• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Niemand gelooft elkaar nog

8 februari 2019 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Het begon met een post op Facebook van de schrijver Abdelkader Benali:

Ja, dat is een wijze inhoud, maar ik ben nu eenmaal geen man van de inhoud, maar van de vorm en ik vond die zin een beetje vreemd klinken, met dat elkaar en zo’n enkelvoudig onderwerp. Helemaal ongrammaticaal is het ook niet, en Benali is een schrijver met een groot taalgevoel en hij vond het kennelijk wel in orde.

Het wederkerig voornaamwoord elkaar is raar. Vorig jaar verscheen er al een interessant Utrechts artikel over dat ik hier besprak. Dat ging vooral over de vraag wie er nu precies wie bijt als je zegt Anne, Sanne en Janne bijten elkaar: bijt ieder van de vrouwen iedere andere vrouw, of is het genoeg als iedere vrouw één andere vrouw bijt en door één andere vrouw gebeten wordt (dus dat men als het ware in een rondje bijt)?De menigte kust elkaar

Maar hier gaat het om iets anders: kan een grammaticaal enkelvoudig onderwerp terugslaan op elkaar? Dat lijkt te verschillen en wel op een manier die niet helemaal duidelijk is:

  • Dat stelletje kust elkaar.
  • Iedereen gelooft elkaar.
  • De menigte kust elkaar.
  • De mensheid gelooft elkaar.

Ik vind deze zinnen, in ongeveer deze volgorde (ik weet het niet helemaal zeker, het is nogal subtiel) steeds slechter worden. De eerste zin komt uit het Taalportaal.  Op basis van dit soort voorbeelden zou ik zeggen dat het beter werkt als het onderwerp een groep aanduidt terwijl je tegelijkertijd nog op de een of andere manier ieder van de individuen voor je ziet: een stelletje bestaat duidelijker uit individuen dan de menigte, laat staan de mensheid.

Het taalgevoel kan hier kennelijk ook licht verschillen: op Facebook meldde de ook al zeer taalgevoelige dichter Wiel Kusters dat voor hem “Niemand gelooft elkaar nog” ook volkomen grammaticaal was.

Onopgelost

Het Taalportaal wijst bovendien op nog iets raadselachtigs, namelijk zinnen zoals de volgende:

  • Jan en Marie zitten achter elkaar.
  • De jongens gaan na elkaar weg.
  • Ik stapel de dozen op elkaar.

Normaliter impliceert elkaar wederkerigheid: als Jan en Marie elkaar kussen, dan kust Jan Marie en Marie Jan. Maar bij achter elkaar zitten en de andere genoemde voorbeelden is dat niet mogelijk. Je denkt niet onmiddellijk dat Jan en Marie in een kringetje zitten, het is voldoende als een van de twee achter de ander zit.

Dat geldt dan weer niet voor:

  • Jan en Marie zitten links van elkaar. [onmogelijk]

Het komt, zegt het Taalportaal, misschien doordat we in het Nederlands naast links van en rechts van een symmetrisch voorzetsel hebben, naast. Zo’n asymmetrisch voorzetsel ontbreekt bij voor en achter: er is geen woord dat betekent ‘op verschillende plaatsen in de dimensie voor-achter’; dat geldt ook voor voor en na, en voor op en onder. Waarom dát zo is (het geldt voor de andere talen die ik ken ook), is weer een ander onopgelost raadsel.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: sociale media, syntaxis

Lees Interacties

Reacties

  1. gnjager zegt

    9 februari 2019 om 09:41

    Ik mis eigenlijk nog ‘de jongens gaan de een na de ander weg’, wat naar mijn gevoel weer net iets verschilt van ‘na elkaar’.

    Beantwoorden
  2. Frans zegt

    10 februari 2019 om 14:42

    Jan en Marie kunnen prima links van elkaar zitten wanneer ze beiden een verschillende kant uitkijken.

    Beantwoorden
    • gnjager zegt

      10 februari 2019 om 16:25

      Beantwoorden
  3. gnjager zegt

    10 februari 2019 om 16:26

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d