In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert
Artikel
Frits en de registers van de wereld (1)
De avonden; een winterverhaal heeft die beroemde eerste zin: Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte. Zeer concrete details: datum en jaar en een precies adres. Dat het de eerste verdieping … [Lees meer...] overFrits en de registers van de wereld (1)
Koopkrachtverlies
De hoofdredactie van NRC heeft besloten amper of geen budget meer beschikbaar te stellen voor series waaraan freelancers regelmatig meewerken. Dat geldt ook voor de rubriek WOORD op de Achterpagina. Om compensatie af te dwingen voor het koopkrachtverlies door de inflatie, heeft het personeel van NRC donderdag een werkonderbreking gehouden. Het was een mild protest. Onder het … [Lees meer...] overKoopkrachtverlies
Er is een wereld…
De betekenis van woorden (2) ‘Er is een wereld waarin ik met Madonna naar bed ga.’ Zo legde destijds mijn oude docent het idee van mogelijke werelden uit. Tegenwoordig zou zo’n uitleg niet meer kunnen, maar het maakte het begrip mogelijke wereld wel duidelijk. De wereld waarin we leven is de echte wereld. Vaak praten we alleen over de echte wereld. Een zin als 'Gisteren … [Lees meer...] overEr is een wereld…
Heibel in de voetbalkantine
Humorschandalen (6) Zeg je VI, dan zeg je rellen. Het populaire programma van Johan Derksen, René van der Gijp en Wilfred Genee, dat tegenwoordig wordt uitgezonden door SBS6, staat erom bekend graag de controverse op te zoeken. Ooit begonnen als een talkshow over voetbal, en door de jaren heen geregeld van naam veranderd, is Vandaag Inside inmiddels vooral een … [Lees meer...] overHeibel in de voetbalkantine
Zij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
40 jaar tandeloos (39) Het is om een aantal redenen belangrijk dat Ernst Quispel een protagonist is van enkele delen van De Tandeloze Tijd, te weten Advocaat van de hanen en Kwaadschiks, maar een belangrijke reden is dat hij zoveel lijkt op Albert Egberts, in ieder geval in zijn neiging tot zelfdestructie – de overgave aan overmatige drank, drugs en seks, al is dat bij … [Lees meer...] overZij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
De kracht van de Reves formuleringen
Het weer van alle mensen (2) Bij Reve zet het weer van alle mensen een associatieve machinerie in werking. Een beknepen, okeren licht en een windvlaag die tezamen een effect hebben op de psyche: het weer dat aan alle mensen wordt toegeschreven en door iedereen zou worden ervaren, krijgt bij de bedenker van de formule een hoogstpersoonlijke betekenis. ‘Alle mensen’ denken … [Lees meer...] overDe kracht van de Reves formuleringen
Marie d’Harcourt alias De maagd van Rosendael
De blik van de schrijver en de geschiedschrijver Lezing bij de presentatie van Lydia Rood, De maagd van Rosendael. Kasteel Rosendael, 12 september 2023 Mijn eerste kennismaking met Marie d’Harcourt (vanaf 1405 hertogin Maria van Gelre) dateert uit 1985. Lezend in Het woud der verwachting van Hella Haasse moet haar naam viermaal op mijn netvlies zijn gekomen, maar … [Lees meer...] overMarie d’Harcourt alias De maagd van Rosendael
Maarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
In zijn bijdrage aan de website van Neerlandistiek van 19 augustus jongstleden, getiteld ‘De bulderlach van de naïeve Westerling. Over Couperus’ geloof in doekoens en petangans’, maakt Maarten Klein zich vrolijk over de door hem zo bewonderde auteur. Hij focust op De stille kracht, dat hij expliciet ‘meesterlijk van taal en compositie’ noemt, terwijl hij tegelijkertijd de … [Lees meer...] overMaarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
StudyingUnderTheSun
Een zomer vrij van nut (12) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut. In februari 2027 is Sanne de Bree aangetreden als universitair docent bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. De komst van kunstmatige intelligentie heeft alles veranderd, we hebben hier duidelijk te maken met sciencefiction: iedereen heeft een oortje in waarin kunstmatige intelligentie de drager … [Lees meer...] overStudyingUnderTheSun
Het weer van alle mensen (1)
Erg vrolijk is het niet. Het is ‘typisch Nederlands grijs weer’ volgens een lexicograaf die het Reves ‘bekendste uitdrukking’ noemt en volgens een taalkundige in een overzicht van de ontwikkeling van het Nederlands sinds 57 v. Chr.; een letterkundige verbindt het met herfstnevels die een atmosfeer van ledigheid en verveling oproepen; een … [Lees meer...] overHet weer van alle mensen (1)
Hoe Nederland veranderde (in twee eeuwen voornamen)
Voornamendrift 109 In de voornamen van onze kinderen drukken we onszelf uit. En als samenleving laten die keuzes zien hoe we veranderen in de loop van de tijd, hierboven vanaf 1820 samengevat voor de voornamen van mannen, hieronder voor die van vrouwen. Daarbij onderscheid ik vernoemingsnamen die van generatie tot generatie werden doorgegeven maar nu aanzienlijk minder dan … [Lees meer...] overHoe Nederland veranderde (in twee eeuwen voornamen)
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Via Boekwinkeltjes is de Strengholt-editie van Boerekermis niet beschikbaar, wel via DBNL. Gelukkig heb ik nog een echt exemplaar en als het moet, haal ik de 1715-editie van Poëzy uit de kast. Voor die mooie editie betaalde ik in 1985 aan Antiquariaat Nieuw Gafpa 425 gulden, toen en nu veel geld, maar spijt had ik toen niet en nu al helemaal … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Geluk werkte verlammender dan leed
40 jaar tandeloos (38) De euforie van Ernst Quispel in Advocaat van de hanen is een intrigerend fenomeen. Normaliter denken wij, westerse mensen rond het jaar 2000, over gevoelens en gedachten als dingen die in een individu plaatsvinden. Ik denk in mijn hersenen, mijn gevoelens doen zich ook ergens gelden in mijn lichaam. Ze zijn allemaal van mij, en ik kan wel proberen ze … [Lees meer...] overGeluk werkte verlammender dan leed
De dunne grens tussen satire en pesten
Humorschandalen (5) Ronduit aandoenlijk is het wanneer de 8-jarige Keesje, zijn gebit vol gaten omdat hij net aan het wisselen is, het lied ‘Kon ik maar even bij je zijn’ van zijn idool Gordon ten gehore brengt, in een uitzending van De Schreeuw van de Leeuw op 4 april 1992. Maar presentator Paul de Leeuw is onverbiddelijk. Hij onderbreekt het optreden van Keesje abrupt en … [Lees meer...] overDe dunne grens tussen satire en pesten
Etymologica: Vloet en Staaijen
De veldnamen Vloet en Staaijen treft men aan tussen de vestingsstad Heusden en de dorpen Aalburg, Genderen en Heesbeen. Op onderstaande kaart is de situatie anno 1879 weergegeven. De Staaijen worden hier abusievelijk de Buitenstraatjen genoemd. De Vloet, hier op de kaart met een letter d, bevindt zich in het midden van de kaart. Op de kaart ontbreekt de Bergsche Maas, … [Lees meer...] overEtymologica: Vloet en Staaijen
Met rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
40 jaar tandeloos (een intermezzo) "Elke schrijver die enige faam weet te verwerven," schreef Gerard Raat in 1999, "wordt het onderwerp van publicaties over zijn leven en werk." Ja, in 1999! Moet je nu, 25 jaar later nog eens komen. Er verschijnen schrijversbiografieën over morsdode schrijvers bij de vleet, maar boeken over iemands werk zijn inmiddels op de vingers van één … [Lees meer...] overMet rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
Elk woord ging ademhalen
Zo luidt de titel van de biografie die Bart Slijper schreef over "het leven van de dichter Martinus Nijhoff" (Amsterdam, Prometheus, 2023). De ondertitel doet recht aan een boek waarin de verwevenheid van werk en leven heel mooi tot uitdrukking komt. Nijhoff vond dat een schrijver voor lezers eigenlijk van geen belang zou moeten zijn. Het ging om wat die schrijver gemaakt had. … [Lees meer...] overElk woord ging ademhalen
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
In het begin van de achttiende eeuw organiseerde Lukas Rotgans (1653-1710) een heuse parade van boeren, om vervolgens samen met die opgetrommelde boeren getuige te zijn van dorps kermisvermaak. In 1352 versregels, in het gedicht Boerekermis, beschreef Rotgans die boerse entree in het dorp en de talloze smakeloze kermisattracties. Boerekermis werd enkele keren … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
Verkeerde schoenen
40 jaar tandeloos (37) De eerste en enige keer in mijn leven dat ik A.F.Th. van der Heijden in het echt zag, was ik onder de indruk van zijn schoenen: half-hoog, in mijn herinnering bordeauxrood gekleurd. Hij werd, ergens aan het eind van de jaren tachtig, geïnterviewd in Tilburg, naar mijn herinnering in een kroeg. Ik studeerde toen in Tilburg. Ik weet niet meer waarom … [Lees meer...] overVerkeerde schoenen
‘Die historie van Jason’ : capittel [21]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [21] Hoe Jason Mirro de conighinne troude, ende hoe hij bespijt was, treckende nae … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [21]
Jan Hen
“Als je iemand tegenkomt die non-binair is en diegene wil dat je naar diegene verwijst met ‘hen’, dan moet je dat gewoon doen.” “Je doet het zelf niet eens”, zeg ik. “Wat?” “Je doet het zelf niet eens”, herhaal ik. “Hoe bedoel je?” “Je had moeten zeggen: ‘Als je iemand tegenkomt die non-binair is en hen wil dat je naar hen verwijst met ‘hen’, dan moet je dat … [Lees meer...] overJan Hen
Mariken is overal: vier romans (en een tijdschriftrubriek) waarin Mariken opduikt
Op een zaterdag in juni zat ik in de tuin Volkskrant Magazine te lezen, de relatierubriek liefde van nu van Corine Koole. Koole Schrijft over een vrouw die een relatie aangaat met een grillige en onbetrouwbare geliefde die haar ‘M’ noemt. Hij neemt haar mee op tripjes naar Antwerpen. ‘Het was fijn opgetild te worden,’ vertelt de vrouw, ‘zelfs wanneer ik … [Lees meer...] overMariken is overal: vier romans (en een tijdschriftrubriek) waarin Mariken opduikt
Wegcijferen van de jeugd, dat bedoel ik
40 jaar tandeloos (36) Af en toe lijkt A.F.Th. van der Heijden profetische gaven te hebben gehad. In Advocaat van de hanen spreekt de 37-jarige advocaat Ernst Quispel in 1985 met een aantal jonge 'hanen', jongens met hanenkammen die op dat moment niet ouder zijn dan twintig (en dus geboren zijn in de tweede helft van de jaren zestig). De roman is zelf verschenen in 1990. … [Lees meer...] overWegcijferen van de jeugd, dat bedoel ik
Kinderboekenspecial: Kijk dan toch!
Deze zomer publiceren we op Neerlandistiek iedere vrijdag een bespreking van een kinderboek door Eline Zenner. De recensies verschenen eerder op https://www.lees-wijzer.be/boeken/ Toen ik dit prachtig geïllustreerde, kleurrijke prentenboek uit had, schoten me bekende versregels van Herman De Coninck te binnen. “Zeg: kijk een vogel, en leer me de vogel zien”. Net als die … [Lees meer...] overKinderboekenspecial: Kijk dan toch!
