Hoe spreken we geleende namen uit. Het stukje van Gaston Dorren van gisteren deed me denken aan een ontdekking die de jonge Sloveense taalkundige Peter Jurgec onlangs over het Nederlands deed.We kunnen in het Nederlands namen als Barack en Oprah best met een Amerikaanse r uitspreken. Met een Nederlandse r vind ik die namen zelfs een beetje raar klinken, ook in een verder door … [Lees meer...] overBarackje Obama
fonologie
Klankencyclopedie van het Nederlands (6): De [b]
[b] De [b] maak je door de lucht die uit je longen komt even tegen te houden met je lippen terwijl je je stembanden laat trillen. Dan laat je je lippen los en de lucht komt vrij.Zo'n klank is lastig te maken aan het eind van het woord. Misschien is dat de reden dat de [b] maar zelden op die plaats staat. Als het al zo is, dan altijd na een korte klinker, om redenen die we niet … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (6): De [b]
Wie wil er een ijsje? Ikken!
Over de nadruks-n en de opkomst van rare regels in taaldoor Suzanne AalberseAls mijn dochters iets heel duidelijk willen maken, dan gebruiken ze de –n: “Bedoel je dit boek, neehee, dezeN!” “Wie wil er een ijsje? IkkeN!”, “Is Maaike je oom? Nee dat is mijn tanteN. “Meestal is het alleen na de sjwa (de –e), maar het kleintje kan de –n nog breder toevoegen, bijvoorbeeld: … [Lees meer...] overWie wil er een ijsje? Ikken!
Klankencyclopedie van het Nederlands (5): De [e]
[e] De [e] ( als in steek) zit als klinker halverwege de [a] (, waarbij je mond helemaal open staat) en de [i] (, met je mond veel meer gesloten). Als je je mond langzaam van een [a] naar een [i] laat overgaan, hoor je ergens halverwege een [e] (en iets eerder de [ɛ] van pet en iets later de [ɪ] van pit). In 1994 publiceerden drie taalkundigen een artikel over een … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (5): De [e]
Raar
De r en de l vormen samen de groep van de liquidae, de vloeiklanken, die zo heten omdat de lucht vrijelijk langs de tong kan uitstromen. Hun articulatieplaats is dezelfde, maar bij de ene, de l, ligt de tong stil, bij de andere ratelt die r. Dat ratelen is trouwens maar betrekkelijk: er zijn heftige ratelaars, de tongpunt r bijvoorbeeld, en er zijn r’s waarbij de tong … [Lees meer...] overRaar
De klemtoon in PvdA
Toen ik de post van Gaston Dorren las, gisteren, hier op Neder-L, werd ik even bang. De post ging over afkortingen en letternamen, en eigenlijk over de spelling ervan, maar ik begon ineens te vrezen voor de uitspraak.Niet zo lang geleden kreeg ik een vraag doorgestuurd die daarover ging:Waarom ligt de klemtoon bij afkortingen die letter voor letter worden uitgesproken altijd … [Lees meer...] overDe klemtoon in PvdA
Praten Friezen slomer?
Het klonk tamelijk spectaculair, het nieuws dat de Friese website It Nijs gisteren bracht. Ook andere media besteedden er aandacht aan. De website van Onze Taal schreef bijvoorbeeld:Nederlandse moedertaalsprekers spreken sneller Nederlands dan Friese moedertaalsprekers. Dat wil zeggen, de van huis uit Friestaligen houden hun klinkers wat langer aan. Dat blijkt uit onderzoek van … [Lees meer...] overPraten Friezen slomer?
Klankencyclopedie van het Nederlands (4): de [l]
[l] De klank [l] maak je door de punt van je tong vlak achter je tanden te zetten, en dan de lucht links en rechts van dat puntje naar buiten te laten stromen, terwijl je stembanden trillen. Wat je met de grote lap tongvlees doet dat achter dat puntje zit, kan variëren. Je kunt het helemaal optillen – dan krijg je wat wel een dunne l genoemd wordt. Je kunt hem ook … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (4): de [l]
Hoe vogel werd tot voël in het Afrikaans
Toen de Amsterdamse taalkundige Hans den Besten bijna twee jaar geleden overleed, liet hij een computer achter met een aantal manuscripten die samen de bouwstenen hadden moeten worden voor een boek over het Afrikaans. Dat boek is er nooit gekomen, maar gelukkig heeft Ton van der Wouden de gelegenheid gekregen om de afgelopen paar jaar in ieder geval al die artikelen te … [Lees meer...] overHoe vogel werd tot voël in het Afrikaans
Klankencyclopedie van het Nederlands (3): de [d]
[d] De [d] heeft in de geschiedenis van het Nederlands veel geleden. Hij is verzwakt tot een [j] in goeie en kwaaie en in sommige woorden zelfs helemaal weggevallen, zoals in weer en voer, die natuurlijk afkomstig zijn van weder en voeder. … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (3): de [d]
Klankencyclopedie van het Nederlands (2): de [a]
[a] Net als de [u] komt de klinker [a] in heel veel talen voor, bijvoorbeeld in de woorden mama en papa (of dada). Samen met de [i] vormen de [u] en de [a] de punten van de zogenoemde klinkerdriehoek:bron: Wikimedia … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (2): de [a]
Klankencyclopedie van het Nederlands (1): [u]
Vanaf vandaag presenteert Neder-L af en toe en met onregelmatige tussenpozen afleveringen van de Klankencyclopedie van het Nederlands: we gaan alle klinkers en medeklinkers van onze taal stuk voor stuk behandelen. Omdat ik geen idee heb welke systematiek ik zou moeten volgen om een volgorde te bepalen, doe ik dat ook willekeurig. Daar gaan we. Ik schrijf de klankvorm van … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (1): [u]
De uitspraak van ‘lychee’
Hoe spreek je het woord lychee uit? Laten we zeggen dat je het 'correct' wil doen, wat moet je dan beginnen? In de eerste plaats: je erbij neerleggen dat er geen centrale autoriteit die over dit soort dingen beslist. Er is geen Groen Boekje voor de uitspraak. We moeten het dus een beetje voor onszelf uit zien te vissen. Ik geloof dat er in Nederland twee groepen zijn: … [Lees meer...] overDe uitspraak van ‘lychee’
Nog geen spoor van het verdwijnen van de slot-n
In Onze Taal (2012:138) schrijft Marc van Oostendorp: “De uitspraak zonder slot-n is duidelijk de standaard geworden in de grootste delen van Nederland.” (Zie ook dit stukje waarop het artikel in Onze Taal gebaseerd is.) Dat strookt niet met wat we in recent onderzoek vonden voor de slot-n van meervouden zoals druiven. Om de invloed van de spelling uit te sluiten, gebruikten we … [Lees meer...] overNog geen spoor van het verdwijnen van de slot-n
F en v
In het Taalportaal proberen we alle beschikbare wetenschappelijke kennis vast te leggen over het Nederlands. Dat gaat soms over subtiliteiten. Wat is precies het verschil tussen een f en een v in het Nederlands? Je zou soms bijna denken dat het er niet is. Bij veel sprekers — vooral die uit de Randstad, maar zeker niet alleen maar bij hen — valt het verschil bijna niet te … [Lees meer...] overF en v
Wat betekent een zachte g?
Vandaag gaan we in Maastricht vieren dat Leonie Cornips, mijn collega aan het Meertens Instituut, de komende paar jaar aan de universiteit in haar geboortestreek verbonden is. Ze aanvaardt er vandaag het ambt van hoogleraar Taalcultuur in Limburg. Voorafgaand aan haar oratie heeft ze een klein congresje georganiseerd, waar ik ook iets mag vertellen. Mijn onderwerp wordt de … [Lees meer...] overWat betekent een zachte g?
Polder-Tilburgs
Langzaam zijn de dialecten aan het verpolderen. Dat blijkt uit de rap die hierboven staat: het Poldernederlands heeft ook nu ook minstens één stadsplat bereikt. … [Lees meer...] overPolder-Tilburgs
Marten Toonders lettergrepen
Marcel Möring noemde Marten Toonder gisteren in NRC Handelsblad 'misschien de grootste schrijver van de afgelopen honderd jaar'. Hoog tijd dus voor onderzoek! Onder andere Laurens Jz. Coster besteedde aandacht aan de honderdste verjaardag van de taalmeester, met een van Toonders wonderlijke nonsensverzen: … [Lees meer...] overMarten Toonders lettergrepen
Een vriendin die meeuwpje zegt
Foto: Ebelien Wie wil er geen vriendin die meeuwpje zegt? Ik had eerder deze week de p nog niet tot de saaiste medeklinker van het Nederlands uitgeroepen of de weetjes en feitjes buitelden binnen. Het interessantst vond ik wat Marcel Plaatsman via Twitter meldde: M'n vriendin zegt dingen als "mouwpje". … [Lees meer...] overEen vriendin die meeuwpje zegt
Een heel dun boek over de p
Wanneer ik genoeg papier had, zou ik een encyclopedie uitgeven over de klanken van het Nederlands, met voor iedere klinker en medeklinker een apart deel: een boek over de harde en de zachte g, een boek over de lange aa uit slaap, een boek over de b in bal en een extra dik boek over de toonloze e ('sjwa') in slappe. U denkt dat ik overdrijf, maar over ieder van die klanken valt … [Lees meer...] overEen heel dun boek over de p
Jacht op de slot-n!
Ik verzamel woorden waarvan je de slot-n móét uitspreken, zelfs als je niet uit Groningen komt. Ik heb er na jaren zoeken pas twee, maar ik geef de moed niet op. Behalve noorderlingen kunnen de meeste Nederlandstaligen jongen op twee manieren zeggen: mét een slot-n of zonder (jonge). Je hoort daarbij een beetje te mengen volgens onbekend recept: als je de hele tijd jongen zegt … [Lees meer...] overJacht op de slot-n!
Koop hier een makkelijke naam
Heeft u al bedacht hoe u de Nederlandse industrie vooruit gaat helpen? Ik wel! Wanneer de regering haar plannen doorzet, wordt het over een paar jaar moeilijk nog geld te krijgen voor onderzoek dat niet op de een of andere manier nuttig is — waarbij 'nuttig zijn' betekent: geld opleveren voor het bedrijfsleven. Welnu, ik ben er uit: ik ga namen beoordelen. … [Lees meer...] overKoop hier een makkelijke naam
De ontdekking van de Limburgse korte i
Dit jaar was een klein beetje een Willy Dols-jaar. Dit jaar vierden we de honderdste geboortedag van deze Limburgse taalgeleerde, die zelf overigens maar 33 keer zijn verjaardag heeft mogen vieren voor hij in 1944 omkwam in een Duits kamp. Dols' streekgenoot Lei Limpens publiceerde dit jaar een mooie biografie over Dols, die u overigens nog steeds kunt bestellen. Ik vatte dat … [Lees meer...] overDe ontdekking van de Limburgse korte i
De geeuw van de lil
Ik zat op een terras margarita's te drinken met iemand die 'gil' hetzelfde uitsprak als 'geeuw', maar die tegelijkertijd een duidelijk verschil beweerde te horen tussen het woord 'verst' dat 'meest ver' en het woord dat 'meest vers' betekende. Dat is voor mij precies andersom. Mensen zoals mijn vriend zullen volgens mij de fonologie van het Nederlands weer interessant maken. … [Lees meer...] overDe geeuw van de lil
Phonological reality
Ik heb onlangs een reis gemaakt door de aardlagen van Nederland. Op verschillende plaatsen -- nabij Rotterdam, in de Waddenzee vlak onder Schiermonnikoog, in het Mergelgebied -- groef ik een gat van enkele kilometers diep, en vervolgens trok ik een stuk door een olieveld of volgde ik een steenlaag. Een vriend van mij is programmeur bij een geologische dienst en hielp me de reis … [Lees meer...] overPhonological reality