Het Engels in Japan, Nederland en Duitsland Door Marc van Oostendorp In mijn zoektocht naar hoe het Engels de wereld verovert, ben ik inmiddels in Japan aangekomen. Toen ik hier in Tokio gisterenavond mijn tv aanzette, verschenen er twee Aziatische meisjes in beeld die door Macau liepen, en een mij onbekende Aziatische taal spraken. Tot er ineens allerlei vrolijke kleurig … [Lees meer...] overIt is said to be the oldest church in Macau
Een lijzig gezicht
Door Marc van Oostendorp Ik vraag me af wat voor plaatje iemand in zijn hoofd krijgt die de volgende zin leest (Hij staat hier, in een artikel van Joris van Casteren.): Wat later komt een mevrouw met een lijzig gezicht en een bril met dikke glazen op de kraam af. De vraag is vooral: hoe ziet een lijzig gezicht eruit? Ik heb er niet zo'n duidelijk beeld bij: althans, ik weet … [Lees meer...] overEen lijzig gezicht
Extremere klemtoon in de Randstad?
Door Marc van OostendorpVaak kun je zelfs door een wandje heen horen waar iemand vandaan komt. Wat de persoon zegt, hoor je niet: de identiteit van de klinkers en medeklinkers gaat verloren door de tussenliggende triplexplaten, maar toch hoor je: Hij is een Limburger en zij komt uit Rotterdam. Dat komt door de zinsklemtoon en de intonatie – de toonmelodie die je over de zin … [Lees meer...] overExtremere klemtoon in de Randstad?
Multiculturele verrijking götün
Door Marc van Oostendorp In Brussel werkt een leraar op een Nederlandstalige school die soms met een zwaar Frans accent tegen zijn leerlingen roept Ik krijg de pijn aan mijn hoofd hé! Het werkt. Zelfs met de lastigste klas van die school, 3 Kantoor, kan die leraar lezen en schrijven. De Vlaamse taalkundige Jürgen Jaspers verbleef vijf maanden op de school en publiceerde een … [Lees meer...] overMulticulturele verrijking götün
Het aantal relaties tot een broodje ham is onbeperkt
Het wonder van de taal in meer dan 50 interviewsDoor Marc van OostendorpDe jaren tachtig! Dat waren nog eens tijden in de taalwetenschap. Er hing van alles in de lucht: we begonnen te begrijpen hoe taal werkte, hoe al die ingewikkelde, nergens precies opgeschreven regels die we in ieder gesprek moeiteloos hanteren in ons hoofdje pasten. En we hadden het idee dat we binnenkort … [Lees meer...] overHet aantal relaties tot een broodje ham is onbeperkt
Breng ons niet in beproeving
Door Marc van Oostendorp Ik ben blij dat ik geen vrome Vlaamse katholiek ben, want dan zou ik binnenkort ineens anders moeten bidden. Sinds deze week hebben Nederland en Vlaanderen voor het eerst een gezamelijke officiële katholieke vertaling van het Onze Vader (het 'Gebed des Heren'). En daarin heeft Nederland duidelijk gewonnen: … [Lees meer...] overBreng ons niet in beproeving
De economische wetenschap en de taalkunde spreken elkaar tegen
Door Marc van OostendorpIn het nieuwe nummer van Language, waarschijnlijk het belangrijkste taalkundige tijdschrift ter wereld, staat een kort, verontrustend artikel: de economische theorie en de taalkunde kloppen niet met elkaar! Wanneer de ene juist is, is de ander op drijfzand gebouwd. Ze zijn gebaseerd op ideeën over de werking van de menselijke geest die niet met elkaar te … [Lees meer...] overDe economische wetenschap en de taalkunde spreken elkaar tegen
De Dikke Van Dale-bingo
Door Marc van OostendorpNederlanders! Omo komt volgend jaar met een verbeterde formule van zijn populaire wasmiddel! De wasmiddelen zijn nu over het algemeen vloeibaar en zitten in flacons, maar Omo brengt in 2015 een wasmiddel uit dat de vertrouwde poedervorm combineert met een nog sterkere waskracht! Op de dag dat het gebeurt opent het Journaal waarschijnlijk met ins en outs … [Lees meer...] overDe Dikke Van Dale-bingo
M ’n jonge, m’n jonge, kun je nu niets beters van je leven maken
Twee jonge schrijvers in de jaren veertig Door Marc van Oostendorp De mooiste zin in Ik ben een echt genie, de onlangs uitgegeven briefwisseling (1942-1951) tussen Max de Jong en Hans van Straten is een opzet voor een contactadvertentie van de eerste: Schrijver zoekt jonge vrouw, bereid hem 's winters bij te staan elke morgen zijn joghurt te ontdooien. Daar zit alles … [Lees meer...] overM ’n jonge, m’n jonge, kun je nu niets beters van je leven maken
Het dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Door Marc van OostendorpDialecten worden wel gezien als de ijskappen van de taal: het bederf verloopt er trager en fossielen die in de standaardtaal blijven daardoor bewaard.In het West-Vlaams, bijvoorbeeld, zou het ontkennende woordje en zijn blijven staan dat in de middeleeuwen overal gebruikt werd in combinatie met niet of geen. In dat dialect kun je … [Lees meer...] overHet dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
De diepte in met J. Slauerhoff
Door Marc van Oostendorp ter nagedachtenis aan Jan Kooij (1940-2004) Dit is een traditie in de Nederlandse poëzie: een gedicht bestaat uit versregels, en iedere versregel bestaat uit vijf regelmatige afwisselingen van onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergrepen (vijf jamben): De felle dood die nu geen wit mag zien, Een nieuwe lente en een nieuw geluid, Ik ging naar Bommel om … [Lees meer...] overDe diepte in met J. Slauerhoff
Hoe (en waarom) kennen we klemtoon?
Door Marc van OostendorpWaar ligt de klemtoon in anani? Ik durf te wedden dat je zegt: op na. In een webexperiment dat we het afgelopen jaar gedaan hebben onder enkele duizenden sprekers van het Nederlands, is gebleken dat ongeveer zeventig procent van de sprekers dat doet bij woorden als deze die ze nog nooit eerder hebben gehoord, bijvoorbeeld omdat ze (de woorden) niet … [Lees meer...] overHoe (en waarom) kennen we klemtoon?
Mensen die ‘alleraffreust’ zeggen, deugen niet
Door Marc van OostendorpIn de negentiende eeuw spraken straatjongens zo: "Dat eerste huis met dat platte stoepie, de tweede verbij den spekslager, naast dat huis, daar die spiegeltjes uitsteken."Althans wanneer we de schrijver Nicolaas Beets (1814-1903) moeten geloven, die in zijn Camera Obscura (om precies te zijn in Hoe warm het was en hoe ver) een jongen zo laat praten. Dat … [Lees meer...] overMensen die ‘alleraffreust’ zeggen, deugen niet
15 jaar Nederlands weblog
Door Marc van Oostendorp Let op! Over een week viert het Nederlandse weblog zijn vijftienjarig bestaan. Op die dag, in 1999, plaatste de beeldend kunstenaar Jeroen Bosch namelijk zijn eerste stukje op een weblog dat Alt0169 heette. De precieze datum is niet helemaal duidelijk, dus ik vier het nu maar alvast. In het archief gaat het over '1x augustus', voorafgaand aan de 17e. … [Lees meer...] over15 jaar Nederlands weblog
Het mocht niet zo zijn
Door Marc van Oostendorp Waarom zeggen mensen 'het mocht niet baten'? Waarom niet 'het baatte niet'? Dat is toch veel korter, en betekent bovendien hetzelfde? Dat vroeg iemand (in 140 lettertekens) op Twitter.Nu is een gouden stelregel in het leven dat twee zinnen nóóit precies hetzelfde betekenen. Ieder woordje voegt wat toe, iedere verandering in de vorm zorgt ervoor dat … [Lees meer...] overHet mocht niet zo zijn
De professionele manager is overal
In Amerika is het niet veel beter Door Marc van OostendorpJe hoeft geen profeet te zijn om te zien waar de universiteit naartoe gaat: naar een bureaucratisch paradijs dat alleen nog managers in vaste dienst heeft, die eindeloos vergaderen. Tijdens die vergaderingen bespreken ze de nieuwste versie van hun strategische plan, dat het oude plan van anderhalf jaar geleden moet … [Lees meer...] overDe professionele manager is overal
Een intellectueel ondernemer in de zestiende eeuw
Door Marc van Oostendorp Sommige boeken maken de lezer vreselijk jaloers. In ieder geval mij: wat moet het fijn zijn geweest om over dit onderwerp te schrijven! Om hier onderzoek naar te mogen doen, om hier een paar jaar over na te denken, om deze wereld te mogen verkennen! De woordenaar, het boek van de historica Sandra Langereis over de legendarische zestiende-eeuwse … [Lees meer...] overEen intellectueel ondernemer in de zestiende eeuw
Google Translate: ook de maker gelooft er niet meer in
Door Marc van OostendorpTerwijl de managers in de academische wereld nog documenten schrijven waarin ze big data als dé grote revolutie van de komende twintig jaar in de digital humanities zien, houdt het bedrijfsleven het inmiddels voor gezien. Dat blijkt uit nu weer uit een berichtje dat in een onopvallend hoekje van het internet verscheen: Franz Och, sinds 2004 het hoofd van … [Lees meer...] overGoogle Translate: ook de maker gelooft er niet meer in
Het recht op een sikkeneurige docent
Door Marc van Oostendorp Hebben studenten recht op meeslepend onderwijs? Ik heb er deze week over geschreven en een oudere collega, een van de beste docenten die er zijn, sprak mij er verontrust op aan. Moest er inderdaad niet veel meer gebeuren aan de onderwijsvaardigheden? Zouden universitair docenten niet ook op de beoordelingen door studenten moeten worden afgerekend? Nee, … [Lees meer...] overHet recht op een sikkeneurige docent
Zo’n grote fles bier
Door Marc van Oostendorp Langzaam ontdekken de taalkundigen hun lichaam. Het is een langdurig proces: net als iedereen in de westerse cultuur – en vermoedelijk ook bijvoorbeeld de Chinese of de Japanse – zijn we geneigd om aan taal te denken als een rij letters op een blad papier of een beeldscherm. Terwijl de meeste taal natuurlijk gesproken wordt en vluchtig is als … [Lees meer...] overZo’n grote fles bier
Awaters klinkers
Door Marc van Oostendorp Het is een regenachtige dag en dus lezen we het gedicht Awater van Martinus Nijhoff (hier): "Het wil niet als geheel een vorige eeuw / puinhopen zien en zingen van mooi weer'. Het gedicht bestaat uit zeven duidelijk van elkaar te onderscheiden delen, die van elkaar gescheiden zijn door een witregel. Ieder deel wordt gekarakteriseerd door een klinker: … [Lees meer...] overAwaters klinkers
De universiteit: iedereen moppert, maar niemand doet wat
Door Marc van OostendorpDe bundel Waartoe is de universiteit op aarde? opent met een paar opstellen van studenten. Toen ik die las, moest ik de verleiding weerstaan om het boek woedend in een hoek van de kamer te gooien. Gelukkig heb ik dat niet gedaan.Die studenten weten namelijk precies waartoe de universiteit op aarde is: om hen te amuseren. Bladzijden lang mogen ze klagen … [Lees meer...] overDe universiteit: iedereen moppert, maar niemand doet wat
Nederlanders imitere
Door Marc van OostendorpGisterenavond ging ik met een Duitse en een Zuid-Afrikaanse taalkundige pizza eten en bier drinken. Dat werd al snel gezellig, omdat het gesprek kwam op het imiteren van Nederlanders. Wat moet je doen om een beetje overtuigend, of in ieder geval grappig als een Nederlander te klinken?Volgens de Afrikaan klonk je al behoorlijk Nederlands wanneer je drie … [Lees meer...] overNederlanders imitere
‘Spannend’ verandert van betekenis
Door Marc van Oostendorp Het gebruik van het woord spannend is geloof ik aan het verschuiven. Het gebeurt langzaam – daar is het een verschuiving voor – en het is daarom moeilijk om er de vinger op te leggen. Neem de recente aflevering van Zomergifjes hierboven. Na ongeveer 35 seconden ontspint zich de volgende dialoog tussen de presentator en de gast, Linda Duits: … [Lees meer...] over‘Spannend’ verandert van betekenis
‘Bak’ wordt ‘pak’ in het Afrikaans
Door Marc van OostendorpDezer dagen is de beroemde Zuid-Afrikaanse taalkundige Andries Coetzee in Nederland. Hij gaf gisteren een lezing waarin hij liet zien dat jongeren in Zuid-Afrika het woord 'bak' uitspreken als 'pak', en het woord 'das' als 'tas' – en dat ze toch het verschil kunnen blijven horen.Het verschil tussen een [b] en een [p] is in het Nederlands en in het 'oude' … [Lees meer...] over‘Bak’ wordt ‘pak’ in het Afrikaans