• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Enniewee

9 juni 2015 door Marc van Oostendorp 6 Reacties

Door Marc van Oostendorp


Is anyway een Nederlands woord? Ik hoor het regelmatig mensen gebruiken in Nederlandse zinnen; is dat een argument? Schakelen die mensen misschien in de loop van hun Nederlandse conversatie heel even – voor de duur van één woord – over naar het Engels om meteen daarna weer terug te keren? Of hebben we het woord inmiddels in onze woordenschat overgenomen?

Het gaat, als ik het goed hoor, vooral om een gebruik van anyway dat los staat van de rest van de zin. De eerste zin lijkt me gebruikelijker dan de tweede of de derde, al hoor je die laatste ook wel.

  • Anyway, ik hoop dat je morgen komt.
  • Ik hoop anyway dat je morgen komt.
  • Ik hoop dat je morgen anyway komt.
Het gebruik van anyway in het Nederlands gaat bovendien al geruime tijd terug. Het lijkt door literaire schrijvers geïntroduceerd te zijn.
Als ik het goed zie, en als de DBNL een goede maat is, komt het op in de Nederlandse letteren in 1980. Joris Denoo publiceert dan in het tijdschrift Yang een roman De stiftenridder & ondergetekende, waarin het volgende voorkomt:

Hij vermoedt dat het in diens hoofd knettert en wenst hem een fikse vuurpoel in eigen haard en huis toe want Hij heeft wroeging omtrent het verpatste geld. Anyway: Hij schakelt op een veiliger gasomloop over, uit angst voor brand.

In de oude kranten op Delpher vinden we nog wel eerdere voorkomens, maar daar is vaak iets mee. Het oudste dat ik vind is een stukje in De Volksstem van 17 maart 1909 dat gaat over ‘hoe de Nederlandsche Taal in Amerika gesproken wordt’. In dat stukje komt een zekere Frits voor die zegt ‘Ik heb uitgefigured dat je anyway fijftig uitgewerkt hebt’. Maar dat telt natuurlijk niet echt, zoals ook in later jaren anyway regelmatig gebruikt wordt om een artikel wat (Amerikaanse) couleur locale mee te geven.

Het eerste niet-Amerikaanse voorkomen staat in De nieuwsgier van 10 december 1955:

En ieder mens zonder geld wordt anyway geweerd.

Opvallend hieraan is dan weer dat dit stukje gaat over Indonesië en taalkundig duidelijk verwijst naar de taal van ‘ons Indië’, waarin dit soort Engelse invloeden waarschijnlijk al eerder voorkwamen. Zoals ook op Curacao en in Suriname het woord al in de jaren vijftig en zestig gebruikt word (‘Anyway de rol komt goed van pas in de kraam van Diana’, Amigoe di Curacao 5 juni 1958; ‘Anyway de mester was niet alleen’, Vrije Stem, onafhankelijk weekblad voor Suriname, 21 oktober 1969).

Het eerste voorkomen in Nederland buiten de Amerikaanse context is in een dagboekfragment van Cornelis Bastiaan Vaandrager dat ‘democratisch-socialistisch dagblad’ Het Vrije Volk op 18 oktober 1974 publiceerde:

Ik ga een kaketoe kopen. Ik wil een levend wezen in huis. Anyway. Het kooitje heb ik al.

Het woord is dus in onze taal geïntroduceerd door schrijvers. Het lijkt me inmiddels wel een Nederlands woord geworden.



Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Engels, taalgebruik, taalkunde, taalverandering

Lees Interacties

Reacties

  1. Drabkikker zegt

    9 juni 2015 om 07:59

    Interessant is ook dat het woord net als het Nederlandse hoe dan ook letterlijk kan worden ingezet ("op welke manier dan ook") en figuurlijk ("Enfin, waar hadden we het over", "Los van het voorgaande" e.a.), met daar nog allerlei betekenisnuances ("alsnog", "in ieder geval" etc.) tussenin. In die zin over de kaketoe gaat het zo te zien om de letterlijke betekenis, in voorbeeldzin 1 om de figuurlijke, en ik heb het idee dat het vooral laatstgenoemd gebruik is dat in het Nederlands is ingeburgerd.

    Beantwoorden
  2. Jana Luther zegt

    9 juni 2015 om 08:00

    En 'n "Afrikaanse" woord is dit ook al lankal. Nog amper so een is "whatever"/"watewwer".

    Beantwoorden
  3. Ton van der Wouden zegt

    9 juni 2015 om 08:04

    Het lijkt me een discourse-partikel met een betekenis ergens in de richting van "kortom" en "in elk geval". Het is ook niet het eerste partikel dat we ontleend hebben: neem nou "enfin" dat inmiddels bij velen geheel aan het Nederlandse klanksysteem is aangepast tot "afijn".

    Beantwoorden
  4. Albert Oosterhof zegt

    10 juni 2015 om 01:56

    Opmerkelijk is ook de verkleinvorm, die als 'ennieweetjes' of 'anywaytjes' gespeld kan worden (blijkt uit internetvoorkomens). Dat gebruik van de verkleinvorm kan denk ik alleen als het woord los staat van de rest van de zin, zoals in de eerste voorbeeldzin. Die toepassing van verkleinvormen illustreert dat het inderdaad een Nederlands woord geworden is. Merk op dat 'afijn', hier genoemd door Ton van der Wouden, ook zo'n verkleinvorm heeft: "Afijntjes, deze vakantie bevind ik mij gedurende twee maanden in Terneuzen" is een van de internetvoorbeelden.

    Beantwoorden
  5. Anoniem zegt

    11 juni 2015 om 11:07

    "Het woord is dus in onze taal geïntroduceerd door schrijvers." Dat lijkt me een onjuiste conclusie. Als schrijvers een woord gaan gebruiken, is het onder het 'volk' meestal allang in zwang.

    Beantwoorden
  6. Marc van Oostendorp zegt

    11 juni 2015 om 16:50

    Ja, daar hebt u gelijk in. Ik had moeten schrijven 'in onze schrijftaal'. En zelfs die conclusie zou alleen gebaseerd zijn op een heel vluchtig dinsdagochtendonderzoekje.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d