'Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (4) Orde in de keet – althans een poging daartoe. In veel blending-gevallen gaat het om stukjes van twee woorden die benut worden, soms zijn het er drie (en desnoods meer zoals Orindek toonde). Om wat abstract naar het resultaat van de samentrekkingen te kijken en gevallen … [Lees meer...] overOrindek, orde in de keet
Artikel
Schaadt een obsessie met spelling de economie?
In de ogen van sommigen bestaat het vak Nederlands alleen om mensen te helpen voorbij de personeelsfunctionaris te geraken. Bij Nederlands leer je om "ik word" te schrijven in plaats van "ik wordt", want als je ooit onverhoeds dat laatste schrijft in een sollicitatiebrief, gooit de afdeling Human Resources je brief zo in de prullenbak. Dat vermoeden wordt nu bevestigd door … [Lees meer...] overSchaadt een obsessie met spelling de economie?
Humor over misverstand
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 26) - In taalgebruik gaat het om woorden en zinnen. Maar beter is het misschien om die uitingen te zien als blauwdruk voor het geven van betekenis aan woorden en zinnen. Hoe werkt dat concreet, zo’n blauwdruk, een ‘nog niet uitgevoerd ontwerp’? - Huh? We zouden … [Lees meer...] overHumor over misverstand
Wat hebben totaalvoetbal en totaalwielrennen gemeen?
Iwan van Duren (Voetbal International van 7 juli jl.) start zijn recensie van mijn boek De Hollandse School van het totaalvoetbal - Historie en analyse: een literatuurstudie in de volgende bewoordingen: 'Zul je altijd zien. Zit je het ultieme boek over Totaalvoetbal van Rob Siekmann te lezen, beginnen ze tijdens een Tour-etappe op "De Belg" over … [Lees meer...] overWat hebben totaalvoetbal en totaalwielrennen gemeen?
Erasmus – taalbeheerser en held
De biografie Erasmus. Dwarsdenker van Sandra Langereis biedt vooral een verhaal met een held. Het is een knap staaltje historisch werk, waarin Langereis duidelijk veel bronnen heeft verwerkt – en de hoeveelheid bronnen over Erasmus is overstelpend –, en waarin ze regelmatig keuzes heeft moeten maken uit verschillende interpretaties. Maar dat je in het boek door blijft lezen is … [Lees meer...] overErasmus – taalbeheerser en held
techneut / technicus
Verwarwoordenboek vervolg (227) techneut / technicus De woorden verschillen subtiel in betekenis en in gevoelswaarde. technicus iemand die technisch werk doet op een bepaald gebied, monteur Gezocht: theatertechnicus met specialisatie licht en geluid. techneut technicus, … [Lees meer...] overtechneut / technicus
Poëtische teksten over het plattelaand
Van smartlap tot boerenpummelrock: VI Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overPoëtische teksten over het plattelaand
Wat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Iedereen hield het idee vast dat we jou snel zouden vinden
Pronomina in de Nederlandse lyriek (18) De bundel Parkplan van Wout Waanders is in allerlei opzichten een boeiend experiment. Hij laat zien dat we nog lang niet alle kanten van het begrip dichtbundel hebben begrepen, dat je een dichtbundel ook kunt begrijpen als een kaart van een pretpark, waarin de gedichten de attracties zijn. De bundel bevat zo'n kaart, door de dichter … [Lees meer...] overIedereen hield het idee vast dat we jou snel zouden vinden
Van PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap
‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (3) Woorden zijn langere of kortere groepjes letters. De letters corresponderen met klanken en die leiden tot de uitspraak van een woord. Er zijn ook letterreeksen die we als letters uitspreken. Laten we het betaalde voetbal even te hulp roepen. In Breda is er een club … [Lees meer...] overVan PEN naar de BUMA, dat is een kleine stap
Hoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
De beschrijving van het Nederlands is nog lang niet af. In mijn variant van het Nederlands (Zuid-Holland, maar ik heb schoolgegaan en daarna ook elders gewoond) zijn zinnen als de volgende mogelijk Hoen grote vis heb je gevangen? Ik kan me niet herinneren daar ooit iets over gelezen te hebben. De zin is onderdeel van mijn gesproken taal; dit stukje is de eerste … [Lees meer...] overHoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
A-water in U-trecht
De jongen die bij Broese aan de Oudegracht achter de kassa stond werd dolenthousiast toen hij zag welk boekje ik er kocht. "Awater! Dat behandelen wij in onze studie. Ik studeer namelijk Nederlands." Zulke ambassadeurs moet het vak natuurlijk hebben, jongens en meisjes die iedereen gevraagd en ongevraagd laten delen in hun enthousiasme over de studie. En misschien dan ook … [Lees meer...] overA-water in U-trecht
Taal en entropie
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 25) - In ons vorig gesprek hadden we het over het verval van betekenis in stopwoordjes en clichés. En toen ging jij door over ‘slijtage van woorden’ en ‘waardevermindering van betekenis’, en kwam je met het begrip entropie. Leg uit! - Ik beschreef die slijtage als … [Lees meer...] overTaal en entropie
Swing’n op die trilploat
Van smartlap tot boerenpummelrock: V Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom Withaar … [Lees meer...] overSwing’n op die trilploat
Etymologica: hoe basaal zijn Nederlandse uitleenwoorden?
In Nederlandse Woorden Wereldwijd (NWW) uit 2010 heb ik zoveel mogelijk Nederlandse leenwoorden in andere talen, zogenoemde uitleenwoorden, verzameld. Ik kwam op een aantal van 17.560 Nederlandse woorden die aan 138 talen zijn uitgeleend. De complete database hiervan staat op internet als Uitleenwoordenbank. De meeste Nederlandse woorden vond ik, niet verrassend, in talen … [Lees meer...] overEtymologica: hoe basaal zijn Nederlandse uitleenwoorden?
Russische trollen in de Nederlandse letteren
Tolstoj was de Elena Ferrante van rond het jaar 1900. Zo moest je schrijven! Daarbij waren Nederlandse auteurs toch maar broddelaars. En zo kwamen drie Nederlandse schrijvers op het idee om hun werk onder een Russische naam te presenteren, laat Claudia Zeller zien in een artikel in Dutch Crossings: Herman Heijermans, Maurits Dekker en Joseph Viegen. Waarom deden ze dat? En … [Lees meer...] overRussische trollen in de Nederlandse letteren
Brexit, Nexit, Grexit, Quexit, referexit, trexit, clexit, Megxit, Blaxit
‘Taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (2) Ja, het woord taalsmeedsel is zo’n opzettelijk gemaakt woord van het type waar het zélf weer een geval van is (zoals assimilatie een voorbeeld is van assimilatie en een afko van een afkorting): we zetten –sel achter de stam van een woord (smeed) en … [Lees meer...] overBrexit, Nexit, Grexit, Quexit, referexit, trexit, clexit, Megxit, Blaxit
Deltavariant in de delta: een Griekse letter in het Nederlands
Waarom heet de Indiase variant van het coronavirus nu de ‘deltavariant’? En hoe komt het dat we de Griekse letter delta (Δ) zo vaak tegenkomen in onze taal? Een inventarisatie. De tsunami aan coronabesmettingen die sinds begin juli onze delta overspoelt, baart grote zorgen. De naam ‘deltavariant’ was ook al wel een veeg teken voor ons laaggelegen land. Niet dat die ernaar … [Lees meer...] overDeltavariant in de delta: een Griekse letter in het Nederlands
Hoe vaak is vaak?
Als je arts zegt “je hebt een grote kans op genezing, maar mensen zoals jij hebben vaak last van bijwerkingen”, wat bedoelt die arts dan? En hoe interpreteer jij zelf deze kansen? Waarschijnlijk baseer jij veel beslissingen op statistisch geschatte kansen. Als komend weekend de kans op mooi weer groot is, besluit je misschien wel om naar het strand te gaan. Wanneer je een … [Lees meer...] overHoe vaak is vaak?
Taal in gebruik
Onbegrip begrepen 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 24) - Onze drie vorige gesprekken gingen over woorden en betekenissen. En wat ik daaruit in elk geval overhoud, is dat woorden betekenis krijgen in het gebruik. Niet omdat ik er mijn betekenis in stop, maar omdat die betekenis gedeeld wordt met een ander. - Ja, … [Lees meer...] overTaal in gebruik
Mor mien toentje
Waarom popartiesten ervoor kiezen om in dialect te Van smartlap tot boerenpummelrock (4) Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit … [Lees meer...] overMor mien toentje
Kan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
Op de Facebookgroep Leraar Nederlands fulmineerde laatst iemand over "de kranten", die "het allemaal fout doen" door zinnen met een nevenschikkend voegwoord te laten beginnen. Dat is een beetje een gekke klacht van een leraar Nederlands, want verreweg de bekendste eigenschap van nevenschikkende voegwoorden is nou juist dat je die dingen tussen twee zinnen in kunt zetten. Dan … [Lees meer...] overKan een zin met een nevenschikkend voegwoord beginnen?
Lize Spit
Schrijversportretten (door Robert Kruzdlo) Lize Spit adelijke dame toch, ja profaan ook een beetje een tobster dacht ik toen ik haar tekende..., kuiltje in haar kin, vechtlust? … [Lees meer...] overLize Spit
Wat een boek
Ik heb de afgelopen dagen onder mijn Zuid-Italiaanse olijfboom Frank Willaerts chef d'oeuvre, zijn boek Het Nederlandse liefdeslied in de Middeleeuwen, gelezen. Iemand die veel deskundiger is dan ik, zal er de komende weken de officiële recensie over schrijven voor Neerlandistiek, maar ik kan er tot die tijd mijn mond niet over houden, en moet iets schrijven over hoe goed het … [Lees meer...] overWat een boek
Betekenissen leiden hun eigen leven
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 23) - Kortom, een woord is geen vriendelijke gastheer voor een betekenis. Ik kan mijn eigen particuliere betekenissen niet zo maar in een woord stoppen, en ik moet dan maar genoegen nemen met een woord in zijn algemene betekenis. - Het is eigenlijk nog vreemder. … [Lees meer...] overBetekenissen leiden hun eigen leven
