• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De belangrijkste vaardigheid: het gesprek

9 maart 2017 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Eindexamen gesprek (aflevering 2)

Door Marc van Oostendorp

Daar komt nog bij dat de vier taalvaardigheden allang niet meer zo duidelijk van elkaar onderscheiden zijn als ze ooit waren. Ook hierin speelt het internet een belangrijke rol.

We weten dat schrijf- en spreektaal inmiddels veel minder duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Dat komt niet alleen doordat in de schrijftaal steeds meer woorden en constructies acceptabel zijn geworden die vroeger alleen in de spreektaal gebruikt werden. Dat proces, de ‘informalisering’ is al veel langer aan de gang en kun je ook deels gemakkelijk opvangen.

Maar het betekent ook allerlei andere dingen. Bijvoorbeeld dat de status van het geschreven woord enorm veranderd is. Je slingert nu bijna net zo gemakkelijk je uitgeschreven mening de wereld in als je een mening verwoordt aan de cafétoog. Er wordt sinds de introductie van sms en van de chatfuncties op het internet (van msn tot WhatsApp) steeds meer geschreven – en wie meer schrijft, schrijft moeitelozer, is minder geneigd om over ieder woord na te denken en houdt zich (dus) minder strak aan allerlei opgelegde regels. En zo is het ook altijd geweest bij spreektaal: omdat er meteen antwoord wordt verlangd, sta je voortdurend onder druk om zo snel mogelijk te formuleren. En dat geeft een ander resultaat dan wanneer je in stilte achter je bureautje zit.

Vierdeling

Het interessante is: het omgekeerde is ook aan de hand. Spreektaal heeft door het internet ook de mogelijkheid om op te schuiven naar schrijftaal. Nu het heel makkelijk en goedkoop is om zelf filmpjes te maken en die via internet te delen – met een paar mensen via Snapchat, met de wereldbevolking via YouTube –, wordt gesproken taal voor veel mensen ook iets waar iets minder druk op staat. Je kunt even nadenken voor je wat zegt, en je kunt zelfs nog achteraf iets redigeren: een eh-tje wegknippen, een toelichtende zin later op de juiste plaats plakken.

Mijn vermoeden is: dat dit allemaal in de komende jaren nog een stuk eenvoudiger wordt. Dat het steeds gebruikelijker wordt om audio- en video-boodschapjes te versturen. Dat gesproken taal daardoor steeds geredigeerde wordt. Je kunt met andere woorden veel beter werken aan de structuur van je taal die tegelijkertijd toch spontaan blijft.

En door dit alles vervagen denk ik niet alleen de grenzen tussen gesproken en geschreven taal, maar ook tussen passief en actief taalgebruik. En dus vervaagt die vierdeling van de vaardigheden in schrijven, lezen, spreken en luisteren waar we nu meestal vanuit gaan.

Monoloogjes

Nu was dat onderscheid eigenlijk altijd al wat onnatuurlijk. Het is, alweer, gebaseerd op de gedachte dat taal uit grote brokken bestaat, uit artikelen die je leest of schrijft, uit toespraken die je aanhoort of uitspreekt.

Monologen zijn altijd in de minderheid geweest. De meeste taal bestaat uit dialoog: ik zeg een stukje en jullie vallen me in de rede. Dan hervat ik mijn verhaal en daar gaan jullie dan weer tegenin. Bij dat alles komt natuurlijk wel een microvorm van spreken en luisteren te pas: ik luister naar wat je zegt, ik spreek uit wat ik zelf zeg. Maar eigenlijk doet zo’n analyse helemaal geen recht aan wat er écht gebeurt. Een gesprek bestaat niet uit een reeks kleine monoloogjes, een gesprek maak je samen.

Uitwisseling

Dat is waar taal eigenlijk voor gemaakt is. Iedere monoloog is in die zin uit nood geboren. Je wil met iemand praten die zich honderd kilometer verderop bevindt, en dat kan alleen maar met een handgeschreven brief. Je hebt iets te vertellen aan duizend mensen tegelijk en omdat je geen tijd hebt om met ieder van hen in dialoog te gaan, houd je een toespraak.

Uit dit alles is, toegegeven, grote kunst ontstaan. Maar het is eigenlijk niet de ideale vorm van taalgebruik, het is altijd een compromis. Door de nieuwe media is in ieder geval een deel van de noodzaak van dat compromis weggenomen: als je contact wil opnemen met één andere persoon hoeft dat eigenlijk niet meer via een uitwisseling van monologen.

Zwoegen

Natuurlijk kun je dat betreuren: wie (van boven de dertig) herinnert zich niet de opwinding die je had als puber als je op je bed lag in je kamertje en beneden rammelde de brievenbus. Je stormde naar beneden, want daar was misschien de lange brief van Die Ene! Zo blij als je was als die brief er was, zo blij zijn de pubers nu niet meer.

Maar eigenlijk was die blijdschap er natuurlijk alleen maar tegen de prijs dat je dagenlang naar zo’n brief lag te verlangen. Wat iedere puber ook toen liever had gewild was onmiddellijk antwoord. En niet hoeven zwoegen op die lange brieven.

Belangrijkste vaardigheid

Mensen kunnen van beperkingen een kunstvorm maken, maar dat betekent nog niet dat die beperkingen verkieslijk zijn. De taal hebben we al tienduizenden jaren bij ons, en hebben we vrijwel al die tijd gebruikt in één-op-één-contact. Daarna zijn we op boerderijen gaan wonen, en vervolgens hebben we steden gebouwd – nu ja, je kent de geschiedenis. Daardoor kwamen we op vaste plaatsen te wonen, en verder uit elkaar, zodat we minder gemakkelijk contact hadden. En onze groepen dijden uit, wat het contact ook al niet gemakkelijker maakte.

Daar stond misschien tegenover dat we ons konden terugtrekken en boeken konden schrijven, maar voor we gaan doen alsof dat een onverdeeld voordeel is, is het zinnig om te bedenken wat de mensen dachten die met die overgang te maken hadden. Socrates, bijvoorbeeld, die neerzag op het leren uit boeken en die slechts één vorm van kennisoverdracht herkende: het (‘socratische’) gesprek. Alleen in directe interactie konden leraar en leerling allebei iets leren, al was het maar omdat iedere leerling altijd weer met een bezwaar kon komen waar de leraar nog niet eerder over had nagedacht.

En dat doet de vraag rijzen: is de belangrijkste vaardigheid niet het gesprek? Zou het onderwijs daar niet op gericht moeten zijn?

(Wordt vervolgd)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Neerlandistiek voor de klas Tags: eindexamen, gespreksanalyse, onderwijs, schoolvak, taalvaardigheid

Lees Interacties

Reacties

  1. Lucas Seuren zegt

    9 maart 2017 om 07:07

    Ik vind het fascinerend dat je zegt dat dialoog bestaat uit mensen die jou in de reden vallen; wat voor gesprekken voer je?

    Ik durf overigens te wedden dat pubers (en jongvolwassenen, en minderjongvolwassenen) nog steeds in spanning wachten tot ze een reactie krijgen van Die Ene. Juist doordat communicatie bijna instant is geworden voelt elk uur dat je moet wachten als een dag.

    Om je conclusie overigens door te trekken; zou de academie meer waarde moeten gaan hechten aan presentaties en minder aan journalartikelen? De dialoog is de beste manier om kennis te toetsen en testen, je ideeën te verspreiden en te verdedigen. Artikelen zijn compromissen van woordenlimieten, anonieme reviewers, co-auteurs, en editors.

    Beantwoorden
    • WebredMiet zegt

      9 maart 2017 om 09:48

      Ik heb zo’n puber die in spanning wacht op reacties van Die Ene. Bijna zestien is hij, en het is aandoenlijk hoe onrustig hij is als Zij offline is gedurende een aantal uren, of – oh gruwel – tot de volgende dag. Oké, ze wachten nu geen dagen meer. Maar het smachtende wachten bestaat nog steeds, en wees maar zeker dat het wroeten op het juiste antwoord ook nog bestaat. 🙂

      Beantwoorden
  2. johanna5577 zegt

    10 maart 2017 om 11:23

    Bij mij op school heeft in het PTA Engels (mijn domein) de titel “Gespreksvaardigheid” al een aantal jaren geleden de plaats van “Spreken” ingenomen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d