Als een van de interessantere ontwikkelingen in de taalwetenschap van de afgelopen jaren beschouw ik de belangstelling voor het gesprek: het idee dat taalbouwwerken dingen zijn die je meestal letterlijk in samenspraak met anderen maakt. Dat de kern van taal misschien niet ligt in de beslotenheid van een hersenpan, maar in wat zich tussen mensen afspeelt: dat wij dieren zijn die … [Lees meer...] overHeb je de Barbie-film gezien?
conversatieanalyse
Gesprekken onder de microscoop
Iedere dag opnieuw zijn we verwikkeld in iets alledaags en tegelijkertijd ingewikkelds: gesprekken voeren. Het is alledaags omdat er vrijwel geen dag voorbijgaat waarin we geen gesprek voeren. Het is het eerste wat je doet met je partner als je wakker wordt, als je met collega’s spreekt, als je je vriendin belt, als je een instantie belt zoals een helpdesk, op school tussen … [Lees meer...] overGesprekken onder de microscoop
Het belang van het laatste woord
Eergisteren kwam Eugen Rochko, de maker van het socialemediaplatform Mastodon met een voor sommigen schokkend bericht: hij zou overwegen om een functie voor 'quote posten' te maken omdat mensen erom vroegen. Het bericht kwam een paar dagen nadat de Zweedse activiste Greta Thunberg op een ander socialemediaplatform, Twitter, een nu al beroemde 'quote post' had geplaatst. op … [Lees meer...] overHet belang van het laatste woord
Je broer?
Hoe we alledaags onbegrip efficiënt oplossen Hoe meer je taal bestudeert, des te meer raak je onder de indruk van de mens. Het gaat meestal over onderwerpen die volkomen alledaags lijken: praten, dat is nu echt iets dat we de hele dag doen. En het is als je erover nadenkt verbluffend ingewikkeld. Neem gesprekken. Een willekeurig alledaagse conversatie – ook als het aan … [Lees meer...] overJe broer?
Leerkrachten hoeven het niet altijd te weten
Je verwacht misschien dat een leerkracht niet zo snel tegen een klas zou zeggen iets niet te weten. Toch komt dit best vaak voor in de klassengesprekken die we op video opnamen in groep 6. Ons onderzoek toont zelfs aan dat zulke ‘ik weet het niet’-uitingen van leerkrachten erg nuttig kunnen zijn.Voor dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt van conversatieanalyse, een methode … [Lees meer...] overLeerkrachten hoeven het niet altijd te weten
In memoriam Paul ten Have (1 december 1937 – 10 mei 2022)
Gisteren belde Paul ten Have’s zoon Frans dat Paul die middag overleden was. Hij stierf dinsdag 10 mei 2022 in een woonzorgcentrum in Alkmaar, twee jaar nadat zijn levenspartner Immelien Kramer thuis in Heiloo overleed. Paul was vanaf midden jaren zestig medewerker aan het Instituut voor Sociologie van de Universiteit van Amsterdam. In 2002, ging hij met pensioen als UHD / … [Lees meer...] overIn memoriam Paul ten Have (1 december 1937 – 10 mei 2022)
Sommige gesprekken zijn te lastig voor de tv
Een van de mooiste en tegelijkertijd minst bekende deeldisciplines van de Neerlandistiek is de conversatie-analyse, het vak dat het wonder bestudeert van het alledaagse gesprek. Mensen praten niet alleen, ze praten ook voortdurend met elkaar. De menselijke communicatie is niet zo georganiseerd dat af en toe iemand iets zegt en dat alle anderen daar dan langdurig over nadenken, … [Lees meer...] overSommige gesprekken zijn te lastig voor de tv
Waarom is stilte in Zoom zo vervelend?
Door Lucas Seuren We hebben dit jaar bijna allemaal fors meer met elkaar gepraat via videobellen: van vergaderingen tot verjaardagsfeestjes, en van workshops tot Tinder-dates. Dit gaat lang niet altijd soepel. De technologie laat redelijk vaak te wensen over, zelfs met een stabiele internetverbinding. Een van de voornaamste frustraties is dat er bij videobellen altijd een … [Lees meer...] overWaarom is stilte in Zoom zo vervelend?
Communicatieadviezen
Zouden communicatiedeskundigen de plaatselijke bakker gevonden hebben? Vanochtend reed ik op weg van de kinderopvang, terug naar ons thuiskantoor. En onderweg wilde ik anderhalf brood halen. De mevrouw van de bakker wist kennelijk meer dan ik. Want toen ze klaar was met brood snijden, zei ze: ‘Waar kan ik u verder nog mee helpen?’. Hoezo: waar kan ik u verder nog mee helpen? … [Lees meer...] overCommunicatieadviezen
Dit is het einde van de zin, toch?
Door Lucas Seuren Het einde van de zin is in gesproken Nederlandse een ware schatkamer van bijzondere taalfenomenen. Het is de plek waar we inhoudelijk niks meer toevoegen aan de zin, maar waar we signalen geven over hoe de zin “pragmatisch” begrepen moet worden. In deze serie heb ik tot nu toe of niet, offuh, en hè besproken. Dit laatste deel in deze miniserie zal het … [Lees meer...] overDit is het einde van de zin, toch?
Kleurloze groene ideeën, wat u zegt
Wat zijn mensen toch wonderlijke wezens. Wat kunnen we toch veel, en wat kunnen we toch weinig. Neem een fameuze zin uit 1957 van de Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky, 'Colorless green ideas sleep furiously' (kleurloze groene ideeën slapen woedend). Chomsky gebruikte die zin om te laten zien dat de regels van de zinsbouw, de syntaxis, los staan van de betekenis. We … [Lees meer...] overKleurloze groene ideeën, wat u zegt
Dit is het einde van de zin, offeh
Door Lucas Seuren Het einde van de zin is in gesproken Nederlandse een ware schatkamer van bijzondere taalfenomenen. Het is de plek waar we inhoudelijk niks meer toevoegen aan de zin, maar waar we signalen geven over hoe de zin “pragmatisch” begrepen moet worden. Vorige week besprak ik hoe of niet gebruikt wordt om urgentie uit te drukken of om kritiek af te zwakken. Deze … [Lees meer...] overDit is het einde van de zin, offeh
Dit is het einde van de zin, of niet?
Door Lucas Seuren Het einde van de zin is in gesproken Nederlandse een ware schatkamer van bijzondere taalfenomenen. Het is de plek waar we inhoudelijk niks meer toevoegen aan de zin, maar waar we signalen geven over hoe de zin “pragmatisch” begrepen moet worden. Je kunt denken aan kleine woordjes zoals toch of hè die lastig te definiëren zijn, maar die we regelmatig … [Lees meer...] overDit is het einde van de zin, of niet?
Een goed begin is het halve werk
Door Lucas Seuren Tijdens een bijeenkomst van de American Sociologal Association merkte de huidige voorzitter op dat mensen die zich bezighouden met ethnomethodologie en conversatieanalyse maar gek bezig zijn; wat boeien die kleine details als openingen van gesprekken nu werkelijk? Het is een opmerking die uiteraard niet in goede aarde viel onder mijn collega’s, en met goede … [Lees meer...] overEen goed begin is het halve werk
Daar schrik ik niet van
Door Guusje Jol Zou een communicatieadviesbureau het hebben aangeraden? Als (inmiddels niet meer zo) kersverse ouder vraag ik me met regelmaat af: ‘is dit normaal?’ als mijn zoon weer een nieuwe ontwikkeling vertoont. Gelukkig zijn daar dan de professionele hulplijnen zoals de verloskundigenpraktijk, de kraamzorg en huisarts. In reactie op mijn verslag (kind … [Lees meer...] overDaar schrik ik niet van
‘Dat dacht ik al’
Guusje Jol Daar stond ik in een kledingwinkeltje. Jurk in de hand, maar zoonlief begon licht te jammeren, ook toen hij wat in zijn maag had. De mevrouw van de winkel was zo vriendelijk om hem vast te houden zodat ik kleding kon passen. Service van de zaak-slash-verkooptechniek. Het jammeren ging maar niet over. Tot hij een boertje liet. En toen zei de winkelmevrouw: ‘Dat … [Lees meer...] over‘Dat dacht ik al’
Gespreksnormen: van alledag tot debat
Door Lucas Seuren Eerder schreef ik een kort stukje over de normen van nieuwe media, met name Tinder. De reactie die ik kreeg merkte terecht op dat veel van de gespreksnormen die ik noemde helemaal niet zo duidelijk naar voren komt in politeke debatten in politiek Den Haag: “Van luisteren naar elkaar is geen enkele sprake, meer van het willen overtuigen van het eigen gelijk en … [Lees meer...] overGespreksnormen: van alledag tot debat
Houden ‘Conversation superstars’ zich aan gespreksnormen? (3/7)
Door Lucas Seuren De wereld is vol adviesboeken over hoe je een goed gesprek kunt voeren. Dit is met name handig voor de mensen onder ons die moeite hebben om met vage kennissen of wildvreemden een gesprek te voeren. Maar wat me keer op keer opvalt is dat veel van die adviezen loodrecht staan op de praktijk; daarmee wil ik niet zeggen dat het slechte adviezen zijn—al zitten … [Lees meer...] overHouden ‘Conversation superstars’ zich aan gespreksnormen? (3/7)
Houden ‘Conversation superstars’ zich aan gespreksnormen? (2/7)
Door Lucas Seuren De wereld is vol adviesboeken over hoe je een goed gesprek kunt voeren. Dit is met name handig voor de mensen onder ons die moeite hebben om met vage kennissen of wildvreemden een gesprek te voeren. Maar wat me keer op keer opvalt is dat veel van die adviezen loodrecht staan op de praktijk; daarmee wil ik niet zeggen dat het slechte adviezen zijn—al zitten … [Lees meer...] overHouden ‘Conversation superstars’ zich aan gespreksnormen? (2/7)
Zo kom je onder die verkeersboete uit
Door Lucas Seuren Toen ik nog een ongemotiveerde tweedejaarsstudent was, fietste ik met wat mede-studenten over de Groningse Vismarkt. We waren onderweg naar een feest, het was donker, en ik had geen licht. Op een afstandje zag ik twee agenten te paard, en ik realiseerde me gelijk dat ze mij ook gezien hadden. Ik fietste dus door in de wetenschap dat ik staande gehouden zou … [Lees meer...] overZo kom je onder die verkeersboete uit
Een compliment verdient een dankjewel, of niet?
Door Lucas Seuren Totaal ongerelateerd aan de recent verschenen studie over de frequentie, of beter gezegd infrequentie, waarmee we in het dagelijks leven dankjewel zeggen, publiceerde de Amerikaanse nieuwsblog Slate vorige week een artikel, waarin de auteur bespreekt hoe lastig complimenten zijn. Vrouwen krijgen regelmatig te horen dat ze gewoon moeten leren complimentjes te … [Lees meer...] overEen compliment verdient een dankjewel, of niet?
Wie mag wanneer praten in een groep?
Door Lucas Seuren Al onze gesprekken zijn gestructureerd via een systeem van beurtwisseling: (i) we praten om de beurt, (ii) waarbij stiltes tussen beurten kort zijn. Hoe krijgen we dat voor elkaar? In een-op-een gesprekken is dat redelijk simpel. Op elk punt waar een beurt grammaticaal, prosodisch, en pragmatisch mogelijk compleet is, is er ruimte voor beurtoverdracht. Met … [Lees meer...] overWie mag wanneer praten in een groep?
Weet je wat het wordt?
Door Guusje Jol Als je zwanger bent, schijnt het tegenwoordig gebruikelijk te zijn om filmpjes van echo’s en het geluid van de hartslag op social media te zetten. En om vooraf bekend te maken of het een meisje of jongen gaat worden. En ik ken ook mensen die de naam al aankondigen. Het zal wel ouderwets zijn, maar we houden nog liever even voor onszelf of we een meisje of … [Lees meer...] overWeet je wat het wordt?
Waarom ga ik eigenlijk mee?
Door Guusje Jol Sinds kort begeef ik me in de wereld van aankomende baby’s. Alle emancipatie ten spijt: baby’s worden nog steeds vooral behandeld als een kwestie voor de zwangere vrouw. Lees: en niet van de partner. En dan heb ik het even niet over de tijdschriften waarop vooral ronde vrouwen staan en de partners vaak niet te vinden zijn. Of over het feit dat bevallingsverlof … [Lees meer...] overWaarom ga ik eigenlijk mee?
Stilte zegt meer dan genoeg
Door Lucas Seuren Wie taal bestudeert denkt er vaak niet aan om te kijken naar stilte. In stilte gebeurt immers niks. Het is niet voor niets dat gesprekspartners proberen stiltes te voorkomen—en daar zijn ze bijzonder succesvol in. Maar juist omdat stiltes zo ongewenst zijn, kunnen ze betekenisvol zijn. In de conversatieanalyse weten we al sinds de late jaren 70 dat zelfs een … [Lees meer...] overStilte zegt meer dan genoeg
