Door Marc van Oostendorp Een van de vele, vele dingen die je met taal kunt doen: uitdrukken hoe de werkelijkheid in diepste wezen in elkaar zit. Neem de volgende zin: Socrates is wijs. Die zin zegt iets over Socrates (een mens), namelijk dat hij wijs is. Hij zegt daarmee ook iets algemeners dat mensen eigenschappen kunnen hebben, zoals wijsheid. Dat klinkt heel … [Lees meer...] overHet gebouw is morgen
Verlies van botheid door buitenlanders
Door Marc van Oostendorp In zijn nieuwe boek Lof der botheid deinst René van Stipriaan er niet voor terug zijn lezer eens flink te kwellen. In een van de hoofdstukken gaat het over de biografie van Constantijn Huygens, en Van Stipriaan beschrijft dan hoe in de loop van de tijd verschillende potentiële biografen zijn teruggedeinsd: dat leven duurde te lang, en zat te vol met … [Lees meer...] overVerlies van botheid door buitenlanders
Ik wist geen ander lied
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (99) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Als je denkt dat het altijd allemaal niet erger meer kan, kun je altijd nog Hélène Swarth (1859-1941) lezen. Geen Nederlandstalig oeuvre zit zo vol smart, onterecht zelfbeklag en diepgevoelde zielepijn als … [Lees meer...] overIk wist geen ander lied
Computer vindt tussentaal
Door Marc van Oostendorp Een van de problemen voor vertaalcomputers was tot nu toe altijd dat er zoveel talen zijn. Je kunt jaren besteden aan een computer die goede vertalingen maakt van het Frans in het Engels, en dan vele jaren voor een computer die Russisch in het Engels vertaalt, maar dan heb je het Frans en het Russisch nog niet aan elkaar gekoppeld. Dat probleem lijkt … [Lees meer...] overComputer vindt tussentaal
Kapotgeframed
De populairste taalkundige theorie onder niet-taalkundigen is op dit moment in Nederland zonder enige twijfel die van framing: het idee dat je door je woorden te kiezen een bepaald perspectief op de werkelijkheid kunt geven dat soms zo dwingend is dat je gesprekspartner er wel in mee móét gaan. Als ik spreek van belastingdruk roep ik door dat druk (en door last) het beeld op … [Lees meer...] overKapotgeframed
Een warme trui voor het Surinaams-Nederlands
Door Marc van Oostendorp Over het Surinaams-Nederlands weten we belachelijk weinig. Het is een variëteit van het Nederlands met eigen woorden (tori voor verhaal), eigen constructies ('voordat je denkt, raakt een 50SRD op'), eigen klanken (de met de lippen uitgesproken w), enzovoort, maar een en ander is nauwelijks in kaart gebracht. Dat komt doordat Nederlandse en … [Lees meer...] overEen warme trui voor het Surinaams-Nederlands
De oorlog in het bos. Over literaire stijl
Door Marc van Oostendorp Kun je uitrekenen of een boek in een literaire stijl geschreven is? En kun je dat rekenen vervolgens door een computer laten doen? Dat is een van de vragen die Andreas van Cranenburgh probeert te beantwoorden in zijn onlangs verdedigde proefschrift Rich statistical parsing and literary language. Om dat te doen, moet je natuurlijk eerst een maat … [Lees meer...] overDe oorlog in het bos. Over literaire stijl
Taal en geschiedenis in het Bildt
Door Marc van Oostendorp Nauwkeurige taalanalyse kan ons soms een precies beeld geven van de geschiedenis. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gemeente het Bildt, in Friesland. Er wordt daar een dialect gesproken dat al lange tijd de aandacht van taalkundigen heeft getrokken, omdat het niet duidelijk is of het wel Fries is. Het heeft daarvoor wel heel erg veel Hollandse … [Lees meer...] overTaal en geschiedenis in het Bildt
Het huwelijk als protest
Door Marc van Oostendorp In de nieuwe bloemlezing van de Nederlandse poëzie van Ilja Leonard Pfeijffer is geen enkel gedicht van Willem Elsschot opgenomen.Kennelijk omdat de erven dit weigerden! Uit protest draag ik Het huwelijk voor. Naschrift. Max Molovich nam de moeite om de automatisch gegenereerde YouTube-ondertiteling te transcriberen. Dat leverde een nieuw … [Lees meer...] overHet huwelijk als protest
Om mijn harte dat niet werd verstaan
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (98) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Poëtische stijl is iets fascinerends: waarom was het in bepaalde perioden van de literatuurgeschiedenis zo goed als verplicht om in gedichten taalvormen te gebruiken die je anders nooit zou zeggen? En … [Lees meer...] overOm mijn harte dat niet werd verstaan
Is de wetenschap echt zo cynisch geworden?
(Door Klaas Pieter Hart, TU Delft en Marc van Oostendorp, Meertens Instituut) De cirkel van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) is rond. Anderhalf jaar geleden begon het als een weinig concreet plan om een financiële prioriteiten te stellen in het onderzoeksbeleid en tegelijkertijd als een poging om het publiek beter bij datzelfde onderzoek te betrekken. Nu eindigt het in een … [Lees meer...] overIs de wetenschap echt zo cynisch geworden?
Het geluid van een Bayesiaanse machine
Door Marc van Oostendorp Het fijnste van onderzoeker zijn is dat je af en toe overtuigd raakt: eerst wist je zeker dat het zus zat, en dan merk je ineens dat je begrijpt dat het toch echt zo is. Vooral de onderzoeker op rijpere leeftijd, zoals ik, kan dat af en toe overkomen. In eerste instantie zag ik bijvoorbeeld weinig in het nieuwe artikel The Message Shapes Phonology, … [Lees meer...] overHet geluid van een Bayesiaanse machine
Sisyphus wil taalkunde op school
Wat is het moderne leven toch een eindeloos gezwoeg, met allerlei mensen die maar dag in dag uit achter lange tafels zitten te vergaderen, en die zich dan aan elkaar gaan ergeren, zodat ze als ze elkaar niet zien venijnige stukjes over elkaar schrijven; waarna er uit al die vergaderingen uiteindelijk iets komt waar niemand écht gelukkig mee is. Je weet het natuurlijk allemaal … [Lees meer...] overSisyphus wil taalkunde op school
Een grove inbreuk op de werksfeer
Iemand plaatst foto's van zijn volkstuin op Facebook in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Nu je hier toch bent," zei Gerard tegen zijn leidinggevende Sophie, "wil ik toch ook wel een klacht met je bespreken. Ik worstel er al een tijdje mee." Sophie zette haar professionele boomlange gezicht op. Als je mensen met klachten … [Lees meer...] overEen grove inbreuk op de werksfeer
Een taal kennen of een taal spreken
Door Marc van Oostendorp Veel taalwetenschappers vragen zich over taalfilosofie af wat andere mensen zich over taalwetenschap afvragen: waar is het allemaal voor nodig? Het antwoord is in allebei de gevallen natuurlijk hetzelfde: als je op zijn minst wilt begrijpen hoe ingewikkeld alles in het mensenleven is, moet je beginnen te begrijpen wat iets wonderlijks de taal is die … [Lees meer...] overEen taal kennen of een taal spreken
I-TAL-JA-NEN!
Door Marc van Oostendorp Heeft het woord 'Italianen' vier of vijf lettergrepen? Eindelijk antwoord, in mijn zondagochtendminicollege van deze week! … [Lees meer...] overI-TAL-JA-NEN!
Man o man
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (97) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp De Tachtigers, dat weten jullie wel, hebben het sonnet weer terug op de kaart gezet! Het genre begon in de achttiende eeuw te sukkelen, in de negentiende eeuw was je geen vent als je niet minstens één … [Lees meer...] overMan o man
Gevoelde taal
Door Marc van Oostendorp Wereldwijd komt de meeste taal binnen via onze oren: iedere seconden trillen er over de hele wereld miljarden trommelvliezen omdat er ergens in de buurt iemand aan het praten is. Maar taal is zo belangrijk dat het ook via onze ogen naar binnen kan komen. Zelfs als we afzien van schrijven, dat een indirecte manier is om met gesproken taal om te gaan: … [Lees meer...] overGevoelde taal
Hoe verder met het eindexamen Nederlands?
Door Marc van Oostendorp Het is goed dat de Tweede Kamer de discussie over het eindexamen Nederlands nu eens in november heeft geagendeerd in plaats van altijd maar in mei als bijna alle betrokkenen te druk zijn met corrigeren, leren, of zich opwinden over veronderstelde fouten in het laatste examen. Vanmiddag komen in het parlement een aantal betrokken organisaties en … [Lees meer...] overHoe verder met het eindexamen Nederlands?
Is Nederland een kolonie van de Engelstalige wereld?
Door Marc van Oostendorp Wie zich live een belangrijke taalgebeurtenis wil zien ontwikkelen, moet op de voet volgen wat er met het Engels in de Lage Landen gebeurt. Merkwaardig genoeg gebeurt dat alleen nauwelijks, in ieder geval niet wetenschappelijk. Hoe staat het er precies voor met ons Engels? Daarover bestaan vooral slagen in de lucht. In een nieuw artikel in … [Lees meer...] overIs Nederland een kolonie van de Engelstalige wereld?
Geen literatuur zonder auteur
Door Marc van Oostendorp Wie wil weten wat het is om een persoon te zijn, kan zich het best wenden tot de letterkunde. Bijvoorbeeld omdat een persoon in de literatuur (een zogeheten 'schrijver') over het algemeen een oeuvre nalaat van een heleboel gedrukte zinnen en omdat gedrukte zinnen nu eenmaal beter te bestuderen zijn dan de in een leven verkochte flessen melk van een … [Lees meer...] overGeen literatuur zonder auteur
Het einde van de humaniora?
Door Marc van Oostendorp Is het binnenkort afgelopen met de geesteswetenschappen? De geldbronnen slinken, de studierichtingen zijn weinig geliefd en de geleerden zijn weinig zichtbaar in het maatschappelijk debat. Lang, lang geleden – voor wij allen geboren waren – was het vanzelfsprekend dat een verstandig mens zijn talen moest spreken, zijn boeken moest hebben gelezen, iets … [Lees meer...] overHet einde van de humaniora?
‘Het boek verkoopt 80.000 exemplaren’
Door Ariane van Santen Het boek Judas van Astrid Holleeder blijkt al na een dag een bestseller, het verkoopt goed/lekker/als een trein/als warme broodjes. Dat succes inspireert kennelijk tot innovatie. De Volkskrant online (05/11/2016) schreef erover: Het boek waarin Astrid Holleeder vertelt over de terreur van haar oudste broer Willem, verkocht zaterdag alle 80 duizend … [Lees meer...] over‘Het boek verkoopt 80.000 exemplaren’
Het nut van den Javaan
Door Marc van Oostendorp Maartje Janse (NIAS/KNAW) vertelt over de strijd die Multatuli voerde tegen de mensen die zich net als hij zorgen maakten over het lot van de Javaan onder het koloniale systeem. … [Lees meer...] overHet nut van den Javaan
Krachtig als de popel
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (96) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Als aan het eind van de negentiende eeuw het sonnet zijn renaissance kent in de Nederlandse letteren, dan werd het credo van die renaissance uitgesproken door Jacques Perk: Klinkt helder op, gebeeldhouwde … [Lees meer...] overKrachtig als de popel
