Door Marc van Oostendorp Hoe hebben Agatha Wolff en Elisabeth Deken samengewerkt toen ze hun Historie van mejuffrouw Sara Burgherhart schreven? Wie schreef er precies wat? Hoe kan het eigenlijk dat de stijl van al hun gemeenschappelijke werk zo naadloos is, terwijl de vrouwen volgens tijdgenoten zo verschillend waren? Er zijn in de afgelopen eeuwen allerlei pogingen … [Lees meer...] overKun je stijl meten?
De Volkskrant lacht een minister uit en alle Limburgers
De Volkskrant, die krant die denkt dat taal een onderwerp is waarover je niets hoeft te weten maar waarover je wel eindeloos kunt smalen, had gisteren weer een nieuwtje: Minister Lilianne Ploumen zei dinsdag op gewichtige toon tegen een gezelschap van ondernemers in Congo: 'There is no such thing as a Dutch product in terms of quality!' Oftewel: 'Nederland heeft geen … [Lees meer...] overDe Volkskrant lacht een minister uit en alle Limburgers
Mandelbrot de taalkundige
Door Marc van Oostendorp De grote wiskundige Benoit B. Mandelbrot – onder meer de ontdekker van de fractals – had eigenlijk taalkundige willen worden, maar hij werd tegengehouden door Noam Chomsky. Dat kwam zo. In de jaren vijftig kwam Mandelbrot naar het Massachusetts Institute of Technology (MIT) nadat hij net statistisch werk had gedaan over taal. "Daar kwam ik vervolgens … [Lees meer...] overMandelbrot de taalkundige
Klankencyclopedie van het Nederlands (26): [k]
door Marc van Oostendorp [k] De [k] maak je met de rug van je tong. Je houdt die tegen het zachte verhemelte, zodat de lucht even niet naar buiten kan stromen. Wanneer je los laat, komt de lucht met een kleine explosie vrij. De klank die zo ontstaat, dat is de [k]. Dat is te zeggen, het hangt er vanaf. Wanneer je goed luistert of vooral wanneer je goed voelt aan je … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (26): [k]
Door de bril van de taal
Door Marc van Oostendorp Wij zijn onze hersenen, hoor je sommige mensen tegenwoordig weleens beweren. Een jaar of tachtig geleden genoot een andere visie ongeveer evenveel populariteit: we zijn onze taal. Vooral de eminente taalkundige Edward Sapir en diens beroemdste student, Benjamin Lee Whorf, maakten dit idee populair. Zij beweerden dat de mens de wereld zag door de bril … [Lees meer...] overDoor de bril van de taal
Uit je hoofd leren
Door Marc van Oostendorp De grootste ambitie van onze nieuwe Dichter des Vaderlands, daar wordt een mens ook een beetje weemoedig van: Dat elke Nederlander over vier jaar minstens tien gedichten uit zijn hoofd kent. Het klinkt zo bescheiden, wat Anne Vegter wil, en toch moet je nu al vrezen dat ze haar doel niet gaat bereiken: Halbe Zijlstra die tien gedichten kan opzeggen? Of … [Lees meer...] overUit je hoofd leren
Samen sta jij sterk
Marc van Oostendorp Dat je en jij niet hetzelfde betekenen, blijkt maar weer uit de campagne die de Pensioenfederatie onlangs begonnen is, en die als slogan heeft: - Samen sta jij sterk. Dat klinkt raar, terwijl Samen sta je sterk natuurlijk veel beter klinkt. Het is het soort slogan waar je als lezer moe van wordt omdat je voelt hoe hard er door de … [Lees meer...] overSamen sta jij sterk
Marc, hoe voel je je?
Door Marc van Oostendorp Deze zin moet u niet vergeten, want hij stond gisteren in de NRC: Losse zinnen uit een blogje onthoud je extreem goed. Volgens het bericht kregen proefpersonen in een Amerikaans onderzoek zowel status-updates op Facebook als willekeurige zinnen uit boeken voorgelegd. Ze zouden de eerste veel beter onthouden dan de laatste. NRC Handelsblad geeft … [Lees meer...] overMarc, hoe voel je je?
Over de uitspraak [konijɪn]
Door Marc van Oostendorp Hoe spreek je het woord koningin uit? Dat schijnen alle radiomakers van Nederland te willen weten. Er is een nieuwsfeit dat in één zin tot in alle details kan worden uitgelegd en desalniettemin moest er gisteren een hele dag aan worden gewijd. Nou, dan krijgen mensen wel ineens belangstelling voor taal! Ik heb gisteren alle verzoeken tot … [Lees meer...] overOver de uitspraak [konijɪn]
U en ik voor de koningin
De aftreerede van koningin Beatrix had de vorm van een cirkel. Ze begon met een verwijzing naar het volk ('Zoals u allen weet'), had het daarna vooral over zichzelf (wat logisch is gegeven het onderwerp), en sprak vlak voor het midden over Prins Claus en vlak na het midden over de Prins van Oranje en Prinses Máxima. En ze eindige weer met het volk ('uw koningin mocht zijn'.)Het … [Lees meer...] overU en ik voor de koningin
Never say die!
Het fijne van de taalwetenschap is, vind ik, dat ze je de dingen die je altijd al wist opnieuw laat zien. Er is een woord dat je al je hele leven kent en ineens komt daar de etymoloog die je uitlegt wat een merkwaardige geschiedenis dat woord had lang voordat jij geboren werd. Er is een zinsconstructie die je moeiteloos hanteert en dan komt er een syntacticus voorbij die … [Lees meer...] overNever say die!
De nieuwe boekwinkel: halflege Ikea-kasten
Over de nieuwe winkel van Verwijs + De Slegte in Den Haag.Uw verslaggever gaat niets te ver om de volgende stap te verslaan in de tragedie die het boekenvak momenteel doormaakt. Zo trok hij gisteren naar Den Haag, waar het laatste bedrijf wel zo'n beetje aangebroken lijkt. Er ligt her en der nog een acteur te reutelen op het podium, hopend dat er nog iemand de kracht kan … [Lees meer...] overDe nieuwe boekwinkel: halflege Ikea-kasten
Kunstmatige en natuurlijke voeten
Waarom is de jambische pentameter al zo lang zo succesvol in de Nederlandse dichtkunst? Ja, ik weet wel wat mijn lezers bezighoudt op deze zaterdagochtend. En ik ga u ook nog eens verwennen met een nieuwe theorie. Die theorie moet tegelijk verklaren waarom volksere vormen van poëzie juist altijd meer gebruik gemaakt hebben van trocheeën. Hoe zat dat ook weer? … [Lees meer...] overKunstmatige en natuurlijke voeten
Laat schrijvers meesters zijn
Wat een moeite moet Christiaan Weijts hebben gehad met het essay over literaire tijdschriften dat hij voor het Nederlandse letterenfonds schreef. Het fonds publiceerde het gisteren op zijn website, waarschijnlijk om het feit op te luisteren dat vier literaire tijdschriften ieder 25.000 euro kregen. (Alsof dat een echt geldbedrag is. Alsof het niet tot wanhoop moet stemmen voor … [Lees meer...] overLaat schrijvers meesters zijn
Het internet is te groot voor taal
Taal is niet bedoeld om op websites te gebruiken, om tv-programma's in te maken, tijdschriftartikelen in te schrijven, of sonnetten, of tweets. Taal is evolutionair gezien om te beginnen al niet bedoeld om te gebruiken ten overstaan van mensen die je niet kent. Taal werd natuurlijk altijd gebruikt in een kleine groep van zo'n honderd mensen - mensen die je goed kende. Dat … [Lees meer...] overHet internet is te groot voor taal
I’m a social-democrat
Het wonderlijkste taalverschijnsel van onze tijd is hoe groot en machtig het Engels wordt, en hoe weinig daarover gediscussieerd wordt. Nog nooit in de wereldgeschiedenis heeft enige taal zo'n sterke positie gehad – je hoort er eigenlijk nooit iemand over, het wordt gezien als een natuurverschijnsel. Maar het gebeurt. De nieuwe voorzitter van de Eurogroep, Jeroen … [Lees meer...] overI’m a social-democrat
Klankencyclopedie van het Nederlands (25): [x]
[x] De [x] lijkt veel op de [ɣ]; de manier waarop hij gemaakt wordt, beschrijf ik in het lemma over die laatste klank. Ik heb eens een internationale groep taalkundigen tot wanhoop gebracht door de woorden gras, gas, ras achter elkaar te zeggen. … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (25): [x]
Noam Chomsky vindt wat ik doe onzin
Het fonologie-congres in Istanboel waar ik de afgelopen dagen was, had zaterdag een mystery guest: de beroemdste taalwetenschapper aller tijden, Noam Chomsky. De dag ervoor had hij een lezing gegeven ter nagedachtenis van de Armeense journalist Hrant Dink, maar de organisatoren hadden hem ervan overtuigd om ook bij ons een uur te komen praten. Dat was een bijzondere … [Lees meer...] overNoam Chomsky vindt wat ik doe onzin
Dieren- en plantennamen in het Huizer dialect
Door Viorica Van der Roest Huizen zoe as ’t nooit meer wurdt. Deze melancholieke titel van een boekje uit 1981 over het Noordhollandse Huizen geeft aardig weer hoe veel oudere Huizers zich tegenwoordig over hun dorp voelen. Huizen had altijd een geïsoleerde positie in het Gooi, maar sinds halverwege de twintigste eeuw is het dorp volgestroomd met ‘buitenlui’ en is de Huizer … [Lees meer...] overDieren- en plantennamen in het Huizer dialect
Zoetvloeiende meisjesnamen
Deze week maakte de Sociale Verzekeringsbank weer de lijst met de populairste meisjesnamen van het afgelopen jaar bekend. Bij de Sociale Verzekeringsbank schrijft iedereen zich in die kinderbijslag wil aanvragen, en dat betekent dat vrijwel alle jonge ouders de naam van hun dochter aan de SVB doorgeven. Dit geldt natuurlijk ook voor zonen, maar meisjesnamen zijn interessanter, … [Lees meer...] overZoetvloeiende meisjesnamen
Een vrije dag? Jood!
Het woord jood maakt weer een nieuwe fase in zijn ontwikkeling door. Op scholen in Zuid-Holland wordt het inmiddels gebruikt om aan te duiden dat iets prachtig of heel prettig is. "Een vrije dag? Jood!" Wat is hier nu weer aan de hand? Er zijn natuurlijk weinig woorden die zo razendsnel veranderen als precies de aanduiding dat iets de goedkeuring wegdraagt. Onze opa's … [Lees meer...] overEen vrije dag? Jood!
Klankencyclopedie van het Nederlands (24): De [ɑ]
[ɑ] De [ɑ] (van slap) lijkt in veel opzichten op de [a] van slaap. Anders dan de spelling suggereert zit dat verschil nog niet eens in de eerste plaats in de relatieve lengte, al is de [a] inderdaad doorgaans wat langer dan de [ɑ]: het verschil zit hem vooral in de plaats van de tong. Bij allebei de klinkers ligt die vrij plat onderin je mond, maar wanneer je … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (24): De [ɑ]
Nooit geen taaladvies
Vraag me niet waarom, maar gisteren verkeerde ik ineens op de website taaladvies.net. Wat een vreemde wereld is dat toch, de wereld van het taaladvies! Er is voortdurend iemand aan het woord die autoriteit wil bekleden, maar daar zelf niet echt in gelooft. De website wordt onderhouden door de Nederlandse Taalunie, de Vlaams-Nederlandse overheidsorganisatie voor het taalbeleid. … [Lees meer...] overNooit geen taaladvies
Gezocht: intuinzinnen
Intuinzinnen worden ze wel genoemd: zinnen waarbij er op een bepaald moment even iets knarst in je hoofd omdat je erachter komt dat je hem verkeerd aan het ontleden was. Hier zijn er een paar die ik her en der van het internet geplukt heb: De raad geeft een opsomming van leerstoelen Nederlands en Neerlandistiek is hierbij niet als afzonderlijke studie geteld. … [Lees meer...] overGezocht: intuinzinnen
Tegen spellingvereenvoudiging!
Het lijkt een sympathiek betoog, dat Erno Mijland houdt op de website Onderwijs van morgen: de spelling moet nu eens radicaal vereenvoudigd worden. Mijland heeft daar duidelijk geen persoonlijk belang bij — hij werkt als eindredacteur dus hij heeft er baat bij als hij hoge tarieven kan rekenen voor de vele typefouten die hij moet verbeteren.Hij ziet vooral een maatschappelijk … [Lees meer...] overTegen spellingvereenvoudiging!