• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Ben je betoeterd?

19 december 2022 door Marc van Oostendorp 10 Reacties

De juf van groep vijf vraagt aan kinderen die iets doen wat volgens haar over de schreef gaat: ‘Ben je betoeterd?’ Mijn dochter kwam er daardoor nu ook mij thuis, en informeert nu ook regelmatig naar mijn staat van betoeterdheid.

Ik vind dat vreemd. Voor mijn taalgevoel kun je de vraag naar het betoeterd zijn eigenlijk niet stellen zonder graadaanduiding: ‘ben je nu helemaal betoeterd?’ of ‘ben je een haartje betoeterd?’ Naar kale betoetering valt volgens mij niet goed te informeren.

Een rondvraag op Mastodon, sociaal medium van de toeteraars, leerde dat veel mensen het daarmee eens zijn, al waren er ook medestanders te vinden van mijn dochter en haar juf. Nu moet ik toegeven dat de uitdrukking sowieso nogal beperkt is in zijn uitbreidingsmogelijkheden, in ieder geval in mijn taalgebruik. Andere graadsaanduidingen zijn eigenlijk ook uit den boze (‘ben je een beetje betoeterd?’), zelfs niet als ze net als helemaal een hoge graad aanduiden (‘ben je verschrikkelijk betoeterd?’). Ook als je er een stellende zin van maakt (‘je bent helemaal betoeterd’) wordt de constructie al meteen minder goed, al komt hij zo kennelijk wel in een kinderliedje voor. De vraag kan ook ingebed zijn, in een bijzin met of (‘ik zou wel eens willen weten of je helemaal betoeterd bent’).

Dat wil ook weer niet zeggen dat je helemaal niet variëren kunt. Het onderwerp kun je bijvoorbeeld best veranderen. Dat geldt niet voor ik (‘ben ik helemaal betoeterd?’) maar dat komt vooral doordat het gaat over een vraag naar iemands geestelijke gesteldheid, en zulke vragen stellen mensen minder vaak over zichzelf. Hoe dan ook werkt het naar mijn smaak prima met een derde persoon: ‘Is die Elon Musk nu helemaal betoeterd?

Ik kreeg nog wel een interessant commentaar van iemand die erop wees dat ze wél ook ‘ben jij betoeterd kon zeggen.’ Dat vind ik goed gehoord. Wanneer je klemtoon legt op het onderwerp (jij kiest in plaats van je) wordt een kale versie acceptabeler. Dat heeft er misschien mee te maken dat zo’n beklemtoond jij zelf al werkt als een versterkend element. ‘Ben je gek?’ kan een informatieve vraag zien die vraagt om ja of nee, terwijl ‘Ben jij gek?’ eerder retorisch is met de implicatie dat de ander inderdaad in hoge mate gestoord is. De vorm met jij wordt naar mijn smaak met helemaal zelfs wat minder goed: ‘Ben jij helemaal betoeterd?’ is misschien wel net iets te veel van het betoeterde.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: taalverandering, uitdrukkingen

Lees Interacties

Reacties

  1. Peter-Arno Coppen zegt

    19 december 2022 om 07:58

    Bij een Google Search op dbnl lijkt ‘Ben je betoeterd’ in de meerderheid (zo te zien vooral in kinderboeken uit de eerste helft van de vorige eeuw, en ook in het CHN komt het nog redelijk vaak voor (zij het niet het vaakst, al zitten er ook een hoop rare voorbeelden bij)

    Beantwoorden
    • Albert Putman zegt

      20 december 2022 om 14:35

      Ben je nu helemaal betoeterd? klinkt naar mijn idee deftiger en minder sterk dan: Ben je nou helemaal betoeterd?
      Ben jij (nou) betoeterd?! drukt naar mijn idee uit, dat ík het in ieder geval niet ben.

      Beantwoorden
  2. Robbert-Jan Henkes zegt

    19 december 2022 om 10:21

    Het is misschien een eufemisme van belazerd. Je kan ook zeggen: ben jíj belazerd?! Ook daar heb je in bijkleuringen niet heel veel keus.

    Beantwoorden
  3. Henk zegt

    19 december 2022 om 12:32

    Ik ken ook de variant “Ben je nou betoeterd?” met een sterke beklemtoning van ‘nou’.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      19 december 2022 om 13:07

      Ja, ik zou dat zelf geloof ik niet zeggen, maar ik voel wel aan dat zo’n beklemtoond NOU ook kan helpen.

      Beantwoorden
  4. Weia Reinboud zegt

    20 december 2022 om 09:53

    Ik vind ‘ben je betoeterd?’ heel gewoon, naast ‘ben je nou helemaal betoeterd?’ als versterking en als nog sterkere variant ‘ben je nou helemaal een haartje betoeterd?’ Alle andere varianten vind ik een beetje raar klinken. (Ik ben van 1950, Hilversum.)

    Beantwoorden
  5. inigo987 zegt

    20 december 2022 om 16:27

    Mijn moeder zei beide varianten. De uitgebreide variant wanneer ik iets vroeg dat heel erg over de schreef ging: ben je nou helemáál betoeterd! De kortere variant gebruikte zij wanneer ik met mijn vraag nog (net) binnen de schreef bleef: ben je betóeterd! Ik schrijf uitroeptekens, want het was nooit een vraag. De stem ging aan het eind van de zin niet omhoog zoals bij een vraag. Ik ben van 1947.

    Beantwoorden
    • Robert Kruzdlo zegt

      21 december 2022 om 12:10

      Mijn Limburgse moeder kon zeggen: Ben jij nu helemaal betoeterd. Ik ben van 1949 New Jersey en leerde later Nederlands. Als kind dacht ik, dat moeder bedoelden: Je bent door anderen belazerd en daardoor tipsy. Het voelt nog steeds zo…

      Beantwoorden
      • Robert Kruzdlo zegt

        21 december 2022 om 15:30

        Je wordt betoeterd, door anderen met woord-toeters belaagd. En dus wordt je daardoor gek.

        (In mijn vorige reactie, bedoelden moet bedoelde…zijn.)

        Beantwoorden
  6. Chris Sijtsma zegt

    20 december 2022 om 23:08

    “Ben je betoeterd” met klemtoon op betoeterd, was ook een veel gebruikte uitspraak van mijn moeder. Ik ben van 1963.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Christine D’haen • Vijfde grafgedicht voor Kira van Kasteel

Al wat de moestuin gunt, de groenten van het jaar;
het boerenhof, de boter, room en schuimige melk;
de herfstelijke boomgaard peer- en appelzwaar;
’t fijn kruid uit wei en tuin, uit ’t bos de kantharel

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d