Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 37) - Eindelijk een concreet woord, begrijpen, met ook veel synoniemen. - Denk jij dan dat je ‘grijpt’ naar data of informatie? Dat er zo’n proces in je hoofd plaatsvindt? - Dat kan ik niet achterhalen. Maar er zijn ook synoniemen, zoals … [Lees meer...] overBegrijpen
Uitgelicht
Dichter bij Van Merken
Op zaterdag 21 augustus 2021 was het 300 jaar geleden dat Lucretia van Merken werd geboren. Volgens fijnproevers is zij de grootste dichter van de achttiende eeuw. Momenteel zijn in het Allard Pierson haar belangrijkste werken te zien. Op haar verjaardag lanceerden Neerlandica en gastconservator Lieke van Deinsen en Theatermaker Imre Besanger een mini-docu waarin zij op zoek … [Lees meer...] overDichter bij Van Merken
Ik heb genoeg van Europa waar men veel te weinig nnn…. ziet.
Het nieuwe lezen en de vernieuwing van het leesonderwijs in een post-koloniale wereld (4) 5. De introductie van een postkoloniale tekst in een reeks tekstuitgaven zou je evengoed kunnen aanmerken als een verschijnsel dat past binnen de context van actuele discussies, als zelf een factor in die context. Dat is dus direct al een groot verschil met andere tekstuitgaven. … [Lees meer...] overIk heb genoeg van Europa waar men veel te weinig nnn…. ziet.
Luidruchtig zwijgend, tegensprekelijk literair
Meer nog dan door commotie werden Astrid Roemers loftuitingen voor dictator Bouterse omgeven door stilte. De schrijfster heeft, zeker sinds ze in 2016 de P.C. Hooft-prijs kreeg, behoorlijk wat aanhang onder Nederlandse literaire smaakmakers. We leven dan ook in een tijd waarin de aandacht voor extra-Madurodamse fascinaties evident is. Ook mag Roemers vanzelfsprekende vermenging … [Lees meer...] overLuidruchtig zwijgend, tegensprekelijk literair
De Zassen met hun Zasse taal
Geworteld in Oost-Nederland en Noordwest-Duitsland zijn de nazaten van een volk en hun uiteengelopen taal die wij kennen als de Saksen en het Saksisch. Dat zijn echter naamvormen die betrekkelijk kort geleden van het Hoogduits zijn overgenomen. Zassen en Zas zijn de eigenlijke Nederlandse vormen. Afbakeningen Dit volk ontstaat in de … [Lees meer...] overDe Zassen met hun Zasse taal
Het nieuwe lezen en de vernieuwing van het leesonderwijs in een post-koloniale wereld
Als literatuur altijd in beweging is, dan volgt daaruit dat literatuurgeschiedenis en literatuuronderwijs ook altijd meebewegen. Dat is ook altijd zo geweest. Het denken over literatuuronderwijs lijkt op dit moment hevig in beweging te zijn, maar dat is op zich niet zo uniek. Ook dat dat denken mede ingegeven wordt door de vrees voor ‘ontlezing’ is op zich niet zo uniek: … [Lees meer...] overHet nieuwe lezen en de vernieuwing van het leesonderwijs in een post-koloniale wereld
Nederlands in het middelbaar onderwijs
Augustusoverwegingen over ons vak (12) Deze serie bestaat natuurlijk uit allerlei hooggestemde en onbereikbare idealen, dus nu ik ben beland op een punt waarop ik iets wil zeggen over het vak Nederlands in het voortgezet onderwijs moet ik meteen maar zeggen: het schoolvak moet meer uren krijgen, en dat moet uit de lengte én uit de breedte komen. Dit is wat ik bedoel met … [Lees meer...] overNederlands in het middelbaar onderwijs
Schelden met ziektes, hoe doe je dat nou eigenlijk?
We weten allemaal dat schelden met ziektes erg populair is in het Nederlands. Sommigen vinden dit de ‘ergste’ manier van schelden die er is en anderen raakt het niet. Hoe dan ook, op sociale media vliegen de ziektevloeken je om de oren. Het viel mij op dat deze ziektes bijna altijd voorkomen als deel van een grotere scheldconstructie. Hierdoor begon ik me af te vragen welke … [Lees meer...] overSchelden met ziektes, hoe doe je dat nou eigenlijk?
Roemer in redeloos redeneren
De schrijfster Astrid H Roemer staat vanwege twee opmerkelijke zaken in de aandacht. Door de Nederlandse Taalunie is ze voorgedragen voor de belangrijkste Prijs voor Nederlandstalige literatuur, die door een gecombineerde Nederlands-Belgische jury is toegekend. Jarenlang is geprobeerd een Surinaamse bijdrage op te nemen in de nominatie, maar dat is niet gelukt omdat de jury … [Lees meer...] overRoemer in redeloos redeneren
Nieuwe ogen
Dat de donderdag overleden schrijver K. Schippers (1936-2021) ons met nieuwe ogen naar de vertrouwde werkelijkheid liet kijken blijft in geen enkele necrologie onvermeld. Nu is het natuurlijk het lot van de avant-gardist dat zijn experimenten zelf na verloop van jaren zo vertrouwd worden dat we niet meer zien wat zij ons wilden laten zien. De 'ready-mades' uit de jaren zestig … [Lees meer...] overNieuwe ogen
Een idee reçue: niet-westerse literatuur opent je wereld
Heel veel tuinfeestjes hebben we nog niet gehad in deze kwakkelzomer. Jammer, want op die feestjes kun je ook foute ‘idées reçues’ verzamelen over taalkunde: dat je passieve zinnen moet vermijden, dat er ongeveer 6000 à 7000 talen zijn (alsof het entiteiten zijn die je kunt tellen), dat taalverandering afgeremd kan worden als mensen wat beter hun best zouden doen, dat kinderen … [Lees meer...] overEen idee reçue: niet-westerse literatuur opent je wereld
‘Bobi zonder trobi’
Hoe identiteit wordt vormgegeven in het nummer ‘No h8ro’ van hiphopduo Lionstorm Vanaf mijn tienerjaren luister ik al regelmatig naar hiphop. Ik was dan ook zeer enthousiast toen ik zag dat mijn studie Nederlandse taal en cultuur in Leiden afgelopen jaar het keuzevak Hiphop, jeugdcultuur en identiteit aanbood. Echter, smaken verschillen. Zelfs van de studenten die het vak … [Lees meer...] over‘Bobi zonder trobi’
Die Ridder metter Swane als anderdaags feuilleton
Een schone ende miraculeuse historie vanden Ridder metter Swane Kritische editie bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, met hulp van Dirk Geirnaert bij de refreinen. Bij wijze van inleiding In 1499 voltooide Pierre Desrey een kloek boek dat hij als titel meegaf: La genealogie avecques les gestes et nobles faitz darmes du trespreux et renomme prince Godeffroy … [Lees meer...] overDie Ridder metter Swane als anderdaags feuilleton
Bezette stad, besmette stad
2021 was een goed jaar voor het werk van de dichter Paul van Ostaijen (1896-1928). In het vroege voorjaar verwierf de Vlaamse Gemeenschap het onvoorstelbaar boeiende handschrift van zijn bundel 'Bezette stad'. Het Letterenhuis stelde een tentoonstelling samen (nog virtueel te bezoeken) en het handschrift werd online ter beschikking gesteld van de hele wereldgemeenschap via de … [Lees meer...] overBezette stad, besmette stad
Perfecte plaatjes, hoge idealen en traditionele rollen
Over de beschrijving van lichamen in de hedendaagse Nederlandstalige literatuur Welke rol spelen romans bij de representatie van lichamen? Begin van dit jaar plaatsten de schrijfsters Fleur Speet, Jannah Loontjes en Manon Uphoff deze vraag op de agenda met een opiniestuk in het dagblad Trouw. Ze buigen zich in hun manifest Fixdit over het geringe aantal vrouwen op de … [Lees meer...] overPerfecte plaatjes, hoge idealen en traditionele rollen
Voordat we het vergeten
Er is een gebruik van de voegwoorden voor en voordat dat niet in Van Dale staat. In het normale gebruik, dat natuurlijk wel in de woordenboeken staat, verbinden deze voegwoorden een bijzin en een hoofdzin; de bijzin vervult dan de rol van bijwoordelijke bepaling (‘temporeel’, dus van … [Lees meer...] overVoordat we het vergeten
Hugo de Groot en zijn ambitieuze koningin
Meteen na zijn toneelstuk over de ontsnapping uit Loevestein schreef Fredrik Duim een trilogie, drie korte spelen over drie plaatsen waar in 1645 het einde van Hugo de Groot zich afspeelt: het hof in Zweden waar hij zijn ontslag neemt, de herberg in Rostock waar hij overlijdt, en de huiskamer van zijn moeder in Delft waar zeven familieleden zijn begrafenis voorbereiden. Die … [Lees meer...] overHugo de Groot en zijn ambitieuze koningin
Van dampkring tot droogkap
Achter het achtervoegsel (8) Op dit moment hebben we bijna 550 ette-woorden in ons corpus, maar daaronder bevinden zich flink wat homoniemen. Zo kan een balconnette zowel een bh als een balkonbarbecue zijn. Deze maand besteden we aandacht aan de woorden waarmee vrouwelijke avonturiers aangeduid worden uit de hoogtijdagen van dit suffix, de vroege jaren … [Lees meer...] overVan dampkring tot droogkap
Melancholie dwinct mi de zinne
In zijn prachtige boek over Het Nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen citeert Frank Willaert in hoofdstuk 6, op blz. 488 lied 23 uit het Gruuthuse-handschrift: Melancolie dwinct mi de zinneAllein up ein ende anders gein.Reinre wesen van beghinneIc nie verzinde dan dit ein. Et es alst was, mi blivet reyn! Mi en rouc wat wene ic ghewinne, Als ic u zie, … [Lees meer...] overMelancholie dwinct mi de zinne
Etymologica – zomervakantiequiz
De zomervakantie is een ideale periode om de zinnen te verzetten. Voor de een is dat een bezoek brengen aan een museum, voor de ander het lezen van een goed boek en voor weer een ander het maken van puzzels. De laatste groep komt aan zijn trekken in deze speciaal voor Etymologica gemaakte quiz waarin ik de herkomst van woorden centraal stel. Een belangrijke rol is … [Lees meer...] overEtymologica – zomervakantiequiz
Taalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Wie in Nederland komt wonen, moet Nederlands leren om echt deel te worden van de samenleving. Dat betekent dat er een systeem moet zijn van taalonderwijs aan nieuwkomers: kinderen en volwassenen met heel verschillende talenkennis en onderwijservaringen moeten op een of andere manier in staat gesteld worden Nederlands te leren. Hoe is dat georganiseerd in Nederland? Wat doen … [Lees meer...] overTaalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Judeska speelt met werkwoorden
De nuttigste taalkundige les heb ik op jonge leeftijd al geleerd uit ‘het roze boek’, Opperlandse taal- en letterkunde van Battus (pseudoniem van Hugo Brandt Corstius). Voor dit rariteitenkabinet van het Nederlands was er maar één regel: wat kan, mag, en wat niet kan, dat mag helemaal. Spelenderwijs de grenzen van de taal aftasten en op die manier erachter komen hoe … [Lees meer...] overJudeska speelt met werkwoorden
Erasmus – taalbeheerser en held
De biografie Erasmus. Dwarsdenker van Sandra Langereis biedt vooral een verhaal met een held. Het is een knap staaltje historisch werk, waarin Langereis duidelijk veel bronnen heeft verwerkt – en de hoeveelheid bronnen over Erasmus is overstelpend –, en waarin ze regelmatig keuzes heeft moeten maken uit verschillende interpretaties. Maar dat je in het boek door blijft lezen is … [Lees meer...] overErasmus – taalbeheerser en held
Wat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Hoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
De beschrijving van het Nederlands is nog lang niet af. In mijn variant van het Nederlands (Zuid-Holland, maar ik heb schoolgegaan en daarna ook elders gewoond) zijn zinnen als de volgende mogelijk Hoen grote vis heb je gevangen? Ik kan me niet herinneren daar ooit iets over gelezen te hebben. De zin is onderdeel van mijn gesproken taal; dit stukje is de eerste … [Lees meer...] overHoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
