Gelukkig klinkt af en toe het geluid van de rede. In het nieuwe nummer van het tijdschrift Cognition is Peter Hagoort, directeur van het Donders Instituut in Nijmegen de vertolker van dit geluid. We komen uit een periode waarin het idee van embodied cognition sterk in de belangstelling: ons denken is niet abstract, maar wordt voortgebracht door ons lichaam. Hoe we de wereld … [Lees meer...] overWoorden doen ertoe (in onze kijk op de wereld)
Artikel
Graaien – grabbelen
Verwarwoordenboek vervolgd (285) In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de … [Lees meer...] overGraaien – grabbelen
Het spanningsveld tussen tekstlengte en marktaandeel
Gesprek op school In mijn vorige blogbericht uitte ik mijn verbazing over het feit dat Cito in een reclamefolder voor hun nieuwe leerlingvolgsysteem Leerling in Beeld als pluspunt van hun toetsen begrijpend lezen ‘kortere teksten’ noemde. Het gebruik van korte teksten staat haaks op wat je leest over begrijpend lezen en het belang om met kinderen langere, rijke … [Lees meer...] overHet spanningsveld tussen tekstlengte en marktaandeel
Strijden voor een boerentaal
Het was even schrikken, toen Liuwe H. Westra's biografie van de hoogleraar Fries Tony Feitsma (1922-2009) op mijn leestafel dreunde: Pionier foar it Frysk telt 720 pagina's. En dat in het Fries, een taal waarover in het boek zelf enkele malen wordt verteld dat het ook voor moedertaalsprekers altijd lastiger te lezen is dan het Nederlands – simpelweg door gebrek aan … [Lees meer...] overStrijden voor een boerentaal
De jacht op een gouvernante
Al decennialang zoeken literatuuronderzoekers naar een juffrouw die in het voorjaar van 1788 met Betje Wolff en Aagje Deken naar Frankrijk vertrok. De dames gingen toen op de vlucht voor de toenemende intolerantie voor verlichte geesten in hun vaderland. Zij vertrokken met een eigen koets vanaf hun toenmalige huis in Beverwijk, dat daarna verkocht zou worden. Tot 1949 … [Lees meer...] overDe jacht op een gouvernante
Het juiste moment
(om de Librisprijs te winnen?) Zo’n drie jaar geleden schreef Janneke van Boven bij mij de echt alleraardigste Masterscriptie Typisch Libris, waarin ze een kwantitatief onderzoek deed naar de Librisprijs: ze maakte een database met alle denkbare concrete gegevens rond de inzendingen voor de prijs (van uitgever, tot geslacht, leeftijd van de auteurs, noem maar op) vanaf de … [Lees meer...] overHet juiste moment
Naar begrijpender lezen
Op het onderwijsplatform LitLab.nl bieden we sinds het voorjaar van 2021 een nieuwe werkvorm aan: de Staaltjes. Daarmee kunnen leerlingen uit de onderbouw vmbo-tl, havo en vwo vaardigheden uit het begrijpend lezen leren combineren met leesvaardigheden die in het literatuuronderwijs voorop staan. Dat betekent dat ze een tekst zowel analytisch als herkennend en belevend leren … [Lees meer...] overNaar begrijpender lezen
Voornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Een gedenkwaardige bijeenkomst, gisteren, in het Nederlandse hoofdkantoor van Meta. Instagram wil in de aanloop naar 'International Pronoun Day' op 3 oktober aanstaande voor een aantal talen waaronder het Nederlands (bij Meta noemen ze dat 'Nederlands/Vlaams') de mogelijkheid bieden dat gebruikers hun eigen voornaamwoorden mogen kiezen. Voor het Engels kan dat al sinds mei … [Lees meer...] overVoornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Etymologica: Beter een goede boer dan een slechte buur
Middeleeuws Nederlands in de Brabantse dialecten Hoe zagen de Brabantse boerderijen er in de zeventiende eeuw uit? Op basis van houtskeletten in oude boerderijen, historische afbeeldingen en archeologisch onderzoek is daar behoorlijk wat over te zeggen. Maar ook de taalkunde kan soms interessante gegevens bijdragen, zoals uit dit artikeltje zal blijken. Zo biedt een … [Lees meer...] overEtymologica: Beter een goede boer dan een slechte buur
Menselijke taal is als een olifantenslurf
Angela Stöger heeft een mooi beroep: bioakoesticus is ze, gespecialiseerd in de manieren waarop dieren geluiden maken om met elkaar te communiceren, en misschien ook wel met ons. Ze is een van de vooraanstaande jonge onderzoekers in haar vak en vertelt er smakelijk over in haar boek Over zingende muizen en piepende olifanten. Het moet al een fascinerend vak zijn omdat er nog … [Lees meer...] overMenselijke taal is als een olifantenslurf
Zelfs
In zijn stuk Hoe eerlijk is het Engels schrijft Marc van Oostendorp o.a.: “[H]et is onduidelijk hoe je ervoor zou moeten zorgen dat de kinderen in Kaboel net zo goed Engels leren als die in Londen of zelfs in Amsterdam.” Ik bleef even haken bij dat zelfs. Dat focuspartikel suggereert een onwaarschijnlijker waarde op een schaal, vgl.: Je haalt beslist een acht, misschien … [Lees meer...] overZelfs
Dat ziet er een interessante constructie uit!
Lang geleden, toen ik mijn eerste serieuze academische taalkundige baan had, was mijn directe leidinggevende (die term kende ik toen gelukkig nog niet) een in Leuven opgeleide Vlaming (in de zin van Nederlandstalige Belg). Hij sprak zeer verzorgd Nederlands, maar was in allerlei taalkundige aspecten herkenbaar als Belg. Een van de constructies die hij weleens gebruikte, en die … [Lees meer...] overDat ziet er een interessante constructie uit!
Brandaan in de onderbouw: lessenreeks voor klas 3 (h/v)
Luister, het verhaal vangt aan met deze woorden begint Willem Wilminks hertaling van een tekst die we nu waarderen als ‘een van de bijzonderste verhalen die de middeleeuwen ons hebben nagelaten,’ aldus Frits van Oostrom. De reis van Sint Brandaan is een wonderbaarlijk en speels verhaal dat je prima met een onderbouwklas kunt lezen, bespreken en beleven. De … [Lees meer...] overBrandaan in de onderbouw: lessenreeks voor klas 3 (h/v)
“Slightly bigger than defensible”
Nachoem M. Wijnberg, translated from the Dutch by David Colmer (New York Review Books, 2022) In J. M. Coetzee’s novel Youth, published exactly two decades ago, we meet a young South African who has come to London in the late 1960s to establish himself as a poet. He takes on various uninspiring jobs to make ends meet and spends the evenings and weekends in the British … [Lees meer...] over“Slightly bigger than defensible”
In memoriam Saskia Daalder, 12 januari 1948 – 8 september 2022
Er zijn wetenschappers die invloed uitoefenen in hun vakgebied door hun publicaties: ze behalen een of ander resultaat, maken het openbaar, andere onderzoekers en studenten lezen het en bouwen erop voort. Zo gaat de wetenschap vooruit. En er zijn wetenschappers die invloed uitoefenen doordat ze iets bedenken, mogelijk en onmogelijk geachte verbanden leggen, en hun intellectuele … [Lees meer...] overIn memoriam Saskia Daalder, 12 januari 1948 – 8 september 2022
Welk punt maakt Nederland vleesland?
De vleesindustrie lanceerde op 1 september j.l. de campagne “Nederland Vleesland, waar smaken verschillen” om de carnivoren onder ons een hart onder de riem te steken. De initiatiefnemers, o.a. de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) en Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), willen “de beeldvorming waar nodig bijstellen en misvattingen zo mogelijk wegnemen”. … [Lees meer...] overWelk punt maakt Nederland vleesland?
Heb je verf nodig voor kleurennamen?
Het leek een plausibele theorie: om veel kleurennamen te hebben, heb je technologie nodig – verfstof, of manieren om gekleurde steentjes aan een ketting te rijgen. Jagers-verzamelaarsvolkeren hebben meestal maar weinig kleurnamen: iets voor rood, iets voor zwart, iets voor blauw en groen samen. Zij hebben, zo is de redenering, ook niet veel aan zulke namen. Planten en bloemen … [Lees meer...] overHeb je verf nodig voor kleurennamen?
Wat doen Franstaligen als ze de verleden tijd moeten vormen van een onbestaand werkwoord in het Nederlands?
Sommige Nederlandse werkwoorden vormen hun verleden tijd door -te of -de toe te voegen aan de stam (speelde, werkte …). Die werkwoorden noemen we ‘zwak’. Andere Nederlandse werkwoorden vormen hun verleden tijd door de stamklinker te wisselen (reed, zwom …). Die werkwoorden noemen we ‘sterk’. Er zijn nog wat andere strategieën, en er zijn ook werkwoorden die beide vormen … [Lees meer...] overWat doen Franstaligen als ze de verleden tijd moeten vormen van een onbestaand werkwoord in het Nederlands?
De talmende rasp van zijn nooit gladgeschoren gezicht
In de allerlaatste zin van het helemaal achterin haar boek geplaatste dankwoord onthult Annette Portegies wat ze met Weerspiegeld in een waterglas, haar boek over Maurice Gilliams, heeft beoogd¨"geen verslag doen, maar een verhaal vertellen". Een verslag heeft de ambitie alles te documenteren, maar Portegies schreef inderdaad een verhaal, waarin duidelijk keuzes worden gemaakt. … [Lees meer...] overDe talmende rasp van zijn nooit gladgeschoren gezicht
Samen Lezen
Het nuttige met het aangename verenigen. Dat is wat elke leraar nastreeft. Een leuke les – bepaald niet saai dus – waar een leerling ook nog eens iets van opsteekt. Grote kans dat die zich niet alleen de les zelf beter herinnert, maar ook dat het geleerde beter beklijft. Lezerscollectief Een mooi voorbeeld was Sagaam – ik heb er een aantal … [Lees meer...] overSamen Lezen
bouwval / ruïne
Verwarwoordenboek vervolg (284) In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de … [Lees meer...] overbouwval / ruïne
Ernstige zorgen
In de nieuwsapp van de Volkskrant (10 september) kwam ik een bericht tegen waarvan de kop meldt dat de VS 'zich ernstige zorgen maken' over de Russische behandeling van oppositieleider Navalny. Dit is een in mijn ogen opmerkelijke constructie, die al een tijdje voorkomt in het Nederlands. Het gaat hier om het woord ernstige. Vergelijk nu eerst de volgende … [Lees meer...] overErnstige zorgen
Hoe eerlijk is het Engels?
Wat betekent het dat het Engels op weg is een wereldtaal te worden? Moeten we dat toejuichen of moeten we proberen er iets aan te doen? Gegeven het belang van de ontwikkelingen – een wereld waarin iedereen Engels spreekt is echt wel een andere dan een wereld waarin die taal vooral interessant is voor toeristen naar het Verenigd Koninkrijk – zou je verwachten dat er af en toe … [Lees meer...] overHoe eerlijk is het Engels?
Manon Uphoff en het literaire veld
Vooruitlopend op De Revisor van dit najaar publiceerde Marc van Oostendorp afgelopen maanden een serie artikelen op deze website onder de noemer ‘Een zomer met Manon Uphoff’ waarin hij haar oeuvre van alle kanten belicht. In het vijftigste en laatste artikel noemt hij haar loopbaan ‘een interessante casus’. Hij doet een oproep om te onderzoeken wat Uphoffs plaats in het … [Lees meer...] overManon Uphoff en het literaire veld
Waaronder begrepen
De laatste tijd treed ik af en toe op als deskundige voor rechtszaken, en dan gaat het altijd over dezelfde kwestie: wat behoort er al dan niet tot de detailhandel. Het begon met een gemeente die als definitie van detailhandel het volgende gebruikte: Het anders dan voor directe consumptie bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder begrepen de uitstalling ten verkoop, het … [Lees meer...] overWaaronder begrepen
