het woord doen als hulpwerkwoord alleen voor als mensen tegen kinderen praten. Bijvoorbeeld: Wat doet hij? Hij doeteendjes voeren. Of: Papa doet centjes verdienen.’

Als volwassenen doen onder elkaar bezigen, krijgen ze al snel het etiket kinderachtig opgeplakt. Deze mening geldt ook voor het Limburgse ‘doen’. Ook taalkundigen en dialectologen beweerden vroeger dat vooral vrouwen en kinderen doen zouden gebruiken. Maar dat is dus niet zo, volwassen mannen onderling gebruiken ‘doen’ net zo goed. Een andere lezeres schrijft me de dag nadat ze de vragen over ‘doen’ beantwoord heeft: ‘het moet me toch even van het hart dat ik niet hoop dat het Nederlands zich in de richting van de constructies met “doet/deed” evolueert! Daarvoor houd ik toch teveel van het Nederlands zoals ik het geleerd heb! (…) gisteren kreeg ik zoveel lelijke taal te verwerken, dat het me gewoon pijn deed.’Het is juist vanwege al deze meningen dat ‘doen’ zich zo goed laat lenen voor parodie en taalspel. Wim de Bie laat een hoofdpersoon in zijn boek Foppe en het gedoe tegen haar hond zeggen: ‘Is Ventje fijn met baas uit wezen doene daan?’ En de Heerlense Getske Boys zingen in ‘Naar Talia’: ‘Ken je Genaro Clementaro, die tot voor ’n jaar of twee, bij de la Veneziana, alle ijsjes draaje dee, die doet woone in Rome…’.

Taalmeningen, taalspel en grammatica, ik weet zeker dat ze elkaar beïnvloeden!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: columns Leonie Cornips, dialecten, syntaxis, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SPROOKJE

Om middernacht word ik een pompoen en drijf ik weg in een muiltje

Bron: datering; 1971-1972; niet eerder gepubliceerd

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d