Door Marc van Oostendorp Wanneer je iemand van iets wilt voorzien - Van pijn, van kruis, van einden of van stenen - Houd krachtig in gedachten dat misschien Het suffix -ig zich voor zoiets laat lenen. Want wie een ander pijnigt geeft hem pijn En wie hem kruisigt, geeft hem houten balken, Wie eindigen wil vindt het einde fijn Gestenigd worden is stenen … [Lees meer...] overSuffix-sonnet: werkwoordelijk –ig
450 maal Roodkapje
Door Marc van Oostendorp Onlangs promoveerde Folgert Karsdorp op een proefschrift waarin hij analyseerde hoe volksverhalen zoals sprookjes mondeling worden overgedragen, en hoe die sprookjes daarbij veranderde. Ik sprak in deze video met Folgert over de 450 versies van Roodkapje die er in omloop zijn en waarom het zin heeft die versies met de computer te analyseren. … [Lees meer...] over450 maal Roodkapje
De sappige applen glansen
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (103) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Geen fijner seizoen dan de herfst. Het hele voorjaar en de hele zomer hebben we te maken gehad met overdreven gekwinkeleer van vogels, het rumoer van overvolle terrassen en het geschreeuw van voetballers. Maar dan komt de herfst, … [Lees meer...] overDe sappige applen glansen
Decennia leeservaring afsteken
Door Marc van Oostendorp Ik heb het altijd wonderlijk gevonden als mensen werden geprezen omdat ze zulke 'goede lezers' zijn. Lezen lijkt me in de eerste plaats net zo min als kaas eten of wijn drinken een wedstrijd; het is iets dat je doet omdat het fijn is, niet omdat je er zo goed in bent of er beter in wil worden. De enige die profiteert van goed lezen, ben je zelf; en wat … [Lees meer...] overDecennia leeservaring afsteken
Een gezellige collegiale sfeer
De verleden tijd van lijken komt ter sprake in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "En dan kunnen we hiermee ook punt twee afsluiten!" constateerde Wouter tevreden. "Een lekker korte vergadering. Tenzij iemand natuurlijk los wil barsten bij wvttk. Sophie?" "Ja. Kunnen die vergaderingen niet helemaal worden afgeschaft?" vroeg … [Lees meer...] overEen gezellige collegiale sfeer
En maar schommelen en maar kijken
Door Marc van Oostendorp Zolang de wereld nog niet vergaan is, zullen er hopelijk studies verschijnen zoals die Hans Broekhuis en Norbert Corver een tijdje geleden op Internet zetten: studies waarin een kleine, alledaagse constructie zorgvuldig wordt nageplozen. Broekhuis en Corver geven allerlei voorbeelden, en slagen er dan ook nog in net te doen of Annie M.G. Schmidt en … [Lees meer...] overEn maar schommelen en maar kijken
Minderheidstalenbeleid en latent racisme
Door Marc van Oostendorp "Waarom lijkt iedereen in Holland (...) te geloven dat Fries een aparte taal is," zei minister Plasterk ongeveer tien jaar geleden in een column in Buitenhof, "terwijl er in Amsterdam meer mensen zijn die Turks spreken dan in Leeuwarden die Fries spreken? Zou dat latent racisme zijn?" De column was verder vooral wat ironisch over de Friezen en hun … [Lees meer...] overMinderheidstalenbeleid en latent racisme
Gebaren als de bron van taal
Door Marc van Oostendorp Taal is een paraplu. De boodschap komt meestal als een ingevouwen staaf van klanken op je trommelvliezen bonzen, maar zodra hij binnen in je hersenpan is, wordt hij uitgevouwen tot een meerdimensionaal object. De Amerikaanse taalkundige Charles Hockett introduceerde eind jaren vijftig een begrip dat soms dubbele articulatie (double … [Lees meer...] overGebaren als de bron van taal
Vol melodie en meening
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (102) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Er zijn algoritmes die, puur door letters, woorden en constructies te tellen, kunnen bepalen of een tekst door een man of een vrouw geschreven is. Wat is die gemeten 'mannelijkheid' of 'vrouwelijkheid'? We kunnen toch moeilijk … [Lees meer...] overVol melodie en meening
Alles waar te voor staat
Door Marc van Oostendorp Ik heb mezelf gisteren op een dagje Brussel getrakteerd en daar hoorde ik onder andere een lezing van de promovenda Cora Pots en ik wist: alles is nog niet verloren. De lezing ging over een grammaticaal verschijnsel waarnaar al heel veel onderzoek is gedaan, maar Cora wist er toch weer een aspect uit te lichten waar ik nog nooit over had nagedacht en … [Lees meer...] overAlles waar te voor staat
Bloggen is niet mijn werk
Door Marc van Oostendorp Bloggen is terugkijken. Ik schrijf al twintig jaar voor Neder-L en Neerlandistiek en vandaag is het precies vijf jaar geleden dat ik begon bijna iedere dag te schrijven. Inmiddels heb ik hier ongeveer 1800 stukjes geschreven. Dat zijn meer dan een half miljoen woorden. Mensen gaan dan denken dat je een soort expert bent en je uitnodigen om aan … [Lees meer...] overBloggen is niet mijn werk
EFFECTIVITEIT?
Er wordt een socialemedia-analysepakket aangeschaft in ons managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. Door Marc van Oostendorp "Ja, dames en heren," zei Wouter, terwijl hij om zich heen keek . "We openen de vergadering, en tot mijn genoegen – ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik heb zó'n hekel aan vergaderingen! Affijn, het moet nu eenmaal! – hebben … [Lees meer...] overEFFECTIVITEIT?
Het laatste restje poëtische vorm
Door Marc van Oostendorp Wat maakt een gedicht tot een gedicht? Misschien, zegt de Britse hoogleraar Richard Andrews in zijn nieuwe boek A Prosody of Free Verse, dat het uit regels bestaat. Zoals de titel van het boek al zegt, gaat het Andrews vooral om het vrije vers. Daarin vind je per definitie geen vast aantal lettergrepen en geen regelmatige afwisseling van beklemtoonde … [Lees meer...] overHet laatste restje poëtische vorm
Wetenschapscommunicatie en hypertekst
Door Marc van Oostendorp Het aardige van schrijven op het internet is dat je individuele probleem soms ineens kon leiden tot een discussie. Je vindt een beetje A, maar eigenlijk ook een beetje B. Om enige helderheid in je hoofd te krijgen, schrijf je een betoog voor A, zodat andere mensen dan op hun beurt vol vuur naar voren brengen dat B. Dat helpt, echt. Ik snap niet … [Lees meer...] overWetenschapscommunicatie en hypertekst
HB: DE FLM
Door Marc van Oostendorp Afgelopen vrijdag nam Hans Bennis afscheid als directeur van het Meertens Instituut. Ter gelegenheid daarvan maakten Femke Niehof en ik een korte documentaire over hem: HB, met medewerking van veel bekende taalkundigen en neerlandici zoals Geert Booij, Marjo van Koppen, Frits van Oostrom en Gertjan Postma. De film is natuurlijk ook interessant voor … [Lees meer...] overHB: DE FLM
‘k Ruk aan ’t raampje
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (101) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Ik heb nooit een goede verklaring gevonden waarom melancholie soms fijn is. Waarom lees je een treurig gedicht van iemand die zegt dat ze het allemaal niet meer uithoudt? Omdat het een prettig gevoel … [Lees meer...] over‘k Ruk aan ’t raampje
Byebye, baas Bennis
Door Marc van Oostendorp Door alle opgetogenheid die er alom op Twitter heerst over het feit dat Hans Bennis de nieuwe algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie wordt, zou je bijna vergeten dat er ook treuriger nieuws te melden is over Bennis: dat hij vanavond afscheid neemt van het Meertens Instituut (en volgende week middels een afscheidscollege aan de UvA van zijn … [Lees meer...] overByebye, baas Bennis
De tegenstrijdigheid van wetenschapscommunicatie
Door Marc van Oostendorp Een van de eigenaardigheden van de mens is dat hij verschillende dingen tegelijkertijd kan geloven die met elkaar in tegenspraak zijn. Af en toe wordt hij zich bewust van zo'n conflict. En wat doet hij dan? Vooral als zijn geloof in beide dingen eigenlijk ongebroken is door de ontdekking van het conflict? Neem mij nou. Ik geloof in het … [Lees meer...] overDe tegenstrijdigheid van wetenschapscommunicatie
Oorlog met andere middelen
Door Marc van Oostendorp Ik ken echt helemaal niemand die liever Dantes Paradiso leest dan Inferno. Ellende moet er zijn en anders vallen we in slaap. Wat dat betreft valt Lotte Jensen niet te benijden, die voor haar boek Vieren van vrede. Het ontstaan van de Nederlandse identiteit 1648-1815 door vele, vele jubelzangen, allegorieën en vrome overpeinzingen over de vrede heeft … [Lees meer...] overOorlog met andere middelen
Een goede kilometer
Door Marc van Oostendorp In het internationale netwerk van taalkundigen dat ik op Facebook om me heen heb, ontstond beroering toen een Weense collega met het bijgaande plaatje aan kwam zetten. Hoe zit de hier gebruikte constructie gut 1/2 Liter eigenlijk in elkaar? Om precies te zijn: wat doet gut daar? Een deel van de discussie ging erover dat je een soortgelijke … [Lees meer...] overEen goede kilometer
Linkse politiek en taalwetenschap
Door Marc van Oostendorp In het begin begreep ik niet welk probleem de Britse antropoloog Chris Knight nu precies wilde oplossen in zijn nieuwe boek Decoding Chomsky. Wat viel er te decoderen? Ja, hij legt in het begin vrij duidelijk uit dat het gaat over een kwestie die anderen ook bezighoudt. Maar die kwestie heb ik ook nooit echt begrepen: hoe is het mogelijk dat Noam … [Lees meer...] overLinkse politiek en taalwetenschap
Taalkundige dood door business school?
Door Marc van Oostendorp Dit jaar is het 100 jaar geleden dat een van de belangrijkste boeken uit de geschiedenis van de taalwetenschap verscheen: de Cours de linguistique générale van Ferdinand de Saussure. Ik laat in dit zondagochtendminicollege mijn exemplaar zien (een eerste druk!) en vertel over Saussures leven. … [Lees meer...] overTaalkundige dood door business school?
De hof is hoog ommuurd!
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (100) Het Nederlandse sonnet bestaat 451 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Tot diep in de negentiende eeuw was het sonnet een mannenvorm. Toen ik begon aan dit project, leek het me aardig om de mannelijke en vrouwelijke dichters in balans te houden. Maar dat lukte me tot nu toe … [Lees meer...] overDe hof is hoog ommuurd!
Is taal bedoeld als geheimtaal?
Door Marc van Oostendorp Een van de fundamentele puzzels van de taalwetenschap is: waarom zijn er zoveel verschillende talen? Waarom spreken we niet allemaal hetzelfde, en tellen we nu zo'n zevenduizend verschillende talen, nog even afgezien van de eindeloze lappendeken van dialecten die er over de wereld ligt? Die vraag wordt des te dringender als je aanneemt dat alle … [Lees meer...] overIs taal bedoeld als geheimtaal?
Max Havelaars met zombies en culturele toeëigening
Door Marc van Oostendorp 2016 was het jaar dat Max Havelaar door een vooraanstaand schrijver een 'effectief moordwapen voor elk sluimerend vonkje literaire interesse ' werd genoemd, een boek dat je vooral niet aan middelbare scholieren moet geven omdat ze dan nóóit meer een boek willen lezen. Het was ook het jaar dat Max Havelaar met zombies verscheen, een bewerking die … [Lees meer...] overMax Havelaars met zombies en culturele toeëigening
