Jeugdverhalen over joden (71) Door Ewoud Sanders Auteur: Jan Pieter Heije (1809-1876) ‘Duizend gulden voor een’ cent,Honderd duizend voor een’ gulden:Was je kaal, of had je schulden,Morgen ben je een rijke vent!Boeren, burgers! komt er bij:Morgen trekt de Loterij!’Joodje, was ik in je steê,’k Zou die lootjes zelf maar houên;Elleboog komt door je mouwen,En je broek wil … [Lees meer...] over‘Loterij’ (1845)
19e eeuw
‘De loterij’ en ‘De kermis’ (1852)
Jeugdverhalen over joden (70) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend Het Nieuw bevallig prentenboekje, tot vermaak en oefening voor de lieve kinderen, dat in 1852 verscheen bij W. Willems in Amsterdam, bevat twee gedichten waarin joodse straathandelaren voorkomen: ‘De loterij’ en ‘De kermis’. ‘De loterij’ … [Lees meer...] over‘De loterij’ en ‘De kermis’ (1852)
Een koningin moet rijk zijn
De Multatulileesclub (64) - Als er een prijs was voor de neerlandicus van het jaar 2019, zou die Elsbeth Etty waarschijnlijk niet ontgaan. Twee boeken heeft ze dit jaar gepubliceerd, over Willem Wilmink en over Maarten 't Hart, daarnaast heeft ze het initiatief genomen voor de Multatuli-leerstoel aan de VU. En dan komt ze op de valreep ook nog met dit boekje, … [Lees meer...] overEen koningin moet rijk zijn
J. van Lennep, De lotgevallen van Ferdinand Huyck in een Franse vertaling
Door Renaat Gaspar In het eerste deel van zijn werk Het leven van Mr. Jacob van Lennep maakt de schrijver, zijn zoon Maurits, op bladzijde 261 melding van ”eene Fransche [vertaling] van de hand van den Heer Wocquier en den oudsten zoon des schrijvers, Mr. D.J.C. van Lennep, onder den titel: “Les aventures de Ferdinand Huyck”. Deze vertaling was in 1858 gedrukt bij Ch. Lahure … [Lees meer...] overJ. van Lennep, De lotgevallen van Ferdinand Huyck in een Franse vertaling
Levi’s eerste Kerstfeest (1879)
Jeugdverhalen over joden (68) Door Ewoud Sanders Auteur: Albertus Hardenberg (1833-1880) Herkomst en drukgeschiedenis Levi’s eerste Kerstfeest is geschreven door Albertus Hardenberg (1833-1880). Hardenberg was een leerling van Jan de Liefde (1814-1869) die in 1856 in Amsterdam de Vrije Evangelische Gemeente stichtte. Hardenberg volgde De Liefde op als ‘herder en … [Lees meer...] overLevi’s eerste Kerstfeest (1879)
Welke erotische boeken las Hortense?
Door Marita Mathijsen Kort na 1810 is er ergens in Nederland een tekening gemaakt van Hortense de Beauharnais, de “geweze koningin van Holland” zoals op het blaadje aan de muur staat. Hortense was van 1802 tot 1810 getrouwd met Lodewijk Napoleon, de eerste koning van Nederland. Voor, tijdens en na haar huwelijk had zij diverse minnaars. Misschien ook Napoleon, die in elk … [Lees meer...] overWelke erotische boeken las Hortense?
‘Een Kersavond’ (1873)
Jeugdverhalen over joden (67) Door Ewoud Sanders Door Karl Gustav Nieritz (1795-1876)Uit het Duits vertaald door Pieter Beets Pz. (1827-1900) Karl Gustav Nieritz, de auteur van ‘Een Kersavond’ [1], groeide op in de arbeidersklasse in Dresden in Duitsland. Zijn vader leidde een armenschool, zijn moeder was dochter van een bakker. … [Lees meer...] over‘Een Kersavond’ (1873)
‘Die oude Jood met zijn hooge slaapmuts op’ (1849)
Jeugdverhalen over joden (66) Door Ewoud Sanders Auteur: Cornelis van Schaick (1808-1874) Kennelijk werden volle, lange baarden lange tijd geassocieerd met joden. Dat kon tot pijnlijke misverstanden leiden. Het boek Sint Nikolaas-vertellingen voor de jeugd (1849) van Cornelis van Schaick (1808-1874) bevat een verhaal over de jonge freule Jeannette de Wit. Ondanks … [Lees meer...] over‘Die oude Jood met zijn hooge slaapmuts op’ (1849)
‘De chinaasappelen jood’ (1833)
Jeugdverhalen over joden (65) Door Ewoud Sanders Auteur: Gijsbertus van Sandwijk (1794-1871) Het gedicht ‘De chinaasappelen jood’ is te vinden in Lees- en prentgeschenk voor lieve kinderen van Gijsbertus van Sandwijk. Dit boekje verscheen in 1833 bij uitgeverij Broedelet en Rykenberg in Purmerend. Van Sandwijk was hoofdonderwijzer op de stadsburgerschool in … [Lees meer...] over‘De chinaasappelen jood’ (1833)
Sinterklaas en de negentiende eeuw: hallootjes!
Het is mij onduidelijk of het Sinterklaasjournaal van de NTR wel bestemd is voor kinderen. Het is natuurlijk een bekend aspect van het genre kindertelevisie dat er af en toe een knipoog naar de volwassen meekijker wordt gemaakt, maar zeker in de eerste afleveringen van dit jaar zag je door de knipogen het gezicht niet meer. Ik ken in ieder geval een vijfjarige die al dat … [Lees meer...] overSinterklaas en de negentiende eeuw: hallootjes!
‘De appelen jood’ (1830)
Jeugdverhalen over joden (64) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend In 1830 gaf de Amsterdamse boekhandelaar Hendrik Moolenijzer een reeks van vier kleine boekjes uit onder de titel Prentenkamer voor de jeugd, waarin het nuttige met het aangename is vereenigd. Het eerste deeltje bevat, naast een handgekleurde gravure van ‘De appelen jood’, een korte tekst die begint … [Lees meer...] over‘De appelen jood’ (1830)
Haar doormekkeren over het trouwen, haar beledigende ‘pedante teutjes’-brief, haar dominantie in alles, haar luidruchtige optreden
De Multatulileescursus (58) - Ik ben blij dat je ons dit boek over Mina Krüseman hebt laten lezen. Ik had het niet willen missen! - Nou! - Ja! (enthousiaste bijval) … [Lees meer...] overHaar doormekkeren over het trouwen, haar beledigende ‘pedante teutjes’-brief, haar dominantie in alles, haar luidruchtige optreden
‘De koopman met kersen’ (1822)
Jeugdverhalen over joden (63) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend ‘Kersen heb ik bruin en zoet, Groot en frisch, ook zwart en goed, Regte zomerkrieken! ’k Geef een goed gewigt daarbij, Holla, kindren! koop bij mij Zwarte zomerkrieken.’ Dus roept mousje langs de straat, Waar de jeugd naar school toe gaat, Vent zijn zomervruchten. Ieder koopt, wie koopen kan; Want men … [Lees meer...] over‘De koopman met kersen’ (1822)
Zulk een nieuwtje op den 1en April!
De Multatulileescursus (57) - We zouden deze week nog eens terugkomen op stukken uit 1875, en met name de recensies van Vorstenschool die hier zijn afgedrukt. - Ja, zoals er indertijd kennelijk in de krant ook allerlei artikels verschenen over dat Multatuli mogelijk de repetities zou bijwonen, en dat hij indertijd de repetities had bijgewoond, en dat de eerste … [Lees meer...] overZulk een nieuwtje op den 1en April!
Symposium Hendrik Tollens en Nova Zembla
In Museum Rijswijk is van 9 november 2019 tot en met 12 januari 2020 de tentoonstelling De overwintering der Hollanders op Nova Zembla en het gedicht van Hendrik Tollens te zien. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling organiseert het museum op zondagmiddag 17 november een symposium over dit onderwerp. Drie sprekers laten hun licht schijnen op Hendrik Tollens … [Lees meer...] overSymposium Hendrik Tollens en Nova Zembla
De barnsteendief (1871)
Jeugdverhalen over joden (61) Door Ewoud Sanders Auteur: Eduard Gerdes (1821-1898)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Eduard Gerdes, de auteur van De barnsteendief, behoort tot de productiefste en meest gelezen jeugdboekenschrijvers uit de tweede helft van de 19de eeuw. Hij publiceerde ruim 250 jeugdboeken. Daarnaast schreef hij verschillende … [Lees meer...] overDe barnsteendief (1871)
Fuif: een woord van onbekende herkomst?
Door Renaat Gaspar Woorden waarvan men de afkomst niet kent, kunnen je aandacht blijven trekken, ook al zijn ze inmiddels – in Noord-Nederland althans – betrekkelijk obsoleet geworden. Zo een woord is ‘fuif’: een niet-openbaar, besloten feest. Het onderzoek tot nu toe ‘Fuif' zou volgens Knuttel in het WNT s.v. 'Fuif' óf een Nederlands-Indisch óf een studentenwoord … [Lees meer...] overFuif: een woord van onbekende herkomst?
Multatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
Door Freek Van de Velde Op de laatste dag van het jaar 1872 begint Eduard Douwes Dekker (Multatuli), die op dat ogenblik in Wiesbaden is, aan een brief aan Sicco E.W. Roorda van Eysinga, een koloniaal bestuurder in Nederlands-Indië, die (net als Multatuli) in vlammende geschriften tekeer ging tegen de Europese uitbuiting van de lokale bevolking. De brief gaat over heel … [Lees meer...] overMultatuli en de historische taalkunde: ‘alles gaat over in alles’
‘De roovers in het bosch’ (1852)
Jeugdverhalen over joden (60) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend Halverwege de 19de eeuw kwamen miniatuurpoppenspelen in de mode die gebruikmaakten van schaduw- of lichteffecten. We kennen dergelijke spelen nu onder de naam Wajang, maar toen werden ze schaduwbeelden of Chinese schimmen genoemd. Bij deze voorstellingen verschenen ook tekstboekjes, met kluchten, kleine … [Lees meer...] over‘De roovers in het bosch’ (1852)
De natuur heeft zich met Eduard vergist, hy had ’n meisje moeten zyn
De Multatulileescursus (54) - We hebben vandaag de brieven en documenten uit het najaar van 1874 gelezen. Het is fijn dat de DBNL de editie van Stuiveling online heeft gezet, maar hij doet toch vooral ook voelen hoe fijn het zou zijn als er een nieuwe digitale editie kwam. - Want? - Die Stuiveling liet zich wel voelen, zeg. Altijd maar, in iedere twist, partij … [Lees meer...] overDe natuur heeft zich met Eduard vergist, hy had ’n meisje moeten zyn
De moordzuchtige klerenjood (1844)
Jeugdverhalen over joden (59) Door Ewoud Sanders Auteur: Gijsbertus van Sandwijk (1794-1871) Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaaltje over de moordzuchtige ‘klerenjood’ is in 1844 gepubliceerd in het Prenten-magazijn voor de jeugd. Dat tijdschrift verscheen tussen 1841 en 1852 en stond onder leiding van Gijsbertus van Sandwijk, een hoofdonderwijzer uit Purmerend. … [Lees meer...] overDe moordzuchtige klerenjood (1844)
De samenleving maakt de schrijver, de schrijver maakt de samenleving
Waaruit bestaat de literatuurgeschiedenis? Uit meesterwerken? Uit elkaar almaar bestrijdende generaties met steeds weer nieuwe ideeën over wat een goed boek is? Uit genieën die af en toe opstaan en iedereen anders laten kijken? Uit een economie van uitgeverijen, geleerde genootschappen en krantenredacties? Rick Honings en Lotte Jensen zien het anders. De bouwstenen van hun … [Lees meer...] overDe samenleving maakt de schrijver, de schrijver maakt de samenleving
‘De diamanten ring’ (1842)
Jeugdverhalen over joden (58) Door Ewoud Sanders Auteur: Mary Howitt (1799-1888)Vertaald uit het Engels, waarschijnlijk door J.H. Laarman Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaal ‘De diamanten ring’ is in 1842 gepubliceerd in Philarete, tijdschrift voor de jeugd. Dit weekblad werd uitgegeven door J.H. Laarman in Amsterdam. Het gaat om een vertaling van ‘The Little … [Lees meer...] over‘De diamanten ring’ (1842)
20 december 2019, Amsterdam: Rampzalig Nederland. De omgang met rampen in Nederland en Vlaanderen, 1780-1940
Universiteitsbibliotheek (Singel 425), Doelenzaal, Amsterdam In de periode 1780-1940 deden zich in Nederland en Vlaanderen tal van rampen voor die een ontwrichtende invloed hadden op de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan de Leidse buskruitramp van 1807 en de grootschalige rivieroverstromingen van 1809, 1820, 1855 en 1861. Ook in de koloniën waren rampen als … [Lees meer...] over20 december 2019, Amsterdam: Rampzalig Nederland. De omgang met rampen in Nederland en Vlaanderen, 1780-1940
Gefopt door een jood en een aap (1838)
Jeugdverhalen over joden (57) Door Ewoud Sanders Auteur: George markies de Thouars (1807-1850) Herkomst en drukgeschiedenis Het gedicht ‘Brief van Leonard aan zijn zusje’ staat in het Dichtbundeltje voor de jeugd. Hoewel de titelpagina geen auteursnaam vermeldt, onthulde E.J. Potgieter in een bespreking in De Gids (zie hieronder) al snel wie de auteur was: … [Lees meer...] overGefopt door een jood en een aap (1838)