Volgens Donald Trump is Vladimir Poetin knettergek. Op zijn platform Truth Social schreef hij: ‘Ik heb altijd een zeer goede relatie gehad met Poetin, maar er is iets met hem gebeurd. Hij is KNETTERGEK geworden!’

Nu is Trump zelf een evenwichtige, verstandige man, die zijn woorden wikt en weegt – hij zal nooit zomaar iets eruit flappen. Dus om welke reden vindt hij dat zijn vriend Poetin ‘absolutely CRAZY’ (de hoofdletters zijn van Trump) is geworden? Omdat Poetin niet alleen Oekraïense soldaten doodt, maar ook onschuldige burgers. Met raketten en drones, zo heeft Trump ontdekt. Tot nu toe was dit onbekend, maar Trump laat zich gedegen informeren. Mede daardoor heeft hij bijzonder veel zelfvertrouwen. Zo schrijft hij in hetzelfde bericht: ‘This is a War that would never have started if I were President.’

Of dat laatste helemaal juist is weet ik niet, maar dat doet er hier niet toe, want ik zal me verder richten op het woord knettergek. Dat is relatief jong en heeft een geschiedenis die niet eerder in kaart is gebracht.

Rondom Zutphen

We vinden knettergek voor het eerst in 1930 in de Zutphensche Courant, in een verhaal waarin iemand in het plaatselijke dialect zegt: ‘Ze motten dunkt mien wel knetter-gek wör’n as ze luusteren noa dee opstandigge gedichten….’

In 1935 duikt het op in het kinderboek Mevrouw Piggle-Wiggle weet het!, in de zin: ‘Het maakt me knettergek om altijd naar dat gekibbel te moeten luisteren.’

Een jaar later, in 1936, komt het voor in een boek getiteld In en om het kleine dorp van K. Zwart. Daarin vertelt Zwart verhalen over het Gelderse platteland. Hij bracht zijn jeugd door rond de Baakse Beek, een beek niet ver van Zutphen. Ook Zwart voert een dialectspreker op, die zegt: ‘Der man waar haoste knettergek van blieschop’, een man dus die haast knettergek werd van blijdschap. Het bijzondere is dat Zwart het woord knettergek voorziet van een voetnoot. Daarin vermeldt hij als betekenis: stapelgek.

In de Achterhoek

Twee van de drie vroegste vindplaatsen zijn dus in dialect, wat doet vermoeden dat knettergek in Gelderland is ontstaan. Of beter: dat het door plaatselijke auteurs als een Gelders dialectwoord werd beschouwd. Ook in de jaren daarna vinden we het nog geregeld in bronnen waarin dialectsprekers worden opgevoerd. Een landelijke krant als De Maasbode, uitgegeven in Rotterdam, plaatste het in 1947 tussen aanhalingstekens (‘Het was inderdaad om „knettergek” van te worden’) – een manier om aan te geven dat het geen algemeen bekend woord was.

Overigens is de variant knatergek vanaf 1926 sporadisch te vinden in dagbladen uit Overijssel, dus kennelijk was er een concurrent in omloop. In het Drents kennen ze de variant knittergek.

Nuts!

In grote landelijke kranten als Het Vaderland en het Algemeen Handelsblad wint knettergek vanaf 1950 slechts schoorvoetend terrein. Aanvankelijk vooral in feuilletons en advertenties, vervolgens in nieuwsberichten. Zoals in dit bericht, uit 1954, over de Amerikaanse generaal Anthony McAuliffe (1898-1975):

Luitenant-generaal McAuliffe is benoemd tot commandant van de Amerikaanse troepen in Europa. Hij zal generaal Hodge opvolgen, die met pensioen gaat. McAuliffe verwierf grote beroemdheid, toen hij tijdens het Duitse Ardennen-offensief op een verzoek tot overgave van de Duitsers een telegram zond van slechts één woord: „Nuts” – „knettergek”.

Een MAGA-idioot

Inmiddels is knettergek zo’n bekend woord, dat we het vaak verkorten. Zo las ik ergens op de sociale media: ‘Trump is helemaal knetter’. Elders: ‘Trump is harstikke stapel’, als verkorting van stapelgek. Plus deze: ‘Trump is een mega-idioot, nee, een MAGA-idioot.’ Allemaal niet waar natuurlijk, hij is de beste president die de VS ooit heeft gehad. En ooit zal krijgen.

Althans, dat vindt hij zelf.

Dit artikel verscheen eerder op de website ENSIE.
Met dank aan Roland de Bonth.