Een van de vele websites die ik helaas te weinig volg is Follow the Money. Altijd als ik iets lees van de onderzoeksjournalisten die daar werken, heb ik er veel plezier aan, en steeds neem ik me voor om er meer van te lezen. Nu ook weer, nu ik het fascinerende, door FTM uitgegeven boekje Sywerts Miljoenen heb gelezen waarin precies uit de doeken wordt gedaan hoe een Twitterblaaskaak met twee eerder mislukte ondernemers twee jaar geleden ineens een grote slag wisten te slaan door te doen alsof ze ‘om niet’ tientallen miljoenen mondkapjes voor de zorg wisten binnen te slepen. Al het risico werd gedekt door de staat, de ruimte winstmarges waren voor de heren.

Als Sywert van Lienden niet binnenkort in een roman opduikt, geef ik geen knip meer voor de Nederlandse literatuur.

Maar behalve de inhoud is er ook de vorm van het boekje. En tot mijn genoegen ontdekte ik dat de auteurs tot twee maal toe wat ik noem Amerikaanse haakjes gebruikte. Dat zijn zinnen die aan het eind van een alinea tussen haakjes worden gezet, altijd om journalistieke bronnen te vermelden. Hier zijn de twee voorbeelden uit Sywerts miljoenen:

[1] Mocht die verrekening hebben plaatsgevonden, dan is de vraag waarom het trio voor zo’n omslachtige route koos. Waarom wordt de Chinese logistieke partner niet gewoon door RGA betaald? Dit roept tevens de vraag op of de stichting Hulptroepen de inkoopkosten van de mondkapjes van Fox Medical die via RGA aan Buurtzorg worden geleverd, wel heeft doorberekend aan de bv. Als dergelijke verrekeningen niet zijn uitgevoerd, zijn er mogelijk ettelijke tonnen uit de stichting naar de bv verplaatst (Sywert, Bernd en Camille willen dit niet ophelderen.)

[2] Als we hem ernaar vragen, beweert Sywert aan de telefoon dat de oudmedewerkers geen last van hem hebben, maar juist van onze interviewverzoeken: ‘Ik zie dat mensen enorm veel stress ervaren en zich opgejaagd voelen door dit soort gedrag.’ (Overigens hebben wij van geen enkele betrokkene gehoord dat ze onze vragen ergerlijk vonden.)

Ik noem dit Amerikaanse haakjes omdat ze tot niet zo lang geleden niet in de Nederlandse journalistiek werden gebruikt, of in willekeurig welke journalistiek die ik een beetje volg – behalve de Amerikaanse. Er werden wel allerlei dingen tussen haakjes gezet: aanvullingen, voorbeelden, verduidelijkingen. Ook dit soort commentaar van de journalist werd wel gegeven, maar het stond dan niet tussen haakjes.

Ik weet dat zo goed omdat ik zelf al heel lang dol ben op het genre. Dat komt door de dubbelfunctie van haakjes (ik heb er al vaker over geschreven): ze zetten iets bescheiden terzijde, als iets dat er minder toe doet, maar tegelijkertijd wordt er juist door die handeling een beetje nadruk op gevestigd. Commentaar tussen haakjes aan het einde van een alinea is altijd bijtender.

Beide voorbeelden zijn naar mijn smaak nog niet helemaal perfect. In het eerste voorbeeld had een punt na verplaatst moeten staan, want goede Amerikaanse haakjes staan altijd om een zin die helemaal los staat. Ook is het jammer dat er in het laatste voorbeeld overigens staat, want in mijn ogen is dat dubbelop: overigens betekent ongeveer hetzelfde als die haakjes en wonderlijk genoeg maakt dat de formulering weer krachtelozer. Een Amerikaanse sterjournalist die Sywert had willen aanpakken had daar naar mijn idee geschreven: “(Wij hebben van geen enkele betrokkene gehoord dat ze onze vragen ergerlijk vonden.)” De zakelijkheid en de terloopsheid waarmee dat dan was gebracht, had de lezer dan nog sterker de conclusie opgedrongen dat Sywerts bewering met een korreltje zout moet worden genomen.

We zijn er nog niet helemaal, maar wat mij betreft zijn de Amerikaanse haakjes een welkome aanvulling op het journalistieke repertoire.