Intrigerende vraag, gisterenavond, van een collega-blogger hier op Neerlandistiek: Ik kan zo snel niet vinden dat iemand hierover geschreven heeft. Het lijkt me geen 'dialect' in de zin dat ik niet geloof dat het regionaal gebonden is. Het is wel informeel en spreektalig, maar ik denk dat heel veel mensen het zeggen. Google geeft een rijke variatie aan bronnen. Er zit … [Lees meer...] overWaar woon je ergens?
Al!
Al kun je op heel veel manieren gebruiken: 'al mijn brood is op', 'ik zie hem al staan', 'al ziet men de lui, men kent ze daarom niet', 'dat is al de derde keer', 'zo ik al weet waar je het over hebt', 'al te goed is buurmans gek', en dat zijn er nog maar een paar. Ik weet niet of er ooit een overkoepelende studie is verschenen over al (haha) die vormen van al, maar als die … [Lees meer...] overAl!
Ik heb geen profiel bij mijn weten
Over Marc Kregtings Encyclopedieën van de val De encyclopedieën van de val van Marc Kregting bevat onder veel meer een verborgen ode aan de postbode. Een paar keer komt die functionaris aan de orde, en vooral de manier waarop deze in het verleden de post op de mat liet vallen. De fysieke sensaties van het verzenden en het ontvangen van post, waar bevinden die zich nu in … [Lees meer...] overIk heb geen profiel bij mijn weten
Hoe spreken we letterwoorden uit?
Een tijdje geleden een onderzoekje gedaan via internet: hoe spreek je letterwoorden uit? Zeg je kaa-er-oo of kroo tegen de KRO? En tee-er-oo-es of tros tegen de TROS? Spreek je met andere woorden iedere letter uit, of maak je er één woord van? Zoals uit deze omroepnamen blijkt, kan dat verschillen: ik geloof dat iedereen kaa-er-oo en tros zegt. Nu is het probleem bij die … [Lees meer...] overHoe spreken we letterwoorden uit?
Wim Daniëls, de taalpurist
Tien jaar geleden noemde ik Wim Daniëls op deze site onze nationale volkstaalkundige en hoewel ik er toen bij zei dat ik dat als eretitel bedoelde waren er toch mensen verontwaardigd over: wat was dat voor hautain gedoe van mij in mijn ivoren toren. Maar ik bedoelde het echt als compliment. Hij is niet iemand die zelf onderzoek heeft gedaan, en wat hij zegt graaft zelden erg … [Lees meer...] overWim Daniëls, de taalpurist
Heis in plaats van huis
Intrigerende vraag van iemand met betere oren dan ik: De laatste tijd meen ik dat radio- en televisiesprekers steeds vaker de tweeklank ui uitspreken als ei: heis in plaats van huis, leister in plaats van luister beiën in plaats van buien, enz. Het lijkt vooral voor te komen als er een s-klank volgt op ui. Is dit een bekend verschijnsel? Is er een oorzaak bekend? Of ligt het … [Lees meer...] overHeis in plaats van huis
Ik als echtpaar
Een intrigerend manuscript van de semantica Hazel Pearson, op de website Semantics Archive. Er staat boven dat het een kladversie is en dat we het niet moeten citeren en het kan waarschijnlijk nog niet geciteerd worden. Het maakt een observatie die heel subtiel is en lastig te bewijzen. Maar ik vermoed dat ze in de kern wel klopt. Het uitgangspunt is een verschil in … [Lees meer...] overIk als echtpaar
Wanneer begon de vooravond van de Tweede Wereldoorlog?
Dat was op het eerste gezicht smullen, op YouTube, voor de liefhebbers van commentaar! Commentaar op commentaar op commentaar! Het bekende kanaal De snijtafel maakt deze maand een reeks over het populaire boek De meeste mensen deugen van Rutger Bregman: hierboven staat de eerste aflevering. In totaal is ons 4,5 uur aan commentaar op dit boek beloofd, ongeveer om de twee dagen … [Lees meer...] overWanneer begon de vooravond van de Tweede Wereldoorlog?
Het centraal eindexamen vwo 2022 – Mijn antwoorden
Hieronder mijn antwoorden op het vwo-examen dat vanmiddag is afgenomen. Let wel: er is geen garantie dat ik alles goed heb, ik heb nog nooit een 10 gehaald voor het examen. Laat eventuele verbeteringen hieronder achter als commentaar. Als ik het ermee eens ben, zal ik mijn antwoorden dan verbeteren. (De juiste antwoorden komen zaterdag hier te staan; nu staan de opgaven er … [Lees meer...] overHet centraal eindexamen vwo 2022 – Mijn antwoorden
Luisteren via een hoofdtelefoon
Soms gaat onderzoek over taal zonder dat het over taal gaat. Deze week verscheen er bijvoorbeeld een artikel in het tijdschrift Organizational Behavior and Human Decision Processes, dat waarschijnlijk nooit door een taalkundige wordt gelezen, ook door mij niet, maar dat het mogelijk maakt verder na te denken over een bijzondere vorm van taalgebruik: in jezelf praten. Dat is … [Lees meer...] overLuisteren via een hoofdtelefoon
Oudere mensen horen verdriet minder gemakkelijk
Met je stem kun je van alles overdragen: een zakelijke boodschap en aanwijzingen over hoe die in elkaar zit, maar ook hoe je je voelt over die boodschap, of hoe je je in het algemeen voelt. Je hoort dat iemand verdrietig is, of juist bijzonder verheugd –er zit iets in de stem dat dit weggeeft, dezelfde stem die tegelijkertijd ook verschil maakt tussen Ze leerden Benedictíne … [Lees meer...] overOudere mensen horen verdriet minder gemakkelijk
Taal en werkelijkheid
Mijn specialisatie in de taalkunde is van huis uit de klankleer, de fonologie. Mijn proefschrift ging daarover, net als de meeste van mijn wetenschappelijke publicaties. Maar de laatste jaren heb ik daar af en toe spijt van – de echte actie gebeurt wat mij betreft steeds meer in een ander deelgebied, de betekenisleer, de semantiek (samen misschien met de pragmatiek. In de … [Lees meer...] overTaal en werkelijkheid
Logisch dat zij het schrijft
Renate Rubinstein moet nu maar weer eens tot leven komen. Het hangt in de lucht: vorige week besprak ik het hier een boekje dat de nu al heel lang beoogde biograaf Hans Goedkoop schreef over haar jeugd. Een aardige lezer wees me erop dat er vorige maand bij Hollands Maandblad ook een boekje verscheen, Renate Rubinstein herontdekt, van Charlotte Goulmy. Het is heel mooi … [Lees meer...] overLogisch dat zij het schrijft
de minaret op het dressoir
Het woordgebruik van Mustafa Stitou Een van de schokkendste verhalen in de bijbel is dat van Abraham die bereid is zijn zoon Isaac te offeren als God hem daarom vraagt. Blind geloof wordt er van je gevraagd, bereidheid om de menselijke moraal met voeten te treden uit onderworpenheid aan God: je eigen kind is minder belangrijk dan dat geloof. Intrigerend genoeg komt dat … [Lees meer...] overde minaret op het dressoir
Een ideale vader
92, zou Renate Rubinstein inmiddels zijn, als ze niet in 1990 al overleden was: wat zou de wereld mooi zijn als ze nu nog af en toe een stukje kon schrijven over de actualiteit in de zorgvuldige zinnen die haar proza kenmerkten. Gelukkig ontstaat er de laatste jaren weer aandacht voor haar werk: vorig jaar verschenen er twee bloemlezingen en Hans Goedkoop, al decennia … [Lees meer...] overEen ideale vader
Veel wetenschap valt niet samen te vatten
Het was een eigenaardig detail, in het artikel over open access in de NRC van dit weekeinde. Er wordt in het artikel uitgelegd wat voor een obstakels er zijn bij het zodanig publiceren dat de inhoud van alle wetenschappelijke artikelen gratis toegankelijk is voor iedere burger – iets dat al enkele jaren de ambitie is van de Nederlandse overheid. In een kadertekstje wordt … [Lees meer...] overVeel wetenschap valt niet samen te vatten
Taal veranderen in het laboratorium?
Een van de opmerkelijke eigenschappen van taal is dat ze voortdurend verandert. De veranderingen gaan nooit zo snel dat de oudste generatie de jongste met geen mogelijkheid begrijpen kan, maar er is geen enkele taal bekend die niet altijd aan verandering onderhevig is. Waarom dat zo is, is een belangrijke open vraag, want op het eerste gezicht zou de mens gebaat zijn bij een … [Lees meer...] overTaal veranderen in het laboratorium?
Bertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Bertram Mourits schreef een mooi boek over de vele schrijverscarrières en -levens die de Tweede Wereldoorlog in Nederland heeft geknakt: De achterkant van de bevrijding. Of ze nu joods waren, of fout, of gedwongen werden in Duitsland te werken – vele schrijvers werden geraakt door de oorlog. Een van de bijzondere aspecten van Mourits' boek is dat hij niet veroordeelt, maar wel … [Lees meer...] overBertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Taal is een brug in het denken
Bestaan er stoornissen die specifiek de taal betreffen? Twee voorbeelden worden regelmatig genoemd. De eerste is afasie, een stoornis (of eigenlijk een pakket stoornissen) die zich kunnen voordoen als mensen bijvoorbeeld een herseninfarct krijgen en daarna niet goed meer kunnen praten. De tweede heet taalontwikkelingsstoornis en lijkt een aangeboren component te hebben. Maar … [Lees meer...] overTaal is een brug in het denken
Lezen is geen topsport
Heb ik De lezende mens wel echt gelezen? Ik kreeg van de uitgever een pdf opgestuurd – daar vraag ik meestal om, mijn huis is te vol – en die heb ik op mijn tablet gelezen. Maar De lezende mens is een hartstochtelijk pleidooi voor het papieren boek. De auteurs combineren bovendien de hoogste kwaliteiten van de auteur van een non-fictieboek: eruditie en leesbaarheid. Alles … [Lees meer...] overLezen is geen topsport
Proefschrift en karakter
Een bericht van een bevriend tijdschriftredacteur deed me bijna wanhopen aan de staat van de wetenschap. Er zijn collega-onderzoekers die weigeren om proefschriften te bespreken met als argument: het gaat hier om junior-collega's en een negatieve recensie kan hun carrière schaden. Misschien gebruiken die collega-onderzoekers dat argument slechts als smoesje: het is niet zo … [Lees meer...] overProefschrift en karakter
Waarom p, b en m vaker vooraan in het woord staan
Een eigenaardige observatie: klanken zoals p, b en m, de zogeheten lipklanken, staan relatief vaak vooraan in woorden. De hoofdstukken met die letters in een gemiddeld woordenboek zijn relatief dik en dat geldt voor heel veel bekende talen. Wat is hier aan de hand? Daarover gaat een interessant artikel van de Groningse promovendus Daan van Soeren in Journal of Linguistics. … [Lees meer...] overWaarom p, b en m vaker vooraan in het woord staan
De grenzen van fictie
Een schrijver kan een wereld verzinnen waarin draken rondlopen, of waarin de wetten van de zwaartekracht worden getart, of een wereld waarin vrijwel iedereen een verdorven persoon is. Maar een wereld waarin onze moraal niet geldt, dat wordt lastiger, stellen Daniel Altshuler en Emar Maier in een nieuw artikel in het Journal of Semantics. Neem het volgende … [Lees meer...] overDe grenzen van fictie
Schoonheid is waarheid, – waarheid schoon
De Britse dichter John Keats had gelijk toen hij in 1819 in zijn beroemde Ode to a Grecian Urn schreef: Beauty is truth, truth beauty,—that is allYe know on earth, and all ye need to know Wetenschappelijk onderzoek heeft dat nu aangewezen, en in het bijzonder dat de stijlfiguur die Keats hier gebruikt, bijdraagt aan die waarheid. Dat stijlfiguur heeft de vorm A B B A, … [Lees meer...] overSchoonheid is waarheid, – waarheid schoon
Herman Heijermans in Odessa
Op 16 oktober 1906 verscheen er een opmerkelijk stukje in het Algemeen Handelsblad: de een jaar eerder voor zijn werk als verzekeraar naar Odessa geëmigreerde Jonas Wertheim schreef een recensie van een voorstelling van het toneelstuk Ghetto van Herman Heijermans die hij in zijn geboortestad had gezien. Er zijn allerlei vragen die zo'n gebeurtenis oproept: hoezo werd er … [Lees meer...] overHerman Heijermans in Odessa
