• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Clachten en misbaer, en op het lest de doot

27 juni 2015 door Marc van Oostendorp Reageer

Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (26)
Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?

Door Marc van Oostendorp

Mijn favoriete definitie van het leven komt van Justus de Harduwijn. In zijn sonnet Den Sondighen Mensche verhopt door de verdiensten Christi aen het H. Cruys hem naermaels te verblijden noemt hij het ‘clachten en misbaer, en op het lest de doot’.
De Harduwijn was soms dol op onbekende of zelfgemaakte woorden, maar dit sonnet is vrijwel moeiteloos te volgen, het wordt het eerste in deze kleine geschiedenis die ik durf te presenteren zonder vertaling of verwijzingen naar het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Het zou misschien niet in 2015 geschreven hebben kunnen zijn, maar het valt wel nog woordelijk te begrijpen:


HElas! ten waer gheen nood, zoo dicks my te beswaeren,
Als ick eerstmael gheleydt wiert in mijns moeders schoot:
En dat haer elck gheluck en zeghen van my boot;
Hadd’ ick ter dier huer’ ter weerelt uyt-ghevaeren.

Want, wat rijckdom, of goet kan ick hier meer vergaeren
Dan druck, en swaer ellend, en teghen-spoeden groot,
Dan clachten en misbaer, en op het lest de doot,
Die my dan sal aen God een schuldenaer verclaeren.

Maer laes! wat zal ick doen? alst immers soo moet sijn:
Dan hopen eens verlost te worden, uyt dees pijn.
Naer ’t suer, soo comt het soet van aerden aen-gheresen.

Hy die daer hanght aen ’t Cruys, zoo deerelijck ghewondt,
Kan met een druppel bloeds alst hem belieft, terstont
Mijn quaelen allegaer uyt-wasschen, en ghenesen.

De twee kwatrijnen beschrijven het leven van het begin in de moederschoot tot het eind in het graf – waar je nog geen rust hebt omdat je wroeging krijgt over dat leven. De twee terzinen beschrijven de verlossing. Ik vind dit een van de elegantste beschrijvingen van deze christelijke doctrine die ik ken – vooral door de eenvoud.

Af en toe blijft desalniettemin je oog natuurlijk ergens achter haken: ‘mijns moeders schoot’ denk je dan?  Had die zestiende-eeuwse Gentenaar nu echt geen idee van woordgeslacht? Kon hij niet beter schrijven ‘de schoot mijner moeder’?

Het gebruik van vormen als mijns moeders baarde zeventiende-eeuwers ook inderdaad zorgen. Bij Van der Horst valt te lezen dat P.C. Hooft bijvoorbeeld ook al meende dat het eigenlijk fout was. Maar hoe streng Hooft ook was, en hoezeer hij ook hechtte aan een kunstmatig systeem van naamvallen en woordgeslachten, hij meende dat er in dit geval weinig aan te doen was. Er schijnen dan ook al in de middeleeuwen van dat soort vormen aangetroffen te zijn.

Wat zal je je ook druk maken om een woordgeslacht wanneer je leeft temidden van klachten en misbaar en op het lest de dood.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, 196 sonnetten, letterkunde, poëzie, sonnet

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d